Acht van Chaam

profcriterium in Nederland

De Acht van Chaam is een jaarlijks terugkerende wielerronde in de Noord-Brabantse plaats Chaam. Het is het oudste nog bestaande "Natourcriterium" ter wereld en Nederlands oudste internationale wielerwedstrijd. Binnen Nederland is alleen het Nederlands kampioenschap wielrennen op de weg ouder.

Vlag van Nederland Acht van Chaam
De Acht van Chaam op 25 juli 1973.
De Acht van Chaam op 25 juli 1973.
Lokale naam De Acht
Bijnaam De klassieker der criteria,

De pracht van Chaam.

Regio Chaam
Periode Eerste woensdag na de Ronde van Frankrijk
Organisator Comité Acht van Chaam
Type (Natour)Criterium
Geschiedenis
Eerste editie 1933
Aantal edities 84 (2024)
Eerste winnaar Vlag van Nederland Thijs van Oers
Laatste winnaar Vlag van Verenigd Koninkrijk Mark Cavendish
Laatste Bel. winnaar Vlag van België Tom Boonen (2005)
Laatste Ned. winnaar Vlag van Nederland Mathieu van der Poel (2023)
Meeste zeges Vlag van België Karel Kaers
Vlag van België Rik Van Steenbergen
Vlag van Nederland Jo de Roo
Portaal  Portaalicoon   Wielersport

De dinsdagavond voorafgaand aan de Acht van Chaam vindt traditiegetrouw een groot openluchtfeest plaats op en rond de Dorpsstraat, de 'Nacht van Chaam' genoemd. Tijdens de Acht zelf is er elk jaar een artiestenplein.

Geschiedenis

bewerken

Al in 1890 werd in Chaam de eerste wielerwedstrijd georganiseerd. Dit in de vorm van een driewielerwedstrijd.

In 1898 werd in Chaam de wielerclub 'Steeds Voorwaarts' opgericht. Deze club organiseerde jaarlijks een wedstrijd voor tweewielers, over een parcours tussen Ulvenhout en Baarle-Nassau. De club kreeg steeds vaker met onverwachtse problemen te maken, zoals plotseling opengebroken wegen en gesloten spoorbomen. Toen de burgemeester van een van de gemeentes op de route niet langer toestond dat de wielrenners met blote benen door zijn gemeente fietsten, werd besloten tot een criterium dat binnen de Chaamse gemeentegrenzen verreden werd. De eerste koers werd op dinsdag 30 mei 1933 gehouden. Het parcours kreeg de vorm van een 8, waarop de naam Acht van Chaam gebaseerd is.[1]

De eerste Acht van Chaam trok meteen al 25.000 toeschouwers.[2]

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de organisatie van de Acht moeilijk. In 1940 mocht er onder toeziend oog van de Duitse bezetter nog gewoon gekoerst worden maar de andere oorlogsjaren werd dit verboden.[bron?] Ook in 1946 kon er geen Acht gerealiseerd worden, toen omdat er niet genoeg geld was door de naweeën van de oorlogsjaren.

In 1947 werd het Comité Acht van Chaam opgericht. Deze nam de organisatie over van wielerclub 'Steeds Voorwaarts'. Vanaf deze periode haalde het Comité Acht van Chaam vele grote Tourvedetten en wereldkampioenen naar de start. Voor zover is de Acht elk jaar verreden met uitzondering van de coronapandemie die in 2020 en 2021 het evenement in de weg stond.

Het absolute hoogtepunt was in 1968 toen naar schatting 100.000 mensen naar Chaam waren gekomen om de eerste Nederlandse Tourwinnaar Jan Janssen de Acht te zien winnen. Rini Wagtmans wist Janssen echter te lossen en won.

 
Huldiging van tour winnaar Jan Janssen op een praalwagen voorafgaand aan de Acht van 1968

Na Jan Janssen werden er nog een aantal gele truien naar Chaam gehaald maar ze kwamen nooit verder dan een tweede plaats. Hier kwam pas verandering in toen bij de 79e editie in 2017 viervoudig Tourwinnaar Chris Froome als eerste over de streep kwam. Twee jaar later won Tourwinnaar Egan Bernal ook in de gele trui.

In de periode 1994-1997 werd de Acht van Chaam als UCI-ploegenwedstrijd verreden; sinds 1998 is het weer een 'gewoon' criterium. Hierover meer onder het kopje Parcours.

Wegens de ouderdom, naammerksbekendheid (de naam is nooit veranderd) en de unieke regionale cultuur werd de Acht van Chaam in 2014 als eerste en tot nu toe enige wielercriterium toegevoegd aan de Inventaris Immaterieel Cultureel Erfgoed Nederland om het voortbestaan ervan veilig te stellen.

Parcours

bewerken

Het parcours is een van de redenen dat de Acht van Chaam een succes is en grote bekendheid heeft verworven.

Parcours (1933-1993)

bewerken

Het eerste parcours werd uitgetekend over een lengte van 11 kilometer met het doel zo veel mogelijk cafés te passeren omdat de kasteleins financieel bijdroegen aan de organisatie. Hierdoor ontstonden twee lussen en een unieke dubbele passage in de Dorpsstraat. Daar passeerden de coureurs elkaar vaak, waardoor de Acht van Chaam een beetje leek op een tenniswedstrijd. Deze passage was dan ook een grote trekpleister in deze jaren. Na een paar jaar werd het parcours 8 kilometer maar zonder grote veranderingen in de vorm.

 
Peloton draait vanaf de Dorpsstraat de noordlus in om later van achter de fotograaf vandaan de Dorpsstraat opnieuw te passeren.

Parcours (1994-1997)

bewerken

In deze periode werd de Acht verreden als een internationale UCI-wedstrijd voor ploegen. Daarvoor breidde men de lengte van het parcours uit naar 9 kilometer waarbij de dubbele passage in de Dorpsstraat en de bekende achtvorm kwamen te vervallen.

Parcours (1998-2009)

bewerken

In 1998 werd door het comité Acht van Chaam geconstateerd dat de gok van UCI-wedstrijd met minder bekende wielrenners geen succes was. De toenmalige organisatie greep de gelegenheid aan om het parcours publieksvriendelijker te maken door het in te krimpen tot vier kilometer.

Parcours (2010-2022)

bewerken

In 2010 werd tot vreugde van velen de achtvorm hersteld. Dit door de oorspronkelijke zuidlus te herstellen en een kleinere noordlus toe te voegen. Hierdoor is een parcours ontstaan wat achtvormig is, waarbij de twee lussen vlak langs elkaar gaan bij het denkbeeldige kruispunt en in elkaar overlopen. Hierdoor lijkt dit circuit in feiten meer op een 8 dan het eerste parcours. Alleen bevat dit parcours geen dubbele passage in het centrum van Chaam.

Parcours (2023-heden)

bewerken

In 2023 werd besloten tot een nieuw achtvormig parcours. Uitsluitend in het centrum van Chaam en over een lengte van 2,6 kilometer. Dit zodat het evenement wat compacter is en de renners vaker langskomen.

Uitslagen mannen

bewerken
 
Viervoudig tourwinnaar Chris Froome wint als eerste gele trui de Acht, 2017
jaar editie winnaar tweede derde
2024 (Criterium) 84   Mark Cavendish (1)   Biniam Girmay   (3)   Olav Kooij
2023 (Criterium) 83   Mathieu van der Poel (MSR & PR)   Wout Poels (1)   Jasper Philipsen  (4)
2022 (Criterium) 82   Fabio Jakobsen (1)   Mathieu van der Poel (RVV)   Dylan van Baarle (PR)
2020-2021 Geen editie in verband met de coronapandemie.
2019 (Criterium) 81   Egan Bernal     Steven Kruijswijk     Dylan Groenewegen (1)
2018 (Criterium) 80   Tom Dumoulin   (1)   Steven Kruijswijk   Mathieu van der Poel  
2017 (Criterium) 79   Chris Froome     Bauke Mollema (1)   Dylan Groenewegen (1)
2016 (Criterium) 78   Stef Clement   Bauke Mollema   Danny van Poppel
2015 (Criterium) 77   Robert Gesink   Daniel Teklehaimanot   Stef Clement
2014 (Criterium) 76   Niki Terpstra (PR)   Lars Boom (1)   Tom Veelers
2013 (Criterium) 75   Marcel Kittel (4)   Danny van Poppel   Boy van Poppel
2012 (Criterium) 74   Bauke Mollema   Tom Veelers   Haimar Zubeldia
2011 (Criterium) 73   Johnny Hoogerland   Fränk Schleck     Niki Terpstra
2010 (Criterium) 72   Niki Terpstra     Robert Gesink   Servais Knaven
2009 (Criterium) 71   Laurens ten Dam   Andy Schleck      (LBL)   Steven de Jongh
2008 (Criterium) 70   Óscar Freire   (1)   Robbie McEwen   Lars Boom
2007 (Criterium) 69   Koos Moerenhout     Mauricio Soler   (1)   Bram Tankink
2006 (Criterium) 68   Michael Boogerd     Stef Clement   Steven de Jongh
2005 (Criterium) 67   Tom Boonen (2) (RVV)   Léon van Bon     Servais Knaven
2004 (Criterium) 66   Ivan Basso   (1)   Max van Heeswijk   Thor Hushovd   (1)
2003 (Criterium) 65   Servais Knaven (1)   Aleksandr Vinokoerov     (1)   Alessandro Petacchi (4)
2002 (Criterium) 64   Erik Dekker   Servais Knaven   Rudi Kemna
2001 (Criterium) 63   Servais Knaven (PR)   Jans Koerts     Jan Ullrich    
2000 (Criterium) 62   Marco Pantani (2)   Léon van Bon     Jans Koerts
1999 (Criterium) 61   Michael Boogerd   George Hincapie   Servais Knaven
1998 (Criterium) 60   Jeroen Blijlevens (1)   Robbie McEwen   Léon van Bon (1)
1997 (UCI 1.4) 59   Adrie van der Poel   Servais Knaven   Erik Dekker
1996 (UCI 1.4) 58   Mike Weissmann   Johan Capiot   Erik Dekker (1)
1995 (UCI 1.5) 57   George Hincapie   Thomas Fleischer   Servais Knaven  
1994 (UCI 1.5) 56   Serhij Oesjakov   Hendrik Redant   Jos van Aert
1993 (Criterium) 55   Eddy Bouwmans   Zenon Jaskuła   (1)   Gert Jakobs
1992 (Criterium) 54   Jean-Paul van Poppel (1)   Jelle Nijdam   Jan Siemons
1991 (Criterium) 53   Gert-Jan Theunisse   Jean-Paul van Poppel (1)   Jelle Nijdam (1)
1990 (Criterium) 52   Gerrit Solleveld (1)   Jean-Paul van Poppel   Steven Rooks
1989 (Criterium) 51   Jelle Nijdam (2)   Jean-Paul van Poppel   Sean Kelly    
1988 (Criterium) 50   Steven Rooks     (1)   Pedro Delgado   (1)   Gerrit Solleveld
1987 (Criterium) 49   Erik Breukink (1)   Stephen Roche   (1)   Pedro Delgado     (1)
1986 (Criterium) 48   Adrie van der Poel (RVV)   Johan van der Velde (1)   Steven Rooks
1985 (Criterium) 47   Eddy Planckaert   Adrie van der Poel   Jan van Houwelingen
1984 (Criterium) 46   Jacques Hanegraaf     Gerard Veldscholten   Leo van Vliet
1983 (Criterium) 45   Henk Lubberding (1)   Frits Pirard   Jan Raas   (1) (RVV)
1982 (Criterium) 44   Johan van der Velde       Peter Winnen   Jan Raas
1981 (Criterium) 43   Roy Schuiten   Johan van der Velde (2)   Adri van Houwelingen
1980 (Criterium) 42   Jan Raas   (3)   Leo van Vliet   Piet van Katwijk
1979 (Criterium) 41   Gerrie Knetemann   (2)   Jan Raas (1) (RVV)   Hennie Kuiper
1978 (Criterium) 40   Gerrie Knetemann (2)   Jan Raas (3)   Theo Smit
1977 (Criterium) 39   Didi Thurau   (5)   Rik Van Linden   Wilfried Wesemael
1976 (Criterium) 38   Aad van den Hoek   Ronny De Witte   Hennie Kuiper   (1)
1975 (Criterium) 37   Tino Tabak   Joop Zoetemelk (1)   Patrick Sercu
1974 (Criterium) 36   Piet van Katwijk   André Huzebosch   Jos Schipper
1973 (Criterium) 35   Joop Zoetemelk     (2)   Gerben Karstens   Jan Harings
1972 (Criterium) 34   Tino Tabak     Mario Polansky   Jos van der Vleuten
1971 (Criterium) 33   Rini Wagtmans (1)   Gustaaf Van Roosbroeck   Ger Harings
1970 (Criterium) 32   Jan Krekels   Harry Stevens   Leen Poortvliet
1969 (Criterium) 31   Jan van Katwijk   Gerben Karstens   Jan Harings
1968 (Criterium) 30   Rini Wagtmans   Jan Janssen   (2)   Cees Zoontjens
1967 (Criterium) 29   Jo de Roo   Gerard Vianen   John Brouwer
1966 (Criterium) 28   Gerben Karstens   (2)   Jos Verachtert   Rik Luyten
1965 (Criterium) 27   Cees Lute   Gerben Karstens (1)   Peter Post
1964 (Criterium) 26   Jo de Roo   (1) (RVL)   Jan Boonen   Jaap Kersten
1963 (Criterium) 25   Jo de Roo   John van Tongerlo   Wim van Est
1962 (Criterium) 24   Willy Vannitsen (2)   Rik Luyten   Joop van der Putten
1961 (Criterium) 23   Rik Luyten   Joseph Groussard   Piet Damen
1960 (Criterium) 22   Rik Van Steenbergen   Ab van Egmond   Piet Damen
1959 (Criterium) 21   Joop van der Putten   Leo van der Pluym   Bram Kool
1958 (Criterium) 20   Rik Van Steenbergen     Wim van Est   Leo Proost
1957 (Criterium) 19   Frans Mahn   Léo van den Brand   Bram van de Sluys
1956 (Criterium) 18   Rik Van Steenbergen   Gerrit Schulte   Gerrit Voorting
1955 (Criterium) 17   Wim van Est (1)   Jan Konings   Gijs Pauw
1954 (Criterium) 16   Gerrit Voorting   Wim van Est (1)   Marcel Janssens
1953 (Criterium) 15   Wim van Est (1) (RVV)   Gerrit Voorting (1)   Adri Voorting
1952 (Criterium) 14   Wout Wagtmans   Gerrit Voorting   Piet van As
1951 (Criterium) 13   Karel Leysen   Henk Faanhof   René Mertens
1950 (Criterium) 12   Wout Wagtmans   Gérard van Beek   Gerrit Voorting
1949 (Criterium) 11   John Braspennincx   Joop Savelberg   Piet van As
1948 (Criterium) 10   André de Korver   Theo Hopstaken   Cees Joosen
1947 (Criterium) 9   Cees Joosen   Piet van As   Leo Motké
1945-1946 Geen editie in verband met de financiële nasleep van de Tweede Wereldoorlog.
1941-1944 Geen editie in verband met verbod door de Duitse bezetters in de Tweede Wereldoorlog.
1940 (Criterium) 8   Cor de Groot   Kees Valentijn   Frans Pauwels
1939 (Criterium) 7   Gerrit Schulte (1)   John Braspennincx   Janus Hellemons
1938 (Criterium) 6   Karel Kaers     Gerrit Schulte   Theo Middelkamp
1937 (Criterium) 5   Gerrit van de Ruit   Theo Middelkamp (1)   Frans Slaats
1936 (Criterium) 4   Karel Kaers   Karel Vaessen   Alfons Korthout
1935 (Criterium) 3   Karel Kaers     Kees Pellenaars   Frans Dictus
1934 (Criterium) 2   Frans Dictus   Ward Vissers   Kamiel Michielsen
1933 (Criterium) 1   Thijs van Oers   Gerard Haesendonck   Frans Dictus

De weergegeven prestaties van de wielrenners gelden voor de periode voorafgaand aan de Acht van dat jaar, en gaan terug tot na de Acht van het jaar er voor. Dit is weergegeven omdat deze geleverde prestaties vaak het publiek naar de Acht van Chaam lokken. Voor 1949 werd de Acht van Chaam in mei verreden.

  • Er zijn hier truien weergeven die de renners het hele jaar door droegen als beloning van een eerdere overwinning (regenboogtruien en nationale truien).
  • Er zijn hier truien weergegeven die in de voorafgaande Tour waren gewonnen en werden gedragen met als doel het publiek te amuseren (gele trui, groene trui enz.). Ook zijn hier, met medailles, de tweede en derde plaats uit de Tour weergegeven en is tussen haakjes het aantal gewonnen Touretappes per renner weergegeven.
  • Winst in de monumenten voorafgaand aan de Acht is hier weergegeven met de afkortingen: (MSR)= Milaan-San Remo, (RVV)= de Ronde van Vlaanderen, (PR)=Parijs-Roubaix, (LBL)= Luik-Bastenaken-Luik en (RVL)= de Ronde van Lombardije.

Meervoudige winnaars

bewerken
Overwinningen Renner Land Jaren
3 Karel Kaers   1935 + 1936 + 1938
Rik Van Steenbergen   1956 + 1958 + 1960
Jo de Roo   1963 + 1964 + 1967
2 Wout Wagtmans   1950 + 1952
Wim van Est   1953 + 1955
Rini Wagtmans   1968 + 1971
Tino Tabak   1972 + 1975
Gerrie Knetemann   1978 + 1979
Adrie van der Poel   1986 + 1997
Michael Boogerd   1999 + 2006
Servais Knaven   2001 + 2003
Niki Terpstra   2010 + 2014

Overwinningen per land

bewerken
Overwinningen Land
61   Nederland
12   België
3   Duitsland
2   Italië
2   Verenigd Koninkrijk
1   Oekraïne,   Verenigde Staten,   Spanje,   Colombia

Grote namen die deelnamen maar nooit in de top 3 finishten

bewerken

Hieronder een lijst met wielrenners die deelnamen als wereldkampioen, nationaal kampioen, tourwinnaar, winnaar van de bolletjestrui, winnaar van de puntentrui of winnaar van de jongerentrui zonder dat ze top 3 finishten in de Acht van Chaam.

Eddy Merckx (België) kon nooit deelnemen omdat er op dezelfde dag ook een criterium in zijn geboorteplaats werd gehouden, en van de Belgische wet mag een wielrenner maar aan één wedstrijd per dag deelnemen. Wel loste hij in 1972 het startschot bij de profs.

 
Lucien van Impe omringd door fans; de Acht van Chaam 1975

Acht van Chaam voor Elite-vrouwen

bewerken
  Acht van Chaam voor Elite-vrouwen
Lokale naam De Acht
Regio Chaam
Periode Eerste woensdag na de Ronde van Frankrijk
Organisator Comité Acht van Chaam
Type UCI-wedstrijd
Geschiedenis
Eerste editie 1992
Aantal edities 25 (2024)
Eerste winnaar   Monique Knol
Laatste winnaar   Sabrina Stultiens
Meeste zeges   Marianne Vos (9 zeges)
Portaal      Wielersport

Elk jaar wordt tijdens de Acht van Chaam ook een versie voor vrouwen georganiseerd.

Uitslagen

bewerken
jaar editie winnaar tweede derde
2024 25   Sabrina Stultiens   Lonneke Uneken   Manon Bakker
2023 24   Femke Beuling   Femke de Vries   Eva Buurman
2022 23   Nina Kessler   Anneke Dijkstra   Susanne Meistrok
2020-2021 Geen editie in verband met de coronapandemie.
2019 22   Marianne Vos   Annemiek van Vleuten   Floortje Mackaij
2018 21   Marianne Vos   Lauretta Hanson   Natalie van Gogh
2017 20   Marianne Vos   Anna van der Breggen   Nina Kessler
2016 19   Marianne Vos   Anna van der Breggen   Thalita de Jong
2015 18   Thalita de Jong   Hanka Kupfernagel   Vera Koedooder
2014 17   Marianne Vos   Vera Koedooder   Thalita de Jong
2013 16   Thalita de Jong   Amy Pieters   Loes Gunnewijk
2012 15   Nina Kessler   Esra Tromp   Rebecca Talen
2011 14   Marianne Vos   Vera Koedooder   Sarah Düster
2010 13   Chantal Blaak   Hanka Kupfernagel   Loes Gunnewijk
2009 12   Marianne Vos   Nikki Harris   Arenda Grimberg
2008 11   Vera Koedooder   Jaccolien Wallaard   Lizzie Armitstead
2007 10   Marianne Vos   Ellen van Dijk   Regina Bruins
2006 9   Suzanne de Goede   Sandra Rombouts   Marianne Vos
2005 8   Marianne Vos   Ellen van Dijk   Yvonne Leezer
2004 7   Leontien Zijlaard-van Moorsel   Arenda Grimberg   Daphny van den Brand
2003 6   Vera Koedooder   Ghita Beltman   Elsbeth van Rooy-Vink
2002 5   Leontien Zijlaard-van Moorsel   Madeleine Lindberg   Sandra Rombouts
2001 4   Leontien Zijlaard-van Moorsel   Andrea Bosman   Sandra Rombouts
1999-2000 Geen editie.
1998 3   Debby Mansveld   Nicole Vermast   Arenda Grimberg
1997 2   Leontien Zijlaard-van Moorsel   Hester-Marie Kroes   Nicole Vermast
1993-1996 Geen editie.
1992 1   Monique Knol   Margaretha Groen   Anette Artmann

Meervoudige winnaars

bewerken
Overwinningen Renner Land Jaren
9 Marianne Vos   2005 + 2007 + 2009 + 2011 + 2014 + 2016 + 2017 + 2018 + 2019
4 Leontien Zijlaard-van Moorsel   1997 + 2001 + 2002 + 2004
2 Vera Koedooder   2003 + 2008
Thalita de Jong   2013 + 2015
Nina Kessler   2012 + 2022

Overige categorieën

bewerken

Buiten de profmannen en elite vrouwen koers worden er op de wedstrijddag ook wedstrijden voor andere categorieën georganiseerd. Hier onder een overzicht van deze wedstrijden:

  • Elite/beloften mannen (UCI)
  • Amateur/sportklasse (UCI)
  • Junioren jongens (UCI)
  • Nieuwelingen jongens (UCI)
  • Nieuwelingen meisjes/junior vrouwen (UCI)
  • Funklasse met Open Chaams kampioenschap.
  • Mini Acht van Chaam (UCI) 'wordt vereden tijdens koningsdag' met jeugd categorieën groepen 1 t/m 7.
  • Dikke banden race 'voorafgaand aan de Mini Acht van Chaam op koningsdag'

NK's en WK's

bewerken

Hoewel volgens sommige bronnen in 1933 het Nederlands kampioenschap wielrennen op de weg in Chaam werd georganiseerd, was dit niet het geval. Beide koersen hadden wel dezelfde winnaar, Thijs van Oers.[3]

In 1960 was de Acht van Chaam de tweede van de totaal drie wedstrijden waar punten te verdienen waren voor de Nederlandse kampioenstricot.

En in 2013 kreeg de Acht van Chaam ter ere van de 75e editie de NK's voor de categorieën van Nieuwelingen t/m Elite/Beloften mannen toegewezen.

WK militairen

bewerken

In 2008 kreeg de Acht van Chaam het Wereldkampioenschap wielrennen voor militairen toegewezen ter ere van de 70e editie. Dit werd verreden in de vorm van een ploegentijdrit en een wegwedstrijd. Ditzelfde WK militairen is in 2018 op dezelfde manier gehouden ter ere van de 80e editie.

Standbeeld en museum

bewerken

Standbeeld

bewerken

Op de hoek van de Gilzeweg en Dorpsstraat staat De Wielrenner (1983), een bronzen beeld van Ruud Ringers.[4] De wielrenner symboliseert Thijs van Oers als winnaar van de eerste Acht van Chaam.[bron?] Op de sokkel staat informatie over de Acht en alle winnaars van de profwedstrijden.

Acht van Chaam Museum

bewerken

In café Het Chaamsche Wapen aan de Dorpsstraat is een zaaltje met daarin het museum van de Acht van Chaam. In dit museum bevinden zich foto's van alle winnaars, verschillende affiches en overige bijzondere dingen die met de Acht van Chaam te maken hebben.

Literatuur

bewerken
  • Stichting Jubileumuitgave - 65 jaar Acht van Chaam (2003)
  • Stichting Jubileumuitgave - 75 jaar Acht van Chaam (2013)
bewerken