leem

Nederlands

Een leemgroeve [A]

Uitspraak

• Geluid:  leem    (hulp, bestand)
• IPA: / lem / (1 lettergreep)
  • (Nederland) /leɪm/
  • (Vlaanderen) /lem/

Woordafbreking

• leem

Woordherkomst en -opbouw

• [A]: erfwoord Middelnederlands leem, leim, uit Oudnederlands leim(o), in de betekenis van ‘grondsoort’ voor het eerst aangetroffen in 901 .
  Dit woord heeft zich ontwikkeld uit Oergermaans *laiman- ‘leem, slijk’, bij Indo-Europees *h₂loih₁-mon-, afleiding van het ww. *h₂leih₁- ‘smeren (met vet), kleven’. Ablautend bij *līma-, waaruit Nederlands lijm (z.d.). Evenals Duits (gewest.) Leimen, Fries liem en Engels loam, alle ‘leem’.
• [B]: erfwoord Middelnederlands lēme, in de betekenis ‘(vis)graat; stoppels van vlas; doppen van koren, zaadstro’ voor het eerst aangetroffen in 1285 .
  Dit woord heeft zich ontwikkeld uit Oergermaans *līman-, verwant met Litouws liemuõ ‘houtblok, boomstam’. Evenals Oudnoords lim(r) ‘lid; twijgje’ en Oudengels lim ‘lid, tak’ (Nieuwengels limb).

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	leem	-
verkleinwoord	-	-

Zelfstandig naamwoord

[A] leem m/o

1. kleiachtige, in vochtige toestand plastische grond met een zandgehalte groter dan 20%

   • Dat huis was op een grond van leem gebouwd. 

   ▸ Hij zucht en steunt en dan brult hij. Paniek maakt zich van hem meester. Hij voelt tranen opwellen, slaat met zijn vuist tegen de muur van leem.

Hyponiemen

• keileem, rivierleem

Afgeleide begrippen

   

leemaarde leembruin leemgroeve leemgrond leemhoudend leemhuis leemkuil leemmergel leemmortel leemput leemsteen leemwoestijn

Vertalingen

    1. kleihoudende grondsoort   

Catalaans: terra franca (ca) v Duits: Lehm (de) m Engels: loam (en) Frans: terre glaise (fr) v, glaise (fr) v Italiaans: terra grassa (it) v

Pools: glina zwykła (pl) v Portugees: solo franco (pt) m Russisch: сугли́нок (ru) (suglínok) m Spaans: suelo franco (es) m

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	leem	lemen
verkleinwoord	-	-

Zelfstandig naamwoord

[B] de leem v

1. (België) sparre-, dennennaald, naald van een conifeer
2. (België) scheef, d.w.z. stukje houtpijp, houtachtig afvaldeeltje van een vlas- of hennepstengel (in tegenstelling tot de vezels)

Synoniemen

• (Nederland): scheef (bet. 2)

Werkwoord

vervoeging van
lemen

leem

1. eerste persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van lemen
   

   • Ik leem. 

2. gebiedende wijs van lemen
   

   • Leem! 

3. (bij inversie) tweede persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van lemen
   

   • Leem je? 

Gangbaarheid

• Het woord leem staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "leem" herkend door:

95 %	van de Nederlanders;
98 %	van de Vlamingen.

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie.