Norton Atlas-serie

De Norton Atlas-serie is een serie 750cc-motorfietsen dit het Britse merk Norton produceerde van 1961 tot 1968. De Norton Atlas stond ook aan de basis van andere modellen, zoals de Norton Commando, maar ook het AJS Model 33 en de Matchless G15. De Atlas was voornamelijk bedoeld voor de Amerikaanse markt. De naam "Atlas" verwijst waarschijnlijk naar de eerste Amerikaanse Intercontinentale ballistische raket, de Atlas D.

Norton Atlas-serie
Norton Atlas uit 1967
Algemeen
Merk	Norton
Productiejaren	1961-1968
Voorganger	Dominator-serie
Opvolger	Commando-serie
Herkomst	Verenigd Koninkrijk
Motor
Motortype	Stoterstangen kopklepmotor
Bouwwijze	Dwarsgeplaatste paralleltwin
Koeling	Lucht
Boring	73 mm
Slag	89 mm
Cilinderinhoud	745 cc
Smeersysteem	Dry-sumpsysteem
Aandrijving
Primaire aandrijving	Ketting
Koppeling	Meervoudige natte plaat
Versnellingen	4
Secundaire aandrijving	Ketting
Rijwielgedeelte
Frame	Dubbel wiegframe
Voorvork	Telescoopvork (Norton Roadholder)
Achtervork	Swingarm
Remmen	Trommelremmen

Voorgeschiedenis

Al kort voor de Tweede Wereldoorlog ontstonden in het Verenigd Koninkrijk de eerste paralleltwins, die de Britse motorfietsgeschiedenis tot in de jaren zeventig zouden bepalen. De eerste was de Triumph Speed Twin (1937). Na de oorlog gingen ook andere merken deze twins produceren. Zo ontstonden de BSA A7, het AJS Model 20 en de Matchless G9. Norton haalde Bert Hopwood als constructeur naar Bracebridge Street in Birmingham. Hopwood had samen met Edward Turner de Triumph Speed Twin ontwikkeld en in 1948 ontwierp hij het Norton Dominator Model 7. De Norton Dominator-serie kreeg in de volgende jaren steeds zwaardere motoren. Van het 500cc-Dominator Model 7 en Dominator 88 via het 600cc-Dominator Model 99 tot de 650cc-Manxman en Dominator 650. Norton behoorde intussen tot het AMC-concern dat concurreerde met de BSA-Groep (BSA en Triumph). Die merken waren met hun 650cc-modellen dankzij een uitgebreid dealernetwerk sterk vertegenwoordigd in de Verenigde Staten. AMC besloot onder druk van importeur Joe Berliner tot het uitbrengen van 750cc-modellen.

Norton 750 SS en Atlas

Het eerste door Doug Hele ontworpen model dat een 750cc-motor kreeg werd Norton 750 SS gedoopt. Het werd als prototype in 1961 gebouwd. De machine was duidelijk bedoeld voor de Amerikaanse markt, met het voor de VS typische hoge stuur, diepe verchroomde spatborden en kleine 11-liter-benzinetank. Toen de machine in 1962 op de markt kwam heette ze Norton Atlas. Net als bij de 600cc-Norton Nomad en de Norton Manxman kwam het initiatief van de Amerikaanse importeur Joe Berliner, die daar in een harde concurrentiestrijd was gewikkeld met machines als de Triumph 6T Thunderbird, de Triumph T120 Bonneville, de BSA A10 Golden Flash en vooral de desert racers als de BSA A10S Spitfire Scrambler en de Triumph TR6B Trophy.

Motor

Ten opzichte van de tegelijk verschenen 650c-Norton Manxman (boring-slagverhouding 68 x 89 mm) was de boring vergroot tot 73 mm, waardoor de cilinderinhoud op exact 745 cc kwam. Het was een paralleltwin waarbij het vliegwiel in het midden zat. De kleppen werden bediend door stoterstangen die aan de voorkant van het blok zaten, en tuimelaars. De motor had het gebruikelijke dry-sump-smeersysteem waarbij de olietank onder het zadel zat. De motor had een 6-volt Lucas-Competition-magneetontsteking, maar een aparte alternator voor de elektrische installatie. Hij had slechts een enkele Amal-376 Monobloc-carburateur. De compressieverhouding van 7,6:1 was lager dan die van de 650cc-modellen. Om dat te bereiken waren de zuigerbodems hol. Het vermogen kwam daardoor op 49 pk, gelijk aan de Dominator 650 SS. Het was een concessie die Hele moest doen, omdat hij voorzag dat de motortrillingen sterk zouden oplopen. Bovendien was vermogen in de VS minder belangrijk dan koppel (vandaar de populariteit van Harley-Davidson). Door het soepele motorkarakter kon de Atlas vanaf 20 km/uur in de hoogste versnelling accelereren.

Transmissie

Aan de linkerkant van de krukas zat de wisselstroomdynamo en het voorste tandwiel van de primaire transmissie. Dat dreef via een ketting het tandwiel van de koppeling en de vierversnellingsbak aan. Op de voetgeschakelde versnellingsbak zat ook de kickstarter. De aandrijving van het achterwiel geschiedde via een ketting aan de linkerkant.

Rijwielgedeelte

De Atlas had het zgn. Slimline frame, een doorontwikkeling van het in 1951 geïntroduceerde Featherbed frame, dat ter hoogte van de knieën van de berijder versmald was. Daardoor waren de achterkant van de tank en de voorkant van het duozadel ook smaller en konden kleinere rijders makkelijker met hun voeten bij de grond. Er waren wel aanpassingen gedaan voor het grotere vermogen van het blok. De voorste bevestigingen van het motorblok waren verstevigd. Voor zat de hydraulisch gedempte Norton Roadholder-telescoopvork, achter een swingarm met twee Girling-veer/demperelementen. De machine had trommelremmen, 203 mm voor en 178 mm achter.

Ontwikkelingen

In 1964 werd het motorblok doorontwikkeld. Het kreeg een 12-volt-magneetontsteking en een tweede carburateur en een verhoogde compressieverhouding van 8,9:1, waardoor het vermogen op 58 pk kwam. Het model kwam nu eindelijk ook in Europa op de markt en kreeg daarom een lager stuur en een grotere 16,4-liter-tank.

Norton Atlas Scrambler

Het was logisch dat de Berliner Motor Corporation zocht naar een tegenstrever voor de 650cc-Triumph- en BSA-terreinmotoren. Die waren populair in de desert races in Californië, in de Mojavewoestijn en in New Mexico, maar in de rest van de VS waren ze ook gewild als pleziermotorfiets. AMC had wel de 650cc-Matchless G12 CS scrambler in het programma, maar die was erg onbetrouwbaar. Joe Berliner was al sinds 1961 importeur voor Norton, maar vanaf 1963 ook van Matchless. Dat gaf hem veel invloed binnen het AMC-concern. Veel vermogen was niet nodig. De Triumph TR6C Trophy en de BSA A10S Spitfire Scrambler leverden ongeveer 42 pk en in de VS was vermogen ook minder belangrijk dan een groot koppel. Het ging vooral om gewicht en handelbaarheid. Norton bouwde de Norton Atlas Scrambler, met een enkele carburateur, AMC-frame met meer bodemvrijheid, een kleine tank en terreinbanden. Ook de versnellingsbak, de uitlaten en het zadel kwamen van AMC, net als de primaire kettingkast, die bij Norton met een klemband vastzat en bij de andere AMC-merken geschroefd was.

Badge-engineering

Associated Motor Cycles deed met de merken AJS en Matchless al jaren aan badge-engineering (dezelfde motorfiets verkopen onder twee merknamen). Nu Norton haar 750cc-motor had, besloot men daar gebruik van te maken door deze machine ook onder de namen AJS en Matchless aan te bieden. Zo ontstonden de AJS Model 33-serie en de Matchless G15-serie. Deze machines kregen echter niet het Featherbed frame, maar een eigen frame van AMC. De CS-versies hiervan waren scramblers, de CSR-versies sportmotoren.

De Britten konden nog steeds niet genieten van de Norton Atlas, het AJS Model 33 CS of de Matchless G15 CSR. Ze gingen allemaal naar de Verenigde Staten.

Norton P11

In 1966 werd het noodlijdende AMC overgenomen door de Villiers Engineering Group van Dennis Poore. De Norton Atlas bleef nog tot 1968 in productie, maar werd feitelijk al in 1967 opgevolgd door de Norton Commando. De Norton Atlas Scrambler, in feite al identiek aan de Matchless G15 CS en het AJS Model 33 CS, bleef in productie tot 1966. In 1967 kwam er een opvolger, bedacht door de Californische dealer Bob Blair, die het Atlas-blok in het frame van een 500cc-Matchless G85 CS crossmotor monteerde. Wellicht deed hij dat op verzoek van Importeur Joe Berliner. Daardoor ontstond een sterke maar ook lichte enduromotor, want dit frame was gemaakt van de lichte Reynolds 531-buizen. Alle onderdelen werden zo licht mogelijk gemaakt, inclusief de kleine aluminium benzinetank. De ontstekingsmagneet werd vervangen door een accu-bobine-ontsteking en de Amal Monoboc-carburateurs door 2 Amal Concentrics. Bovendien kreeg het model hoge uitlaten en noppenbanden. Onder de voorste framebuizen kwam een aluminium carterbeschermplaat en ook de olietank was van aluminium. De machine kreeg ook een snelheidsmeter en een toerenteller. Het frame was zwart en de beide tanks "orange apple red". Het kreeg de naam "Project 11", hoewel de testrijders de naam "Cheetah 45" voorstelden. Uiteindelijk nam Norton-Villiers het model in productie als Norton P11. Aanvankelijk produceerde men slechts een klein aantal machines uit reserveonderdelen, maar de vraag in de VS oversteeg het aanbod en de productie moest worden opgevoerd. De P11 werd verkocht met de slogan "Dynamite on Wheels".

Norton P11A Ranger (750 Ranger)

Omdat de P11 door zijn noppenbanden alleen geschikt was als terreinmotor, kwam er eind 1967 al een meer straatgericht model, de Norton P11A Ranger of kortweg Norton 750 Ranger. Deze had een meer comfortabel duozadel en lage uitlaten, maar er waren vanwege de beperkte beschikbaarheid van onderdelen enkele verschillende versies. Zo werden er stalen en aluminium olietanks, verschillende sturen, voorvorken en frames, ontstekingssystemen en zelfs verschillende formaten brandstoftanks geleverd.

Norton N15 CS

In 1967 stond waarschijnlijk al vast dat Norton-Villiers afscheid zou nemen van de merken AJS en Matchless. De laatste Matchless G15 CS-exemplaren, met AMC-frame en Atlas-blok, kregen daarom een Norton beeldmerk op de tank en werden tot 1968 verkocht als Norton N15 CS.

Einde productie

Na de overname van AMC (naast Norton, AJS en Matchless ook Francis-Barnett en James) zou de hele modellenlijn verder geproduceerd worden, maar daar kwam niets van terecht. De lichte tweetakten van Francis-Barnett en James verdwenen meteen, Norton had alleen nog de Atlas en de Dominator 650 SS over, AJS de Model 33-serie en Matchless de G15-serie en de 500cc-G85 CS. In 1967 verdwenen de merken AJS en Matchless ook. De AMC-fabriek in Woolwich werd gesloten en de productie verplaatst naar het Thruxton Circuit in de buurt van Andover. Het bedrijf, dat intussen Norton-Villiers heette, richtte zich helemaal op de eind 1967 geïntroduceerde Norton Commando. De laatste telgen uit het Atlas-geslacht, de Atlas, de P11, de P11A Ranger en de N15 CS, verdwenen in 1968. Met de Atlas verdween ook het succesvolle featherbed frame, dat de grotere vermogens eigenlijk niet meer aankon.

Afbeeldingen

• 
  De Dominator 650 SS was nauwelijks te onderscheiden van de Atlas
• 
  Linkerzijde van het Atlas-blok, met het zwarte deksel van de primaire transmissie, de linker carburateur en het rempedaal.
• 
  Rechterzijde van het Atlas-blok, met de rechter carburateur en het schakelpedaal.
• 
  Matchless G15 CSR met blok, voorvork en wielen van de Atlas, maar eigen AMC-frame
• 
  Ook de Norton P11 scrambler was een nazaat van de Atlas, maar had het frame van de 500cc-eencilinder Matchless G85 CS
• 
  P11A Ranger, de straatversie van de P11 / N15 CS.

Technische gegevens

Norton	750 SS	Atlas	Atlas Scrambler	P11	P11A Ranger	N15 CS
Periode	1961	1962-1968	1963-1966	1967	1967-1968
Categorie	Prototype	Sport	Scrambler		Allroad	Scrambler
Motortype	Stoterstangen kopklepmotor
Bouwwijze	Dwarsgeplaatste paralleltwin
Koeling	Lucht
Boring	73 mm
Slag	89 mm
Cilinderinhoud	745 cc
Carburateur(s)	1 Amal 376 Monobloc	1 Amal 376 Monobloc Vanaf 1964: 2 Amal 389 Monobloc	2 Amal 389 Monobloc	2 Amal Concentric		2 Amal 389 Monobloc
Ontsteking	Lucas 6V-magneet	Lucas 6V magneet Vanaf 1964: Lucas 12V magneet	Lucas 12V magneet	Lucas 12V accu-bobine		Lucas 12V magneet, laatste exemplaren accu-bobine
Smeersysteem	Dry-sumpsysteem
Compressieverhouding	7,6:1	7,6:1 Vanaf 1964: 8,9:1	8,9:1			8,5:1
Max. Vermogen	49 pk bij 6.500 tpm	49 pk bij 6.500 tpm Vanaf 1964: 58 pk bij 6.800 tpm	55 pk bij 6.800 tpm
Topsnelheid	160 km/uur	160 km/uur Vanaf 1964: 180 km/uur	165 km/uur
Primaire aandrijving	Ketting
Koppeling	Meervoudige natte plaat
Versnellingen	4
Secundaire aandrijving	Ketting
Rijwielgedeelte	Dubbel wiegframe (Featherbed Slimline)		Dubbel wiegframe (AMC)
Voorvork	Telescoopvork (Norton Roadholder)
Achtervork	Swingarm met twee Girling-schokdempers
Voorrem	203mm-trommelrem		trommelrem
Achterrem	178mm-trommelrem		trommelrem
Wielbasis	1.410 mm		Onbekend
Zadelhoogte	787 mm		Onbekend
Tankinhoud	11,25 liter	11,25 liter Vanaf 1964: 16,4 liter	10 liter		10 of 16,4 liter	16 liter
Rijklaar gewicht	185 kg		Onbekend			186 kg
Voorganger	Dominator 650 SS	750 SS	Matchless G12 CS	Atlas Scrambler		Matchless G15 CS
Opvolger	Atlas	Commando	N15 CS	Geen	Commando 750 S