Regionalisme (politiek)

Regionalisme is het streven naar politieke en culturele autonomie op regionaal niveau, zonder dat een totaal separatisme wordt nagestreeft. Hoewel het door de betrokkenen zelf veelal wordt gezien als de terugkeer naar oudere (proto-)nationale tradities, is het vaak een reactie op de groeiende interdependenties die over landsgrenzen heen reiken en de internationalisering waarbij functies en taken worden overgenomen van nationale overheden die daarmee aan invloed verliezen.

Regionalisme t.o.v. andere ideologieën en staatsopvattingen

Regionalisme t.o.v. confederalisme

Regionalisme heeft veel gemeen met confederalisme, maar wil de gebiedsdelen waaruit de confederatie zal bestaan bewust klein houden, met als reden het gevoerde beleid zo dicht mogelijk bij de mensen te laten staan. Confederalisme kan ook plaats hebben tussen grote gebieden, regionalisme streeft dit bewust niet na.

Regionalisme t.o.v. nationalisme

Regionalisme is lange tijd een onbetekenende ideologie geweest en vaak zaten regionalisten in nationalistische groeperingen of zijn daaruit voortgekomen. Zo ontstond de Vlaamse partij spirit uit de Volksunie. Regionalisme onderscheidt zich echter van nationalisme, doordat er geen volkskundige onderbouw noodzakelijk is om het bestaan van een regio te claimen. Voor een regionalist zijn culturele of historische verschillen voldoende. Regionalisme is dan een vorm van cultuurnationalisme). Ook uiteenlopende economische belangen kunnen de aanzet geven tot regionalisme. Etnisch verschillen de inwoners van Beieren en Thüringers niet van elkaar. Een regionalist zal het bestaan van beide regio's verdedigen, een nationalist niet altijd.

Regionalisme t.o.v. liberalisme

Het liberalisme, dat voortkwam uit het 18e-eeuwse rationalisme en de Franse Revolutie, introduceerde overal waar ze de macht kreeg een sterk centraal bestuur. De traditionele Franse provincies werden vervangen door mathematisch ontworpen departementen, wat later ook gebeurde in de Zuidelijke en de Noordelijke Nederlanden. Deze lagere eenheden moesten ongeveer evenveel inwoners tellen. Het beginsel van de rechtseenheid was het meest gediend bij uniformiteit van regelgeving vanuit de hoofdstad.

Oude liberale tradities gaan regelrecht in tegen regionalisme, want ze streven naar een zo groot mogelijke markt. In zijn federale of confederale vorm, waarbij een eengemaakte markt de economische eenmaking vertegenwoordigt, valt regionalisme wel te combineren met liberalisme. Professor Boudewijn Bouckaert, voorheen van de VLD, omschrijft deze vorm van regionalisme als competitief federalisme, waarbij de regio's als competitieve gebieden een optimaal frame of raamwerk creëren wat betreft wetgeving en beleid om zowel burgers als bedrijven gelukkig te houden en aldus stemmen met de voeten te verhinderen, zonder dat dit dwangmatig wordt gedaan.

In die zin is regionalisme het verenigen van globalisering met antiglobalisme. Het klassieke marxisme en socialisme was internationalistischer ingesteld, maar aangezien dit - aldus de marxisten - fenomeen van globalisering wordt gedomineerd door het grootkapitaal, is het regionalisme een steeds linksere koers gaan varen.

Regionalisme in de praktijk

• Europa: regelmatig duikt het beeld op van het Europa van de regio's. Zo heeft de Nederlandse zakenman Freddy Heineken meermaals dit model verdedigd (zie Eurotopia).
• Vlaanderen: Na het uiteenvallen van de Volksunie, ontstond spirit als regionalistische Vlaams links-liberale partij, naast de Vlaams-nationalistische N-VA.
• Verenigd Koninkrijk: onder het beleid van Tony Blair werd het Verenigd Koninkrijk omgevormd van een sterk unitaire staat tot een gedecentraliseerde staat in wat heet devolution
• Spanje: Spanje kende een sterke regionalisatie na de opheffing van de dictatuur van Franco en de Falangisten en het invoeren van een nieuwe grondwet in 1978. Het regionalisme is er het sterkst in regio's met een meer afwijkende identiteit van de dominante Castiliaanse cultuur: het Baskenland en Catalonië.

Zie ook

• confederalisme (confederatie of statenbond)
• cultuurnationalisme
• decentralisatie
• eenheidsstaat / staat
• eurotopia (Europa in regio's)
• federalisme (federatie of bondsstaat)
• internationalisme / intergouvernementalisme / supranationalisme
• nationalisme
• subsidiariteitsbeginsel