Tetritskaro (gemeente): verschil tussen versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
→‎Bestuur: Geen dode url, zit bot bescherming op
Labels: Bewerking via mobiel Bewerking via mobiele website Geavanceerde mobiele bewerking
geschiedenis toegevoegd
Regel 20:
| coa=Tetriwyaro gerbi.jpg
}}
'''Tetritskaro''' ([[Georgisch]]: წალკის მუნიციპალიტეტი) is een [[Gemeenten van Georgië|gemeente]] in het zuiden van [[Georgië]] met ongeveer 22.500 inwoners (2021<ref name=geostatpop>{{Citeer web | url=https://www.geostat.ge/en/modules/categories/41/population | titel=Population and Demography - Population by cities and boroughs (daba), as of 1 January | datum=2021-01-01 | bezochtdatum=2022-01-20 | werk=National Statistics Office of Georgia, Geostat | taal=en }}</ref>), gelegen in de [[Bestuurlijke indeling van Georgië|regio (''mchare'')]] [[Kvemo Kartli]]. De gemeente, waarvan de [[Tetritskaro (stad)|gelijknamige]] stad het administratieve centrum is, heeft een oppervlakte van ruim 1.174 km² en ligt voor het grootste deel in het [[Kvemo Kartli Plateau]].
 
==Geschiedenis==
[[Bestand:Ethnographic map of the Tiflis uyezd-1902.jpg|miniatuur|links|Oejezd Tiflis]]
Na het uiteenvallen van [[Koninkrijk Georgië]] in de 15e eeuw behoorde het gebied van de gemeente tot het [[Kartli|Koninkrijk Kartli]], dat in 1762 overging in het [[Koninkrijk Kartli-Kachetië]]. In de tussentijd kwam het gebied met de [[Vrede van Amasya]] in 1555 in [[Safawieden|Safavidisch Perzisch]] gecontroleerd gebied te liggen.{{refn| Skinner, Hoofdstuk 12 "Georgia in the 16th Century: Surviving Turkish and Persian Invasions", p.210-231<ref name=skinner>{{citeer boek |achternaam=Skinner|voornaam=Peter F. |datum=2014 |titel=Georgia, the Land Below the Caucasus - A narrative history |edition=1e druk |uitgever=Narikala Publications |plaats=[[New York (stad)|New York]], [[Londen]], [[Tbilisi]] |isbn=978-0-9914232-0-0 |taal=en | bezochtdatum=2022-01-17 }}</ref>}} In de 18e eeuw worstelde het Koninkrijk Kartli-Kachetië zich los van de Perzische overheersing. In de 18e eeuw was het gebied regelmatig het slachtoffer van agressieve Ottomaanse en Perzische invallen wat leidde tot ontvolking. Door het in 1784 gesloten [[Verdrag van Georgiejevsk]] tussen Kartli-Kachetië en het [[Keizerrijk Rusland|Russisch Rijk]] werd het koninkrijk uiteindelijk vanaf 1801 Rusland ingelijfd.{{refn| Skinner, Hoofdstuk 16 "The Iron Fist: The Russian Annexation of Georgia 1801-1845", p.327-328<ref name=skinner />}}
 
De [[Russisch-Turkse Oorlog (1828-1829)|Russisch-Turkse Oorlog]] in 1828-1929 leidde tot de vestiging van [[Pontische Grieken]] en [[Armeniërs]] vanuit het Ottomaanse Rijk naar met name [[Tsalka (gemeente)|Tsalka]], maar ook Tetritskaro na de [[Krimoorlog]] (1853-1856).<ref name=grieksehistorie>{{Citeer web | url=https://papounidis.com/iraga-ivanovka-ftelen-vizirovka/ | titel=Большая Ирага, Малая Ирага, Ивановка, Фтелен (Джиграшени) и Визировка – Сёла Тетрицкаройского района (Bolshaya Iraga, Malaya Iraga, Ivanovka, Ftelen (Dzhigrasheni) en Vizirovka - Dorpen in de regio Tetritskaro) | bezochtdatum=2022-03-18 | werk=Papounidis - All about the Greeks | taal=ru }}</ref> Daarnaast emigreerden Duitsers in de 19e eeuw naar dit gebied. Deze [[Kaukasusduitsers]] stichtten verschillende koloniën, waaronder in 1818 Elisabethtal (het huidige [[Asoereti]] in Tetritskaro) en (Neu-)Katharinenfeld (nu [[Bolnisi (stad)|Bolnisi]]).
 
Het gebied lag tussen 1804 en 1930 administratief in het [[Oejezd]] Tiflis, dat in de periode 1840-1846 in het [[Gouvernement Georgië-Imeretië]] lag en na splitsing van dat Gouvernement in het [[Gouvernement Tiflis]] kwam te liggen.<ref name=":72">{{Cite book|url=https://www.prlib.ru/item/417322|title=Кавказский календарь .... на 1917 год|publisher=Office of the Viceroy of the Caucasus|year=1917|location=Tiflis|pages=363-366|language=Russian}}</ref> Met de Sovjet verovering van de [[Democratische Republiek Georgië]] in 1921 en de administratieve hervorming in 1930 werd het [[rajon]] Tetritskaro gevormd en kreeg het de huidige omvang. Na de onafhankelijkheid van Georgië werd het district in 1995 ingedeeld bij de nieuw gevormde [[Bestuurlijke indeling van Georgië|regio (''mchare'')]] [[Kvemo Kartli]], en is in 2006 het district omgevormd naar [[Gemeenten van Georgië|gemeente]].
 
==Geografie==
[[Bestand:Algeti National Park (14 October 2007). 025.jpg|miniatuur|upright=1.45|Hogere delen van [[Nationaal park Algeti]], zuidkant van het [[Trialetigebergte]]]]
De gemeente bestaat geografisch voor een groot deel uit het Kvemo Kartli Lava Plateau, dat een van west naar oost geleidelijk aflopende hoogte heeft 1.500 - 500 meter boven zeeniveau.<ref name="GeomorphGeorgia">{{Citeer boek|titel=Geomorphology of Georgia|auteur=Levan Tielidze|medeauteurs=Ramin Gobejishvili, Levan Maruashvili en Nikoloz Astakhov|taal=en|URL=https://link.springer.com/book/10.1007/978-3-319-77764-1|uitgever=Springer|plaats=|datum=2019|pagina's=p.253|ISBN=978-3-319-77764-1|bezochtdatum=2022-02-14| hoofdstuk=14 Volcanic Highland of Southern Georgia}}</ref> Er liggen met name in de westelijke helft heveulruggenheuvelruggen in het landschap met een relatieve hoogte tot 500 meter. De [[Chrami]] is de belangrijkste rivier in de gemeente, die de westelijke en zuidelijke grens vormt. Deze rivier stroomt door een ruim 200 meter diepe kloof door het Kvemo Kartli Plateau, de Samsjvilde canyon. In west-oost richting stromen nog enkele andere rivieren door de gemeente. Aan de noordzijde wordt de gemeente begrensd door het [[Trialetigebergte]], terwijl de heuvels in de westkant de overgang vormen naar het hogere [[Dzjavacheti Plateau]] dat onderdeel is van het [[Armeens Hoogland]]. De hoogste bergtoppen van de gemeente komen nauwelijks boven de 2.000 meter boven zeeniveau uit.
 
Tetritskaro grenst aan acht gemeenten, te weten in het westen en zuidwesten aan de gemeenten [[Tsalka (gemeente)|Tsalka]] en [[Dmanisi (gemeente)|Dmanisi]], in het zuiden aan [[Bolnisi (gemeente)|Bolnisi]], in het zuidoosten aan [[Marneoeli (gemeente)|Marneoeli]], en in het oosten aan [[Gardabani (gemeente)|Gardabani]]. Dan in het oosten nog de hoofdstad [[Tbilisi]], in het noordoosten [[Mtscheta (gemeente)|Mtscheta]] (regio [[Mtscheta-Mtianeti]]), en in het noorden ten slotte aan [[Kaspi (gemeente)|Kaspi]] (regio [[Sjida Kartli]].
Regel 55 ⟶ 63:
Tetritskaro had in het verleden een grote Griekse gemeenschap, wat gerelateerd is aan de 19e eeuwse migratie van [[Pontische Grieken]] naar met name de buurgemeente [[Tsalka (gemeente)|Tsalka]]. In de jaren 70 en 80 van de 20e eeuw woonden er ongeveer 7.500 - 8.500 Grieken in Tetritskaro, ruim 20% van de bevolking. Het aantal Grieken is na de [[val van het communisme]] echter drastisch afgenomen, vooral vanwege emigratie naar [[Griekenland]]. Anno 2014 woonden er slechts 186 Grieken in Tetritskaro, wat dus nog geen 1% van de bevolking is.
 
Tetritskaro was etnisch divers gedurende de Sovjet-periode met substantiële groepen etnische minderheden. Georgiërs waren weliswaar de grootste groep, maar niet in de absolute meerderheid met een aandeel tussen de 40-45%. Naast de aangehaalde Grieken, waren er grote groepen [[Azerbeidzjanen]], [[Armeniërs]], [[Russen (volk)|Russen]] en ook [[Osseten]]. Deze laatste groep vindt zijn oorsprong in de Osseetse gemeenschappen in de historische regio [[Trialeti (regio)|Trialeti]]. Het aandeel Georgiërs is in Tetritskaro naar ruim 80% gestegen, puurvoornamelijk vanwege het vertrek van de andere ethnischeetnische gemeenschappen. Het aantal Georgiërs is door de jaren heen vrij stabiel gebleven in de gemeente. Niet alleen Grieken zijn massaal vertrokken, maar ook Russen en Osseten, en op mindere schaal Azerbeidzjanen en Armeniërs. Met de val van de Sovjet-Unie vertrokken Russen overal uit Georgië, de Osseten zijn met name door ethnischeetnische spanningen in de jaren 1990-1992 vertrokken, ook al raakte het conflict rond [[Zuid-Ossetië]] de Osseten in Tetritskaro en Tsalka niet. Volgens de volkstelling van 2014 vormen de [[Georgiërs]] (82,5%) de meerderheid in Tetritskaro, op gelijke voet gevolgd door Azerbeidzjanen en Armeniërs (7,3% elk). Het aandeel Grieken is gedaald tot minder dan 1% van de bevolking in Tetritskaro.
{| class="wikitable" style="text-align:right"
! colspan=19 | Etnische samenstelling van de gemeente Tetritskaro
Regel 80 ⟶ 88:
 
==Bestuur==
[[Bestand:Tetritskaro town.jpg|miniatuur|upright=1.45|Gemeentelijk centrum [[Tetritskaro (stad)|Tetritskaro]]]]
De gemeente Tetritskaro is administratief onderverdeeld in 19 gemeenschappen met in totaal 90 dorpen, één [[Nederzetting met stedelijk karakter|nederzettingen met een stedelijk karakter]] ([[Manglisi]]) en een stad, het administratieve centrum [[Tetritskaro (stad)|Tetritskaro]].
 
Regel 185 ⟶ 194:
 
== Vervoer ==
[[Bestand:Chivchavi River, sign.jpg|miniatuur|upright=1.45|Sh33 bij TsjivTsjaviTsjivsjavi]]
De belangrijkste doorgaande weg door de gemeente is de [[Lijst van Georgische hoofdwegen#1-50|nationale route Sh31]] die vanaf de internationale route [[S6 (Georgië)|S6]] ([[Europese weg 117|E117]]) tussen [[Tbilisi]] en [[Marneoeli (stad)|Marneoeli]], de regio [[Kvemo Kartli]] verbindt met [[Samtsche-Dzjavacheti]]. enDeze weg eindigt in [[Ninotsminda (stad)|Ninotsminda]] vlakbij de Armeense grens. Verder vormt de [[Lijst van Georgische hoofdwegen#1-50|nationale route Sh33]] een belangrijke verbinding voor het gemeentelijk centrum [[Tetritskaro (stad)|Tetritskaro]] naar Marneoeli in het oosten, en [[Tsalka (stad)|Tsalka]] in het westen en is de [[Lijst van Georgische hoofdwegen#1-50|nationale route Sh34]] een korte verbindingsroute vanaf Tetritskaro naar de Sh31.
 
Sinds de jaren tachtig van de twintigste eeuw is Tetritskaro verbonden met het spoor, door middel van de lijn Marabda - Tetritskaro - Tsalka - Ninotsminda - [[Achalkalaki (stad)|Achalkalaki]]. De route is feitelijk sinds 2007 buiten gebruik voor passagiersvervoer nadat deze vanaf 2007 grondig gemoderniseerd werd in het kader van de Baku-Tbilisi-Kars spoorlijn. Sinds 2017 rijden er internationale goederentreinen over het spoor. Het lokale passagiersvervoer is niet hervat.