Muggen

onderorde uit de orde tweevleugeligen (Diptera)
Zie Mug (doorverwijspagina) voor andere betekenissen van Mug.

Muggen (Nematocera) zijn een onderorde van vliegende insecten uit de orde der tweevleugeligen (Diptera).[1] Ze staan naast de onderorde Brachycera (vliegen).

Muggen
Een malariamug (Anopheles gambiae)
Taxonomische indeling
Rijk:Animalia (Dieren)
Stam:Arthropoda (Geleedpotigen)
Klasse:Insecta (Insecten)
Orde:Diptera (Tweevleugeligen)
Onderorde
Nematocera
Bolitophila saundersii
Afbeeldingen op Wikimedia Commons Wikimedia Commons
Muggen op Wikispecies Wikispecies
(en) World Register of Marine Species
Portaal  Portaalicoon   Biologie
Insecten

De muggen vormen een veelvormige groep met zeer kleine tot lange insecten. In Nederland gaat het om lichaamslengtes van 0,5 mm (sommige Galmuggen) tot 35 mm (een langpootmug). In vergelijking met vliegen zijn muggen gemiddeld slanker, met langere poten en een kleinere kop. De vleugels zijn meestal tamelijk langwerpig, het aantal aders of adersplitsingen dat de vleugelrand bereikt kan een dozijn zijn, maar ook kunnen vrijwel alle aders in de loop van de evolutie verdwenen zijn. De antennes zijn draad- of parelsnoervormig en kort (Kriebelmuggen) tot aanzienlijk langer dat het lijf (sommige Keroplatidae). Het aantal antennelidjes bedraagt 6 tot 40.

Levenswijze

bewerken

De larvale levensfase van muggen kan zich in de grond afspelen, zoals bij Langpootmuggen, of in het water, zoals bij Dansmuggen en Steekmuggen, maar ook in planten (Galmuggen) of paddenstoelen (Paddenstoelmuggen). De volwassen muggen leven onder andere van nectar en kunnen een rol spelen bij de bestuiving van planten.

De meeste muggen steken niet. De muggen die wel kunnen steken behoren tot verschillende families, waarvan die der steekmuggen (Culicidae) ongetwijfeld de bekendste is. Soorten uit deze familie zijn onder andere de malariamuggen (geslacht Anopheles) die bij de mens indirect verantwoordelijk zijn voor meer dan een miljoen doden per jaar.

Taxonomie

bewerken

De onderorde van muggen bestaat uit zeven infra-ordes:[1]

  • Axymyiomorpha: een kleine groep van zes soorten die vroeger tot de Bibionomorpha werden gerekend.
  • Blephariceromorpha: een groep van drie families met vaak afwijkende vleugels.
  • Bibionomorpha: grote, vliegachtige muggen, een voorbeeld is de rouwvlieg.
  • Culicomorpha: alle stekende muggen behoren tot deze groep.
  • Psychodomorpha: met ondermeer de motmuggen die op motjes lijken vanwege de behaarde, relatief brede getekende vleugels, een voorbeeld is de Wc-motmug.
  • Ptychopteromorpha: een kleine groep van twee families met niet algemeen voorkomende soorten. Ze doen denken aan langpootmuggen maar zijn niet verwant zoals lange tijd werd gedacht.
  • Tipulomorpha: langpootmuggen, de enige voor veel mensen vrij duidelijk herkenbare groep van muggen die onschuldig zijn en leven van nectar.

Er zijn verschillende muggenfamilies; in Nederland alleen al leven 25 verschillende families. De bekendste families zijn de langpootmuggen (Tipulidae) en de steekmuggen (Culicidae). Ook de kriebelmuggen (Simuliidae) en knutten (Ceratopogonidae) kunnen steken, deze soorten zijn klein (tot 5 mm) en wat minder langwerpig gebouwd dan steekmuggen. Soorten uit andere families, zoals de dansmuggen, lijken soms op stekende muggen maar steken niet. Veel muggen lijken echter totaal niet op de bekende steekmuggen, zoals de familie Bibionidae, waartoe de rouwvlieg (Bibio marci) behoort. Motmuggen (familie Psychodidae) lijken op kleine vlinders; relatief grote ronde vleugels met gekleurde haren. Andere groepen zijn minder bekend, zoals de galmuggen die de eitjes in planten afzetten waar de larven in gallen opgroeien.

Families

bewerken

De volgende families maken deel uit van de muggen. Het aantal soorten in Nederland komt uit het soortenregister[2] (bijgewerkt op 9 april 2023). Het aantal Belgische soorten is van gelijke orde.

Wetenschappelijke naam Nederlandse naam Aantal soorten wereldwijd Aantal soorten in Nederland
Anisopodidae venstermuggen 159 6
Axymyiidae 6
Bibionidae rouw- of zwarte vliegen 760 18
Blephariceridae 324
Bolitophilidae 59 8
Canthyloscelididae 16
Cecidomyiidae galmuggen 6024[3] 398
Ceratopogonidae knutten 5989[4] 124
Chaoboridae pluimmuggen 57 7
Chironomidae dansmuggen 7054 568
Corethrellidae 104
Cramptonomyiidae
Culicidae steekmuggen 3531[5] 43
Cylindrotomidae buismuggen 68 4
Deuterophlebiidae 14
Diadocidiidae 34 2
Ditomyiidae 94 2
Dixidae meniscusmuggen 186 17
Grauvogeliidae
Hennigmatidae
Keroplatidae 945 38
Limoniidae steltmuggen 10.341 157
Lygistorrhinidae 33
Mycetophilidae paddenstoelmuggen 4164 252
Nadipteridae
Nymphomyiidae 7
Olbiogastridae
Oligophrynidae
Oreodomyiidae
Pachyneuridae 5
Perissommatidae 5
Pleciidae
Psychodidae motmuggen 2958 64
Ptychopteridae glansmuggen 74 7
Scatopsidae 390 33
Sciaridae rouwmuggen 2302 135
Simuliidae kriebelmuggen 2163[6] 30
Synneuridae
Tanyderidae 38
Thaumaleidae bronmuggen 182 1
Tipulidae langpootmuggen 4319 93
Trichoceridae wintermuggen 160 8
Valeseguyidae 1

Bekende families van muggen

bewerken

Onderstaand afbeeldingen van soorten uit verschillende families van muggen.

Taxonomie volgens Zootaxa

bewerken

De taxonomie van de muggen is als volgt:[7]