Stadsbrand

Een stadsbrand is een brand die een groot gebied van een stad vernietigt.

Het Mission District in San Francisco brandt na de aardbeving in 1906

Vooral in de oudheid en de middeleeuwen werden stadsbranden gevreesd. De meeste huizen waren van hout en bedekt met stro of dakspanen. De kap van het dak reikte meestal ver buiten de gevelmuren, zodat er bij een brand brandende stukken hout op de straat vielen, waar voorbijgangers en brandblussers door getroffen konden worden. Sterke wind kon de gevolgen nog versterken en alleen delen van de stad die bovenwinds van de brand lagen bleven gespaard. Eenmaal uitgebroken werd het hierdoor moeilijker een brand te blussen. In combinatie met de smalle straten vergrootte dit de kans op een vuurstorm, die grote delen van een stad plat kon branden. Tegen een eenmaal uitgebroken vuurstorm stond men volstrekt machteloos.

Bakstenen waren kostbaar, alleen gebouwen als kerken waren daarom uit steen opgetrokken. In de meeste steden werden de huizen pas na een of meer grote branden veiliger gebouwd. In de eeuwen na de vroege middeleeuwen ging men ertoe over om meer in steen te bouwen. Hierbij werd veelvuldig gebruikgemaakt van subsidies. Ook maakte men gebruik van scheidings- en buitenmuren om bij een brand het overslaan naar aanpalende huizen zo veel mogelijk te voorkomen.

Europa

Nederland

Stadsbrand van Alkmaar: 1328
Stadsbrand van Amersfoort: 1340
Stadsbrand van Amsterdam: 1421, 1452, 1597
Stadsbrand van Arnhem: 1364, 1419, 1422
Stadsbrand van Asperen: 1423
Stadsbrand van Batenburg: 1412, 1463
Stadsbrand van Bergen op Zoom: 1397, 1444
Stadsbrand van Borculo: 1590
Stadsbrand van Breda: 1490, 1534, 1577, 1603
Stadsbrand van Bredevoort: 1597, 1619
Stadsbrand van Bronckhorst: 1633
Stadsbrand van Buren: 1575
Stadsbrand van Delden: 1655
Stadsbrand van Delft: 1536
Stadsbrand van Deventer: 1235, 1334
Stadsbrand van Doetinchem: 1527
Stadsbrand van Dokkum: 1572
Stadsbrand van Dordrecht: 1332, 1338, 1457
Stadsbrand van Eindhoven: 1486, 1554
Stadsbrand van Enkhuizen: 1512
Stadsbrand van Enschede: 1517, 1750, 1862
Stadsbrand van Genemuiden: 1521, 1580, 1625, 1740, 1868
Stadsbrand van Gennep: 1597
Stadsbrand van Goedereede: 1482
Stadsbrand van Goes: 1554
Stadsbrand van Goor: 1647
Stadsbrand van Gorinchem: 1388
Stadsbrand van Gouda: 1361, 1438
Stadsbrand van Grave: 1415
Stadsbrand van Haarlem: 1347, 1576
Stadsbrand van Hardenberg: 1497, 1708
Stadsbrand van Harderwijk: 1503
Stadsbrand van 's-Hertogenbosch: 1400, 1419, 1463
Stadsbrand van Heusden: 1572
Stadsbrand van Hoorn: 1481
Stadsbrand van Leeuwarden: 1392
Stadsbrand van Lochem: 1615
Stadsbrand van Maastricht: 1612
Stadsbrand van Medemblik: 1517, 1555
Stadsbrand van Middelburg: 1432, 1492
Stadsbrand van Monnickendam: 1499, 1513
Stadsbrand van Naarden: 1572
Stadsbrand van Nijkerk: 1540
Stadsbrand van Nijmegen: 180, 1537, 1561
Stadsbrand van Ommen: 1517, 1624
Stadsbrand van Oss: 1751
Stadsbrand van Ravenstein: 1606
Stadsbrand van Rhenen: 1400
Stadsbrand van Roermond: 1554, 1665
Stadsbrand van Rotterdam: 1563
Stadsbrand van Schiedam: 1428, 1494
Stadsbrand van Schoonhoven: 1321, 1375, 1382, 1518
Stadsbrand van Sittard: 1420, 1677
Stadsbrand van Sneek: 1295, 1457
Stadsbrand van Steenwijk: 1523
Stadsbrand van Tiel: 1136, 1334, 1420, 1425
Stadsbrand van Utrecht: 1017, 1131, 1148, 1173, 1177, 1253, 1279
Stadsbrand van Vianen: 1540
Stadsbrand van Vlaardingen: 1574
Stadsbrand van Zierikzee: 1414, 1458, 1466, 1526, 1576
Stadsbrand van Zutphen: 1284, 1336
Stadsbrand van Zwolle: 1324, 1361

België

Stadsbrand van Aalst 1361
Stadsbrand van Aarschot 1578
Stadsbrand van Antwerpen 1546
Stadsbrand van Bergen 1136
Stadsbrand van Brugge 1184, 1415
Stadsbrand van Brussel 1236, 1276
Stadsbrand van Diksmuide 1333
Stadsbrand van Gembloers 1756
Stadsbrand van Gent 1120, 1128
Stadsbrand van Hamont 1493
Stadsbrand van Herentals 1517
Stadsbrand van Ieper 1241
Stadsbrand van Kortrijk 1331
Stadsbrand van Leuven 1055, 1130, 1176
Stadsbrand van Luik 1142
Stadsbrand van Maaseik 1684
Stadsbrand van Mechelen 1342
Stadsbrand van Ronse 1513, 1553, 1559
Stadsbrand van Sint-Niklaas, 1690
Stadsbrand van Spa 1807
Stadsbrand van Tienen 1635
Stadsbrand van Tongeren 1667

Duitsland

Grote brand van Hamburg in 1842

Stadsbrand van Aken 1225, 1236, 1656
Stadsbrand van Bremen 1041, 1258, 1285, 1340
Stadsbrand van Griethausen 1735, 1798, 1873
Stadsbrand van Hamburg 1842
Stadsbrand van Höchst am Main 1586, 1778
Stadsbrand van Keulen 1150
Stadsbrand van Limburg aan de Lahn 1342
Stadsbrand van Lübeck 1157, 1251, 1276
Stadsbrand van München 1327
Stadsbrand van Münster 1127, 1197, 1383
Bloedbad en stadsbrand van Neuss 1586
Stadsbrand van Osnabrück 1100
Stadsbrand van Osterode am Harz 1545
Stadsbrand van Paderborn 1058, 1133
Stadsbrand van Rostock 1677
Stadsbrand van Stade 1659
Stadsbrand van Stadtlohn 1611

Engeland

Stadsbrand van Londen 675, 989, 1087, 1135, 1212, 1666
Stadsbrand van Rochester 1130,
Stadsbrand van Lincoln 1123,
Stadsbrand van Norwich 1171
Stadsbrand van Canterbury 1178, 1276
Stadsbrand van Bury St-Edmunds 1288
Stadsbrand van Cambridge 1293
Stadsbrand van Northampton 1675
Stadsbrand van Warwick 1694
Stadsbrand van Newcastle 1854

Frankrijk

Stadsbrand van Atrecht 1136, 1189
Stadsbrand van Kamerijk 1123, 1129, 1145, 1148
Stadsbrand van Valenciennes 1171
Stadsbrand van Chartres 1178
Stadsbrand van Reims 1210
Stadsbrand van Noyon 1293
Stadsbrand van Armentiers 1518

Griekenland

Stadsbrand van Thessaloniki 1917

Italië

Stadsbrand van Rome 64

Schotland

Stadsbrand van Edinburgh 1544

Zwitserland

Stadsbrand van Bern 1405
Stadsbrand van Bazel 1417

Scandinavië

Stadsbrand van Oslo 1624
Stadsbrand van Stockholm 1625
Stadsbrand van Oulu 1652, 1882
Stadsbrand van Bergen: 1702, 1916
Stadsbrand van Kopenhagen 1728, 1795
Stadsbrand van Turku 1681, 1827
Stadsbrand van Alesund 1904

Oost-Europa / Zuidoost-Europa

Stadsbrand van Moskou 1547, 1571, 1812
Stadsbrand van Skopje 1689
Stadsbrand van Kiev 1812
Stadsbrand van Boekarest 1847

Azië

Opstand en stadsbrand van Constantinopel/Istanboel 532
Stadsbrand van Hangzhou 1132, 1137, 1208, 1229, 1237 en 1275
Stadsbrand van Edo 1657

Noord-Amerika

Stadsbrand van New York 1776, 1794, 1835, 1845
Stadsbrand van New Orleans 1788, 1894
Stadsbrand van Washington 1814
Stadsbrand van Pittsburgh 1845
Stadsbrand van San Francisco 1851, 1906
Stadsbrand van Montreal 1852
Stadsbrand van Chicago 1871
Stadsbrand van St. John's (Newfoundland en Labrador) 1846
Stadsbrand van Baltimore 1904
Stadsbrand van Toronto: 1849, 1904

Zuid-Amerika

Stadsbrand van Paramaribo 1821, 1832
Bos- en stadsbrand van Valparaíso 2014

Literatuur

J. Buisman en A.F.V. van Engelen. Duizend jaar weer, wind en water in de lage landen, deel 1 tot 1300. 2000, Uitgeverij Van Wijnen. ISBN 90-5194-075-0
J. Buisman en A.F.V. van Engelen, Duizend jaar weer, wind en water in de lage landen, deel 2 1300-1450. 2000, Uitgeverij Van Wijnen. ISBN 90-5194-141-2
(de) Marie Luisa Allemeyer, Fewersnoth und Flammenschwert: Stadtbrände in der Frühen Neuzeit. Vandenhoeck & Ruprecht, 2007. ISBN 3525360371