A.F.Th. van der Heijden

A.F.Th. van der Heijden
Algemene informatie
Volledige naam	Adrianus Franciscus Theodorus (Adri) van der Heijden
Pseudoniem(en)	Patrizio Canaponi, A.F.Th.
Geboren	15 oktober 1951
Geboorteplaats	Geldrop
Land	Nederland
Beroep	schrijver
Werk
Jaren actief	1978 - heden
Bekende werken	De tandeloze tijd (cyclus v.a. 1983) ; Het leven uit een dag (1988) ; Tonio. Een requiemroman (2011)
Uitgeverij	Querido, De Bezige Bij
	Dbnl-profiel
	(en) IMDb-profiel
	Website
Portaal	Literatuur

Adrianus Franciscus Theodorus (Adri) van der Heijden (Geldrop, 15 oktober 1951) is een Nederlandse schrijver. Hij begon te publiceren onder de naam Patrizio Canaponi en publiceerde ook onder zijn initialen, als A.F.Th.

Algemeen

Van der Heijden is een schrijver van autobiografische verhalen en romans. In zijn werk is het eigen leven van de schrijver te herkennen. Dit maakt dat het gehele oeuvre met elkaar verbonden is. Dat wil echter niet zeggen dat gebeurtenissen en personen in zijn werk een getrouwe afspiegeling zijn van zijn eigen leven: hij gebruikt deze vrij, om ze te combineren met fictie, filosofische uitweidingen en een treffende sfeertekening van de Nederlandse sociale en culturele geschiedenis vanaf de jaren vijftig.

Van der Heijden wordt weleens gezien als de vertegenwoordiger van een generatie die na de oorlog opgroeide; dit in tegenstelling tot schrijvers als Harry Mulisch, Willem Frederik Hermans en Jan Wolkers die de Tweede Wereldoorlog tot een belangrijk motief in hun werk maakten.

Kern van het oeuvre van Van der Heijden is de cyclus 'De tandeloze tijd'. Kenmerkend is dat deze oorspronkelijk bedoeld is als trilogie, maar veel omvangrijker werd. (Het loopt vaak anders met de bedoelingen van Van der Heijden. Zo zijn er al jaren vooraankondigingen van nieuwe romans die maar niet verschijnen, of groeien hoofdstukken soms uit tot complete romans.)

De schrijver is inmiddels alweer een nieuwe ambitieuze cyclus gestart, Homo duplex, over een naamloze God die naar de aarde is gekomen om een wereldrevolutie te beginnen. Hoewel er nog geen gerangschikt deel van de cyclus is gepubliceerd, is er wel een omvangrijke proloog uitgekomen, De Movo Tapes en de sleutelboeken Drijfzand Koloniseren en Mim. In maart 2007 verscheen het nader in de cyclus te plaatsen deel Het schervengericht. Binnen deze cyclus zijn er meer werken gepland.

Daarnaast publiceert hij tussendoor ook 'los' autobiografisch werk, onder andere in de vorm van dagboekaantekeningen en requiems, bijvoorbeeld over zijn vader, Asbestemming, en over zijn moeder, Uitdorsten. Van der Heijden publiceerde aanvankelijk onder het pseudoniem Patrizio Canaponi (waaronder de verhalenbundel Een gondel in de Herengracht en de roman De draaideur). De cyclus Homo Duplex publiceerde hij aanvankelijk onder het pseudoniem A.F.Th. Latere drukken van delen uit deze cyclus verschenen weer onder zijn volledige naam.

Inhoud en thema's van zijn werk

In de cyclus De tandeloze tijd staat Albert Egberts (deels alter ego van de schrijver zelf) centraal, maar gaandeweg treden er ook andere personen op de voorgrond. We volgen Albert vanaf zijn kindertijd in Brabant (Vallende ouders), tot zijn studententijd in Nijmegen en Amsterdam (De gevarendriehoek) tot en met zijn ondergang als junkie in Amsterdam (Onder het plaveisel het moeras), maar maken tussendoor ook kennis met onder anderen de advocaat Ernst Quispel (Advocaat van de hanen) in de jaren tachtig.

Regelmatig verwerkt Van der Heijden waargebeurde gebeurtenissen in zijn verhalen. In wat door sommige critici gezien wordt als zijn beste werk, Advocaat van de hanen, gebruikt hij de dood van de kraker Hans Kok in een politiecel als achtergrond. In zijn recente werk Het schervengericht figureren de regisseur Roman Polanski en de moordenaar van diens vrouw, Charles Manson. Van der Heijden maakte bekend dat als er een nieuw deel van De tandeloze tijd zal verschijnen, dat waarschijnlijk over de moord op kraker en activist Louis Sévèke zal gaan.

De tijdsbeleving is allesbehalve chronologisch en consistent in deze cyclus: die tijdsbeleving is juist het centrale thema ervan, zoals de naam al doet vermoeden. In deel I wordt het begrip 'leven in de breedte' geïntroduceerd: aangezien het leven 'in de lengte' niet te stoppen valt, moet het maar in de breedte worden gezocht. Door elk moment uit te spinnen, te verbreden, wordt gehoopt het leven waardevoller te maken. De uitgebreidheid van beide cycli boeken weerspiegelen dit leidmotief.

Waar Van der Heijden in de cyclus De Tandeloze Tijd veelal putte uit zijn eigen leven, borduurt hij in de Homo duplex reeks verder op de Griekse mythen; Drijfzand koloniseren is een vrije bewerking van Sofokles' Thebaanse trilogie, de Labdaciden en Mim is een eigentijdse variatie op het verhaal van Oedipus. Eerder speelde Van der Heijden al met de Oedipus-mythe, in Advocaat van de hanen, waarin de advocaat uit de titel op zoek gaat naar een getuige van een moord.

Persoonlijk

Van der Heijden met Baantjer (1992)

A.F.Th. van der Heijden is gehuwd met journaliste/schrijfster Mirjam Rotenstreich. Op 23 mei 2010 werd Van der Heijdens enige zoon Tonio (geb. 15 juni 1988) op de fiets aangereden door een auto. Kort na dit verkeersongeval overleed Tonio op 21-jarige leeftijd in een ziekenhuis in Amsterdam, in het bijzijn van zijn ouders. Op 26 mei 2011 verscheen van Van der Heijden het boek Tonio. Een requiemroman over dit verlies. Er werden in een jaar zo'n 100.000 exemplaren van verkocht. Het werk werd op 7 mei 2012 bekroond met de Libris Literatuurprijs en op 15 oktober 2012 met de NS Publieksprijs, waarbij het een kleine 40% van de ruim 70.000 uitgebrachte stemmen verwierf. In 2016 werd het verfilmd met Pierre Bokma in de hoofdrol.

Prijzen

1979 – Anton Wachterprijs voor Een gondel in de Herengracht
1986 – Multatuliprijs voor De gevarendriehoek
1986 – F. Bordewijk-prijs voor De gevarendriehoek
1997 – Generale Bank Literatuurprijs voor Onder het plaveisel het moeras
1997 – De Gouden Uil Literatuurprijs voor Het Hof van Barmhartigheid & Onder het plaveisel het moeras
2003 – Schrijversprijs der Brabantse Letteren voor het gehele oeuvre
2007 – AKO Literatuurprijs voor Het Schervengericht
2008 – Tzumprijs voor de beste literaire zin voor een zin uit Mim
2009 – De Inktaap, literaire jongerenprijs van het Nederlandse taalgebied voor Het Schervengericht
2011 – Constantijn Huygensprijs voor zijn hele oeuvre
2012 – Libris Literatuurprijs voor Tonio
2012 – NS Publieksprijs voor Tonio
2013 – P.C. Hooft-prijs voor zijn hele oeuvre
2014 – Benoemd tot lid van de Akademie van Kunsten

Bibliografie

1978 – Een gondel in de Herengracht (verhalen)
1979 – De draaideur (roman)
1983 – De slag om de Blauwbrug – De tandeloze tijd, proloog (roman)
1983 – Vallende ouders – De tandeloze tijd, deel 1 (roman)
1985 – De gevarendriehoek – De tandeloze tijd, deel 2 (roman)
1986 – De sandwich (roman)
1988 – Het leven uit een dag (roman)
1988 – De generale (verhaal) (relatiegeschenk PBC Noord-Holland)
1990 – Advocaat van de Hanen – De tandeloze tijd, deel 4 (roman)
1992 – Weerborstels – De tandeloze tijd, een intermezzo (novelle). Boekenweekgeschenk 1992
1994 – Asbestemming. Een requiem (roman)
1995 – Het bankroet dat mijn goudmijn is (verhalen) (relatiegeschenk Stupers Van der Heijden, 500 ex.)
1996 – Het Hof van Barmhartigheid – De tandeloze tijd, deel 3, eerste boek (roman)
1996 – Onder het plaveisel het moeras – De tandeloze tijd, deel 3, tweede boek (roman)
1997 – WHAMM, de democratisering van het talent
1998 – De gebroken pagaai (novelle)
1998 – Sabberita (novelle)
1999 – Het onmogelijke boek: een kleine monoloog van de auteur
2001 – Gevouwen woorden (brieven)
2003 – De Movo tapes (Homo duplex 0)
2003 – Engelenplaque (dagboekaantekeningen)
2004 – Hier viel Van Gogh flauw (dagboekaantekeningen)
2006 – Drijfzand koloniseren (sleutel tot Homo duplex)
2007 – Het schervengericht (onderdeel van Homo duplex, positie nog nader te bepalen door de auteur)
2007 – Mim (novelle ter gelegenheid van Harry Mulisch' tachtigste verjaardag, geïnspireerd op diens De versierde mens; tevens onderdeel van Homo duplex)
2008 – Voetstampwijnen zijn tandknarswijnen (requiem voor Jean-Paul Franssens)
2008 – Kruis en kraai (de romankunst na James Joyce) (brief aan Anthony Mertens)
2008 – Gentse lente (verhalen)
2008 – De liefdesbaby (novelle)
2008 – De censuurpaus (paroxismen, een opmaat) (artikelen uit Propria Cures)
2009 – Doodverf (roman)
2011 – Tonio. Een requiemroman (roman)
2012 – Uitverkoren - Verhandelingen over het pantonionisme (ontbrekend hoofdstuk uit 'Tonio' + interviews) (Statenhofpers, oplage 191 ex.)
2012 – Woestijnvis (brief) (Houtpers, oplage 122 ex.)
2013 – De helleveeg – De tandeloze tijd, deel 5 (roman)
2014 – Gedichten Gods of De vergrijpstuiver (Kellendonklezing)
2014 – Kwijt in de tram (verhaal) (De Carbolineum Pers, oplage 60 ex.)
2014 – Uitverkoren (proza en interviews in de toonaard van het requiem Tonio)
2015 – De ochtendgave (één hoofdstuk) (Stratenhofpers, oplage 90 ex.)
2015 – De ochtendgave (historische roman gesitueerd in 1672, opdracht als novelle van de gemeente Nijmegen voor de herdenking van 330 jaar Vrede van Nijmegen in 2009)
2016 – Kwaadschiks – De tandeloze tijd, deel 6 (roman)^[1]
2016 – Kastanje a/d Zee – De tandeloze tijd, deel 7 (roman). Vooralsnog alleen bibliofiele editie^[1]
2018 - Mooi doodliggen (roman)

Vrijheid van de romanschrijver

In een rechtszaak van Peter Koelewijn jegens een beschrijving in een roman van de schrijver inzake een viswinkel, oordeelde de rechter over de vrijheid van een auteur om feiten en fictie te mengen. De schrijver werd in het gelijk gesteld.^[2] ^[3]

Lijstduwer

Voor de Europese Parlementsverkiezingen van mei 2014 stond Van der Heijden op de kandidatenlijst van de Partij voor de Dieren. Ook in 2017 staat Van der Heijden voor die partij op de kandidatenlijst. Op 14 november 2018 maakte Van der Heijden bij Pauw echter bekend dat hij D66 stemt.

Over A.F.Th. van der Heijden

A.F.Th van der Heijden. Themanummer BZZLLETIN 179, oktober 1990. Den Haag: Stichting BZZTôH.
Jan Brands, 'A. F.Th. van der Heijden. Gemankeerd leven omgesmeed tot heldendicht', SUN. Nijmegen, 1997. ISBN 9789063037895

Externe links

Biografieën, werken en teksten bij de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren (dbnl)
Literatuurplein.nl: Informatie over A.F.Th. van der Heijden
Doodverf Uitgebreide analyse van dit boek
Profiel van A.F.Th. van der Heijden bij de Akademie van Kunsten

Bronnen

↑ ^a ^b de Volkskrant, Sir Edmund pp. 18-21, 5 november 2016
↑ Motivatie: De rechter stelt vast dat de gemiddelde lezer niet weet dat de Koelewijns boven de viswinkel woonden en dus ook niet wordt gesuggereerd dat Peter Koelewijns moeder de abortuspraktijk runde (voor zover dat karakter door de lezer überhaupt al als ‘echt’ kan worden ervaren). Dat er toch lezers kunnen zijn die in verwarring raken op dit punt maakt het niet anders: de passages waar Koelewijn over klaagt zijn niet onrechtmatig.
↑ A.F.Th. van der Heijden wint rechtszaak tegen Peter Koelewijn

[vk1-1] Volkskrant, Sir Edmund pp. 18-21, 5 november 2016

[2] Motivatie: De rechter stelt vast dat de gemiddelde lezer niet weet dat de Koelewijns boven de viswinkel woonden en dus ook niet wordt gesuggereerd dat Peter Koelewijns moeder de abortuspraktijk runde (voor zover dat karakter door de lezer überhaupt al als ‘echt’ kan worden ervaren). Dat er toch lezers kunnen zijn die in verwarring raken op dit punt maakt het niet anders: de passages waar Koelewijn over klaagt zijn niet onrechtmatig.

[3] A.F.Th. van der Heijden wint rechtszaak tegen Peter Koelewijn

[1]

[2]

[3]