Wikipedia

Dalhem (België)

gemeente in Luik (Wallonië), België

Dalhem is een plaats en gemeente in de provincie Luik, België. Dalhem ligt voorts in het Land van Herve. De gemeente telt ruim 7.000 inwoners.

Dalhem
Gemeente in België Vlag van België
Dalhem (België)
Dalhem
Geografie
Gewest Vlag Wallonië Wallonië
Provincie Vlag Luik (provincie) Luik
Arrondissement Luik
Oppervlakte
– Onbebouwd
– Woongebied
– Andere 		36,11 km² (2022)
83,81%
8,08%
8,1%
Coördinaten 50° 43' NB, 5° 43' OL
Bevolking (bron: Statbel)
Inwoners
– Mannen
– Vrouwen
– Bevolkings­dichtheid 		7.712 (01/01/2024)
48,64%
51,36%
213,58 inw./km²
Leeftijdsopbouw
– 0-17 jaar
– 18-64 jaar
– 65 jaar en ouder 		(01/01/2024)
20,25%
60,67%
19,07%
Buitenlanders 5,95% (01/01/2024)
Politiek en bestuur
Burgemeester Arnaud Dewez (Maïeur)
Bestuur Maïeur
Zetels
Maïeur
Renouveau
Dalhem Demain 		19
13
3
3
Economie
Gemiddeld inkomen 22.429 euro/inw. (2021)
Werkloosheidsgraad 5,96% (jan. 2019)
Overige informatie
Postcode
4607
4606
4607
4607
4607
4607
4608
4608 		Deelgemeente
Dalhem
Saint-André
Berneau
Bolbeek
Feneur
Mortroux
Neufchâteau
Weerst
Zonenummer 04
NIS-code 62027
Politiezone Basse-Meuse
Hulpverleningszone Vesdre - Hoëgne & Plateau
Website Officiële website
Detailkaart
ligging binnen het arrondissement Luik
in de provincie Luik
Portaal  Portaalicoon   België

Kernen

bewerken

De fusiegemeente telt naast het centrum nog zeven deelgemeenten, het gemeentehuis bevindt zich in deelgemeente Berneau.

Deelgemeenten

bewerken
# Naam Opp.
(km²)		 Inwoners
(2020)		 Inwoners
per km²		 NIS-code
1 Dalhem 2,24 1.375 613 62027A
2 Feneur 1,40 536 384 62027B
3 Bolbeek 5,33 885 166 62027C
4 Berneau 3,23 905 280 62027D
5 Weerst 8,43 1.806 214 62027E
6 Neufchâteau 8,73 884 101 62027F
7 Mortroux 3,13 556 178 62027G
8 Saint-André 3,62 570 158 62027H

Naam

bewerken

De naam Dalhem is van Oudnederlandse oorsprong en betekent "woonplaats (heem) in het dal"; van de rivier de Berwijn. Dalhem werd overeenkomstig 's-Gravenvoeren ook wel 's-Gravendal(hem) genoemd.[bron?]

Geschiedenis

bewerken

Al in 1080 werd in Dalhem een burcht gebouwd op een hoge rots, waar de rivier de Berwijn en de Bolland samenvloeiden. Vanaf de 12e eeuw maakte Dalhem haar eerste grote ontwikkeling mee, doordat enkele ‘heren van Voeren’ in 1180 naar Dalhem begonnen te verhuizen en zich ‘heren van Dalhem’ begonnen te noemen. Vervolgens gingen hun goederen over naar de graaf van Hochstaden, waardoor Dalhem een graafschap werd. De plaats Dalhem groeide hierbij uit tot bestuurlijk centrum en kern van het graafschap Dalhem, naast 's-Gravenvoeren (het oorspronkelijke Voeren), waar de juridische macht zetelde. In 1244 verloor het definitief zijn zelfstandigheid en viel sindsdien indirect onder het hertogdom Brabant.
Nadat de hertog in 1239 de laatste graaf van Dalhem, Dirk van Hochstaden, had verslagen werd in 1244 een verdrag gesloten, waarbij Dirk van Hochstaden Dalhem voorgoed aan Brabant overliet. Voortaan zou een slotvoogd of drossaard er in naam van de hertog het bewind voeren. Samen met Valkenburg en Rolduc werd Dalhem voortaan in de officiële stukken aangeduid als de 'Landen van Overmaas'. Hiertoe werd ook soms Limburg gerekend, waardoor de vier landjes tezamen de titel 'Provincie Limburg' ontvingen. Tot de opheffing van het graafschap Dalhem in 1797 was het stadje Dalhem verder de hoofdplaats van het graafschap en de hoofdplaats van een van de Dalhemse schepenbanken. Het graafschap Dalhem was een van de Landen van Overmaas.

 
Dalhem (V. Klotz, ca. 1670)

In 1648 werden de Nederlanden opgedeeld in een Spaans en een Staats gedeelte. Op 26 december 1661 gingen daarmee onder andere het kasteel en plaats Dalhem ten gevolge van het Partagetraktaat (delingsverdrag) tussen de Republiek der zeven Verenigde Nederlanden en Spanje deel uitmaken van het Staatse deel van het Graafschap Dalhem (Staatse Partage). Economisch waren vooral de kolenmijnen rondom Dalhem van belang voor de Nederlanders, terwijl de plaats zelf door haar burcht een goed militair steunpunt bood tegen de vijand. In 1665 bouwde Robert van Ittersum het gemeentehuis in Dalhem, waarop tegenwoordig nog steeds een wapen van Nassau, met de leeuw, boven de poort aanwezig is. Het gemeentehuis zelf onderging meerdere renovaties doorheen de tijd (1840, 1927).

Op 8 november 1785 sloten Oostenrijk en de Staten-Generaal het Verdrag van Fontainebleau, waarbij een groot deel van het graafschap Dalhem, waaronder het stadje Dalhem, door de Staten-Generaal aan Oostenrijk werd afgestaan in ruil voor delen van Oostenrijks Valkenburg. Dalhem werd hierdoor een deel van de Zuidelijke Oostenrijkse Nederlanden. Voor veel inwoners was dit een bevrijding. Het protestantisme legde immers te hoge eisen op aan de katholieke bevolking.

Net als de rest van het graafschap, in zoverre het gelegen was in de Oostenrijkse Nederlanden, werd Dalhem in 1795 bij de annexatie van de Zuidelijke Nederlanden door de Franse Republiek in 1797 opgenomen in het nieuw gevormde departement Ourthe; welk later in de tijd van de Verenigde Nederlanden werd omgevormd tot de provincie Luik.

Situatie in 1830

bewerken

Bij de onafhankelijkheid van België inventariseerde geograaf Philippe Vandermaelen in dit dorp 194 woningen (waarvan 170 in het centrum), een kerk, een molen, twee brouwerijen, een lakenfabriek en een spinnerij. Er waren 1131 inwoners. Het inventaris omvat verder details over de natuurlijke omgeving, bodems, landbouwproductie en veestapel. Ook het wegennetwerk van toen is beschreven: enkel kleine wegjes die onbruikbaar zijn tijdens de winter.[1]

Bezienswaardigheden

bewerken

Het dorp als geheel is bezienswaardig, mede door de grote niveauverschillen.

Zie ook
  •  
    De Sint-Pancratiuskerk
  •  
    Wichet de la Rose
  •  
    Resten van de bovenste stadspoort
  •  
    Kasteelruïne
  •  
    Spoorwegtunnel, nu wandel- en fietsroute

Natuur en landschap

bewerken

Dalhem ligt in het dal van de Berwijn op een hoogte van ongeveer 130 meter, ter plaatse van de samenvloeiing met de Ruisseau de Bolland. Nabij de Berwijn ligt het kasteel en de bovenstad, westelijk daarvan de benedenstad, enkele tientallen meter lager. Dalhem ligt in het Land van Herve.

Taal

bewerken

Oorspronkelijk werd er in de plaats Dalhem en ook in het gebied van de huidige gemeente Dalhem voornamelijk Platdiets, een variant van het Limburgs, gesproken. In het aan de Voerstreek grenzende Weerst (Warsage) is het Platdiets echter geheel verdwenen.[3] Bij de vaststelling van de taalgrens is Dalhem, onder meer op basis van omstreden talentellingen, in 1963 toegekend aan het Franstalige Wallonië. De gemeente behoort thans tot het Franstalige gebied en kent geen taalfaciliteiten.

Demografische ontwikkeling

bewerken

Demografische evolutie voor de fusie

bewerken
  • Bron:NIS - Opm:1831 t/m 1970=volkstellingen op 31 december

Demografische ontwikkeling van de fusiegemeente

bewerken

Alle historische gegevens hebben betrekking op de huidige gemeente, inclusief deelgemeenten, zoals ontstaan na de fusie van 1 januari 1977.

  • Bronnen:NIS, Opm:1831 tot en met 1981=volkstellingen; 1990 en later= inwonertal op 1 januari
Inwoners van jaar tot jaar op 1 januari
1992 tot heden
jaar Aantal[4] Evolutie: 1992=index 100
1992 5.880 100,0
1993 5.934 100,9
1994 5.939 101,0
1995 5.996 102,0
1996 6.013 102,3
1997 6.046 102,8
1998 6.060 103,1
1999 6.117 104,0
2000 6.145 104,5
2001 6.207 105,6
2002 6.292 107,0
2003 6.326 107,6
2004 6.324 107,6
2005 6.422 109,2
2006 6.486 110,3
2007 6.585 112,0
2008 6.649 113,1
2009 6.805 115,7
2010 6.805 115,7
2011 6.891 117,2
2012 6.996 119,0
2013 7.083 120,5
2014 7.083 120,5
2015 7.225 122,9
2016 7.280 126,0
2017 7.331 124,7
2018 7.412 126,1
2019 7.408 126,0
2020 7.517 127,8
2021 7.601 129,3
2022 7.649 130,1
2023 7.666 130,4
2024 7.712 131,2

Politiek

bewerken

Burgemeesters

bewerken

Resultaten gemeenteraadsverkiezingen sinds 1976

bewerken
Partij 10-10-1976[5] 10-10-1982 9-10-1988 9-10-1994 8-10-2000 8-10-2006[6] 14-10-2012[7] 14-10-2018 13-10-2024
Stemmen / Zetels % 15 % 17 % 17 % 17 % 17 % 17 % 17 % 19 % 19
PS1 / DalhemDemain2 18,091 3 23,881 4 26,531 4 23,441 4 26,981 5 20,671 4 17,581 3 17,772 3 21,7 3
UD1 / PRL-UD-C2 / PRL3 / PRL-MCC4 / MR5 / MaïeurA - 21,151 3 24,142 4 26,03 5 31,84 6 28,275 5 32,85 6 63,78A 13 78,3 16
PSC1 / L.282 / CARTEL3 / Cartel20064 / CDH5 / MaïeurA 30,051 5 54,972 10 49,333 9 34,083 6 32,923 6 17,564 3 12,055 1
ECOLO - - - - 8,3 0 5,29 0 - - -
RW 10,55 1 - - - - - - - -
UIC 22,41 3 - - - - - - - -
UP 18,91 3 - - - - - - - -
AUTRE - - - 16,47 2 - - - - -
Renouveau - - - - - 28,22 5 37,56 7 18,45 3 -
Totaal stemmen 3118 4221 3839 4075 4280 4566 4837 5185
Opkomst % 97,39 95,12 94,36 94,91 92,36 92,94
Blanco en ongeldig % 2,12 17,46 4,17 4,96 4,04 3,46 3,58 3,95

Geboren

bewerken

Nabijgelegen kernen

bewerken

Richelle, Feneur, Trembleur, Mortroux, Wezet, Bolbeek

bewerken

Website van de gemeente

Zie de categorie Dalhem van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Dalhem_(België)&oldid=68315065"