Naar inhoud springen

Bergen (Noord-Holland)

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Bergen (Noord-Holland)
Gemeente in Nederland Vlag van Nederland
Situering
Provincie Vlag Noord-Holland Noord-Holland
COROP-gebied Alkmaar en omgeving
Coördinaten 52° 40′ NB, 4° 42′ OL
Algemeen
Oppervlakte 120,23 km²
- land 98,96 km²
- water 21,27 km²
Inwoners
(1 januari 2024) 		29.933?
(302 inw./km²)
Bestuurs­centrum Alkmaar (buiten gemeente)
Belangrijke verkeersaders        
Politiek
Burgemeester (lijst) Lars Voskuil (PvdA)
Economie
Gemiddeld inkomen (2019) € 31.500 per inwoner
Gem. WOZ-waarde (2019) € 403.000
WW-uitkeringen (2014) 27 per 1000 inw.
Overig
Postcode(s) 1860-1873, 1930-1935
Netnummer(s) 072
CBS-code 0373
CBS-wijkindeling zie wijken en buurten
Website www.bergen-nh.nl
Bevolkingspiramide van de gemeente Bergen
Bevolkingspiramide (2023)
Portaal  Portaalicoon   Nederland
Topografische gemeentekaart van Bergen NH, juni 2023
De Ruïnekerk in Bergen
Vuurtoren Jan van Speijk in Egmond aan Zee

Bergen (uitspraakⓘ) is een dorp en gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland. De gemeente telt 29.933 inwoners (1 januari 2024, bron: CBS) en heeft een oppervlakte van 119,85 km² (waarvan 22,70 km² water). De gemeente maakt deel uit van de samenwerkingsregio Kennemerland.

De gemeente is een populaire toeristenbestemming, vooral vanwege het strand en de badplaatsen langs de Noordzeekust.

Bergen

[bewerken | brontekst bewerken]

Sinds ongeveer 1900 is Bergen een kunstenaarsdorp dat veel schilders, schrijvers en architecten aantrekt. Het Museum Kranenburgh in Bergen toonde onder andere een verzameling kunstwerken van deze Bergense School. De villawijk Park Meerwijk werd tussen 1915 en 1918 geheel in de stijl van de Amsterdamse School gebouwd. Aan de Buerweg hebben vooraanstaande kunstenaars gewoond. Er zijn in de zomermaanden op donderdag en vrijdag kunstmarkten rondom de Ruïnekerk, er zijn muziekfestivals (de Holland Music Sessions in augustus, Jazz & Sail in het eerste weekend van september), en de Kunst10daagse die elk jaar in oktober tienduizenden bezoekers trekt.

In Bergen staat ook het voormalige woonhuis van Adriaan Roland Holst (1888-1976), de "Prins der Dichters". Hij woonde er, met enkele onderbrekingen, van 1918 tot zijn dood in 1976. Sinds 2002 wordt het A. Roland Holsthuis aan de Nesdijk bij toerbeurt bewoond door schrijvers en dichters, die er vaak de laatste hand leggen aan nieuw werk.

Bij Bergen staan twee poldermolens, de ene staat aan de Meerweg en de andere aan de Voert. Die aan de Meerweg is de Damlandermolen uit omstreeks 1700. De andere molen staat in het buitengebied van Bergen, in de Philisteinse polder ter hoogte van Het Woud. De molen draagt de naam Philisteinse Molen en dateert uit 1898.

Gemeente

[bewerken | brontekst bewerken]

Andere bezienswaardigheden in de gemeente Bergen zijn onder andere Kasteel Egmond met Slotkapel, standbeeld van Lamoraal van Egmont en bezoekerscentrum Huys Egmont, de kunstgaleries, de architectuur van het Nieuwe Bouwen, het Zeeaquarium (Bergen aan Zee) en de historische musea Het Sterkenhuis (Bergen) en het Museum Egmond (Egmond aan Zee). Op de eerste woensdag van augustus is in Bergen de traditionele Lichtjesavond, waarbij de inwoners hun tuinen versieren met lampjes.

Ten noorden van het dorp Bergen liggen de Schoorlse Duinen die in het zuiden aansluiten op het Noordhollands Duinreservaat. Dit uitgestrekte natuurgebied heeft de hoogste en breedste duinen van Nederland. Op sommige plaatsen zijn de duinen wel vijf kilometer breed. Midden in het gebied ligt De Kerf, een uniek brakwatergebied dat ontstaan is nadat in 1997 een opening in de duinenrij werd gegraven, zodat het zeewater bij hoogtij naar binnen kan stromen.

Het gemeentehuis van Bergen bevindt zich buiten de gemeente, in het naburige Alkmaar.

Overige plaatsen binnen de gemeente

[bewerken | brontekst bewerken]

Dorpen/gehuchten:

Badplaatsen (die geen woonkern vormen) :

Buurtschappen:

De drie plaatsen met de naam Egmond worden samen ook wel 'Egmond' en 'De Egmonden' genoemd. Derp is in de volksmond de naam voor Egmond aan Zee, De Hoef is de naam voor Egmond aan den Hoef, Akeloren is de naam voor Egmond-Binnen. De inwoners worden respectievelijk derpers, hoevers en binders genoemd.[1]

Aangrenzende gemeenten

[bewerken | brontekst bewerken]
   Aangrenzende gemeenten   
        Vlag Schagen Schagen       Vlag Dijk en Waard Dijk en Waard 
           
    Vlag Alkmaar Alkmaar 
           
        Vlag Castricum Castricum       Vlag Heiloo Heiloo 

Geschiedenis

[bewerken | brontekst bewerken]

Bergen wordt al vermeld in stukken uit midden 10e eeuw. Maar de naam betrof toen alleen een buurschap rond een kerk, waar tegenwoordig de Ruïnekerk staat. Om Bergen heen lagen buurschappen, die nu deel uitmaken van het dorp: Westdorp, Oostdorp, Oudburgh en het latere Saenegheest/Zanegeest, Zanegeest is het enige dat nu nog als buurschap wordt geduid, tot halverwege de twintigste eeuw was dat ook het geval met Oostdorp, totdat dit werd uitgebreid met de wijk Tuindorp.

Zanegeest ontleent volgens velen zijn plaatsnaam aan het eucharistische Mirakel van Bergen van 1421, waarbij (volgens de legende) tijdens de beruchte Sint-Elisabethsvloed de kerkinventaris van de verdronken kerk van Petten veilig aanspoelde en het zeewater dat in het aangespoelde tabernakel was gedrongen later veranderd bleek te zijn in geronnen bloed. De plek waar de inventaris aanspoelde heette sindsdien Sacramentsdijk (nu Zakedijk) en er werd een kapel ter ere van het Allerheiligste Sacrament gebouwd die echter in de Tachtigjarige Oorlog door de protestantse Staatse troepen werd verwoest. Toch werd er tot midden jaren 1960 in mei een stille ommegang georganiseerd om dit wonder te gedenken. Dit gebruik is begin 21e eeuw nieuw leven ingeblazen.

Aan de westzijde werd rond 1500 een kasteeltje gebouwd dat in 1623 door de familie Ramp werd uitgebouwd tot het Huis te Ramp. In 1775 werd het vervallen gebouw weer afgebroken.

De Ruïnekerk[2] werd in de 15e eeuw gebouwd op de plek van een oudere kerk. In de Middeleeuwen was het de grootste kerk van de provincie Noord-Holland. In 1574, tijdens de Tachtigjarige Oorlog, werd de kerk geplunderd en afgebrand. De kerk werd echter later weer gedeeltelijk herbouwd.

In 1799, tijdens de Tweede Coalitieoorlog tegen revolutionair Frankrijk, viel een Brits-Russisch leger de huidige provincie Noord-Holland binnen. Bij Bergen vond op 19 september een veldslag plaats (de Slag bij Bergen) waarbij de geallieerden werden verslagen door de Franse-Bataafse troepen. Het Russisch Monument in Bergen herinnert aan de veldslag. De Slag bij Alkmaar op 2 oktober 1799 vond ook voornamelijk plaats bij Bergen en wordt daarom ook wel de Tweede Slag bij Bergen genoemd.

Van 1905 tot 1955 reed de tramlijn Alkmaar - Bergen aan Zee. Een stoomlocomotief van deze lijn, NS 7742 met de bijnaam Bello, stond van 1960 tot 1978 midden in het dorp opgesteld als statisch monument. Daarna werd de locomotief gerestaureerd en weer rijvaardig gemaakt bij de Museumstoomtram Hoorn-Medemblik.

Duinbrand

[bewerken | brontekst bewerken]
Zie Duinbrand bij Schoorl april 2010 voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Op 14 april 2010 brak in de duinen tussen Schoorl, Bergen en Bergen aan Zee een duinbrand uit. Door de noordoostelijke wind met windkracht 4-5 werd het vuur richting Bergen aan Zee gedreven en bedreigde het dorp. De bebouwde kom werd daarom verplicht geëvacueerd. De vierhonderd inwoners van Bergen aan Zee werden ondergebracht in het nabijgelegen sportcentrum De Beeck.[3][4] In 2009 waren er ook verschillende grote branden in deze buurt.[5] Deze eerdere branden waren waarschijnlijk aangestoken, het is niet zeker of de brand van april 2010 ook is aangestoken.

Bergense School

[bewerken | brontekst bewerken]

De Bergense School (of School van Bergen) is een groep schilders die in het begin van de twintigste eeuw in deze plaats woonden en werkten. Zij werden sterk beïnvloed door het expressionisme (kubisme) van de Franse schilder Henri Le Fauconnier (die gedurende de Eerste Wereldoorlog in Nederland verbleef). Leden waren o.a. Conrad Kickert, Leo Gestel, Piet en Matthieu Wiegman, Dirk Filarski, Arnout Colnot, Piet van Wijngaerdt, Hendrik Chabot, Herman Kruijder, Charley Toorop, Ali Goubitz en Jan van Herwijnen.

De Bergense School is als een overgang te beschouwen van het late impressionisme naar het expressionisme. Voor de invoering van de moderne richtingen in de schilderkunst in Nederland heeft zij belangrijk werk gedaan.

Cultuur

[bewerken | brontekst bewerken]

Kunst in de openbare ruimte

[bewerken | brontekst bewerken]

In de gemeente zijn diverse beelden, sculpturen en objecten geplaatst in de openbare ruimte, zie:

Monumenten

[bewerken | brontekst bewerken]

In de gemeente zijn er een aantal rijksmonumenten en oorlogsmonumenten, zie:

Beschermde gezichten in de gemeente

[bewerken | brontekst bewerken]

In de gemeente bevinden zich de volgende beschermde dorpsgezichten:

Politiek

[bewerken | brontekst bewerken]

Sinds 2018 heeft de gemeenteraad van Bergen 21 zetels. De samenstelling van de gemeenteraad is als volgt:

Huidige zetelverdeling
       
De 21 zetels zijn als volgt verdeeld:
Gemeenteraadszetels
Partij 2006 2010 2014 2018 2022
ONS DORP - - - - 5
KIES Lokaal - - 6 5 4
CDA 5 3 3 2 3
GroenLinks 2 4 3 4 3
VVD 4 5 3 3 > 5* 3
D66 1 3 3 2 2
PvdA 5 2 2 1 1
Gemeentebelangen BES 5 6 3 3 > 1* -
Behoorlijk Bestuur Bergen - - - 1 -
BOBbes 1 - - - -
Totaal 23 23 23 21 21
Opkomst

* In 2019 traden twee leden van Gemeentebelangen toe tot de fractie van de VVD.

De gemeente Bergen was op 19 juni 2019 onderwerp van het tv-programma "Opstandelingen: Boze Bergers" van BNNVARA op NPO 2, waarin inwoners van Bergen aan het woord komen die de gemeente laakbaar handelen verwijten en waarin burgemeester Hafkamp daar weerwoord op biedt.[6]

Bekende Bergenaren

[bewerken | brontekst bewerken]

Chronologisch naar geboortejaar

Geboren in Bergen

[bewerken | brontekst bewerken]

Woonachtig geweest

[bewerken | brontekst bewerken]
[bewerken | brontekst bewerken]
Zie de categorie Bergen (Noord-Holland) van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bergen_(Noord-Holland)&oldid=68372753"