Relikwie: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
alles Labels: Vervangen Visuele tekstverwerker |
k Wijzigingen door 84.198.211.37 (Overleg) hersteld tot de laatste versie door Rwzi |
||
Regel 6:
[[Bestand:Gent, Sint-Baafskathedraal Reliekhouder B STB 563-2.jpg|thumb|185px|Schedelreliekhouder [[Johannes de Doper]] in de [[Sint-Baafskathedraal]] in [[Gent]]]]
[[Bestand:MCC-11759 Reliekmedaillon met stralenkrans met reliek van H. Martinus (1).jpg|thumb|185px|Echtheidsverklaring van relieken]]
'''Relikwieën''' of '''relieken''' ([[Latijn]]: ''reliquiae'') zijn overblijfselen die binnen bepaalde religies vereerd worden. Met name in het [[Rooms-katholieke Kerk|rooms-katholieke]] en [[Oosters-orthodoxe Kerk|oosters-orthodoxe]] [[christendom]] en in het [[hindoeïsme]] en het [[boeddhisme]] speelt de verering van relikwieën een belangrijke rol. Binnen sommige stromingen van de [[islam]] heeft reliekverering een zekere rol, maar binnen andere stromingen wordt dit afgewezen als [[Afgodendienst|afgoderij]].
== Relikwieën in het christendom ==
Binnen het Rooms-katholicisme worden met ''relikwieën'' de overblijfselen bedoeld van het lichaam van [[heilige (christendom)|heiligen]] of voorwerpen die met het lichaam van [[Jezus (traditioneel-christelijk)|Jezus]], [[Maria (moeder van Jezus)|Maria]] of een andere heilige in contact zijn geweest.
Dergelijke voorwerpen worden, op volgorde van belang, in drie categorieën ingedeeld:
*Eerstegraads relieken: lichamen of lichaamsdelen van overleden heiligen;
*Tweedegraads relieken: voorwerpen die met Christus of een heilige in contact zijn geweest tijdens hun leven (kleding, schoeisel, gebruiksvoorwerpen, enz.);
*Derdegraads relieken: voorwerpen die met Christus of een heilige in contact zijn geweest na hun dood (de [[Heilige Lans]], lijkwades, aarde uit een graf, enz.).
== Verering ==
Het vereren van relikwieën is terug te voeren op de vroeg-christelijke gewoonte om de [[liturgie]] te vieren boven of nabij het graf van [[martelaar (christendom)|martelaren]], bijvoorbeeld in de [[catacomben]] in [[Rome (stad)|Rome]]. Toen in later tijden op of nabij de graven van martelaren kerken verrezen, ontstond de gewoonte om relikwieën in het [[altaar (religie)|altaar]] te plaatsen. Deze gewoonte bestaat in katholieke kerken nog steeds. Indien een altaar ontwijd is, dan wordt de reliek terug naar de bisschop gezonden.{{Bron?||2016|05|04}} In het verleden werden wonderdadige krachten toegekend aan de relieken van heiligen. Zij zouden als 'kanaal' van goddelijke macht kunnen optreden (de overleden heiligen verrichten dus niet zelf deze wonderen).
Relieken van een heilige worden vaak op de [[naamdag]] van de heilige ter verering aangeboden. In sommige plaatsen komen de gelovigen na de mis naar voren om een [[Theca (reliekhouder)|theca]] met daarin de relikwie te kussen.<ref>Tervoort, p. 125.</ref> In [[Lier (België)|Lier]] (Sint-Gummarus) en [[Brugge]] (Heilig Bloed) vinden processies plaats, gepaard gaande met uitgebreide feestelijkheden. In andere plaatsen, zoals [[Aken (stad)|Aken]], [[Abdij van Kornelimünster|Kornelimünster]], [[Susteren]], [[Maastricht]] en [[Hoei]], worden zevenjaarlijkse [[heiligdomsvaart]]en georganiseerd, vaak teruggaand op eeuwenoude tradities. Gedurende de rest van het jaar worden de relieken bewaard in de sacristie of in een beveiligde bewaarplaats, soms onder de hoede van een [[broederschap]], die zich op de [[devotie]] van deze heilige heeft toegelegd.<br>
In Nederland en België is de verering van relikwieën op veel plaatsen in onbruik geraakt.<ref>'[http://verbond.blogspot.nl/2010/07/de-verering-van-relikwieen.html De verering van relikwieën]' op ''verbond.blogspot.nl''.</ref>
== Handelsverbod ==
In de late [[Middeleeuwen]] vormden relikwieën een bron van levendige handel. Er werden zeer veel misbruiken gepleegd omwille van economische redenen. Hierdoor werden gelovigen niet alleen financieel maar ook spiritueel bedrogen. Het verhandelen van gewijde objecten en relieken in het bijzonder is kerkrechtelijk verboden ([[simonie]]). De katholieke kerk verbiedt het handelen in eerste- en tweedegraads relikwieën. Leken mogen in principe geen relieken bewaren in een ongewijde ruimte.
Handel in relikwieën uit de derde graad is wél toegestaan, onder toezicht van de kerkelijke overheid.
Een relikwie draagt een zegel uit was. Bij het reliek hoort een certificaat of diploma, ook wel echtheidsverklaring genoemd. Zegels en certificaten worden afgegeven door [[bisschop]]pen, [[Abt (abdij)|abt]]en en in het bijzonder de [[vicaris-generaal]] van het bisdom Rome. Als de zegel verbroken of niet aanwezig is, is de authenticiteit niet meer aan te tonen. Vaak krijgen bedevaartsoorden nog steeds kostbare relieken toegezonden van populaire heiligen.<ref>[http://www.kerknet.be/actua/nieuws_detail.php?nieuwsID=131543]</ref>
Als gevolg van de middeleeuwse reliekenhandel is verering van relikwieën binnen het christendom omstreden. Reliekenverering zou volgens sommigen een voortzetting zijn van heidense [[Afgodendienst|afgoderij]] en heldenverering en zou de aandacht afleiden van God. Veel [[Protestantisme|protestanten]] wijzen het vereren van relikwieën daarom af. Voorstanders van relikwieënverering zoeken hun rechtvaardiging in diverse [[Bijbel (christendom)|Bijbelpassages]]:<ref>Enkele passages in de Bijbel, waarin voorstanders van reliekenverering rechtvaardiging vinden. Zie ook: {{Citeer web | titel=V & A | uitgever=Defensio Fidei | url=http://defensiofidei.wordpress.com/2011/06/06/v-a-ik-heb-geen-bezwaar-tegen-het-eerbiedigen-van-overblijfselen-van-de-heiligen-maar-waarom-verwacht-je-gunsten-door-de-verering-van-relieken/ }}. [https://web.archive.org/web/20111108210502/http://defensiofidei.com/2011/04/11/artikel-relieken/ Zie ook dit artikel]
: "''En zie, eene vrouw, die twaalf jaren het bloedvloeien gehad had, komende tot Hem van achteren, raakte den zoom zijns kleeds aan; want zij zeide in zichzelve: Indien ik alleenlijk zijn kleed aanraak, zoo zal ik gezond worden. En [[Jezus (traditioneel-christelijk)|Jezus]], zich omkerende en haar ziende, zeide: Wees welgemoed, dochter, uw geloof heeft u behouden. En de vrouw werd gezond van diezelve ure af.''" ([[Evangelie volgens Matteüs|Matteüs]] 9:20-22)
: "''Alzoo dat zij de kranken uitdroegen op de straten, en legden op bedden en beddekens, opdat als [[Petrus]] kwam, ook maar de schaduw iemand van hen beschaduwen mocht.''" ([[Handelingen van de apostelen|Handelingen]] 5:15)
: "''En God deed ongewone krachten door de handen van [[Paulus (apostel)|Paulus]].''" ([[Handelingen van de apostelen|Handelingen]]19:11)
: "''Eliseüs stierf en werd begraven. . . . Toen nu enige mannen eens bezig waren, iemand te begraven, zagen ze opeens zulk een bende. Daarom wierpen ze de dode in het graf van Eliseüs, en liepen weg. Maar zodra de man het gebeente van Eliseüs aanraakte, werd hij weer levend, en stond recht overeind.''" ([[1 en 2 Koningen|II Koningen]] 13:20-21).</ref>
=== Beroemde relikwieën wereldwijd ===
* '''Relieken die te maken hebben met Christus'''
** de [[relikwieën van het Heilig Kruis]]
** het [[Heilig Bloed]] van Christus
** de [[Heilige graal|Heilige Graal]]
** de [[Heilige Lans]]
** de [[lijkwade van Turijn|Lijkwade]] van [[Turijn (stad)|Turijn]]
** de [[Heilige Tuniek]] van [[Trier]]
** de [[zweetdoek van Oviedo|Zweetdoek]] van [[Oviedo (stad)|Oviedo]]
** het [[Kleed van Edessa]]
** het [[Kleed van de Maagd Maria]]
* '''Relieken van heiligen'''
** De gebeenten van de heilige apostelen [[Petrus]] en [[Paulus (apostel)|Paulus]] in [[Rome (stad)|Rome]]
** Het niet vergane lichaam van de heilige [[Bernadette Soubirous|Bernadette van Lourdes]] in [[Nevers (stad)|Nevers]]
** De relieken van de heilige [[Theresia van Lisieux]] in [[Lisieux]]
** het gebeente van de heilige [[Hildegard van Bingen]] in [[Eibingen]]
** de [[relikwieën van de Drie Koningen]] in [[Keulen (stad)|Keulen]]
=== Relikwieën in België ===
* '''Relieken die te maken hebben met Christus zelf'''
** [[Heilig Bloed (Brugge)|reliek van het Heilig Bloed te Brugge]] in de [[Basiliek van het Heilig Bloed|Heilig-Bloedbasiliek]] in [[Brugge]]
** [[Relikwieën van het Heilig Kruis|relieken van het Heilig Kruis]] in onder andere [[Luik (stad)|Luik]] en [[Stavelot]]
* '''Relieken die te maken hebben met heiligen'''
** relieken van [[Maria (moeder van Jezus)|Maria]] in de [[Onze-Lieve-Vrouwekathedraal (Doornik)|Onze-Lieve-Vrouwekathedraal]] in [[Doornik]]
** relieken van de heilige [[Donatianus van Reims|Donatius]] in de [[Sint-Salvatorskathedraal]] in [[Brugge]] (voorheen in de [[Sint-Donaaskathedraal]])
** relieken van de heiligen [[Bavo van Gent|Bavo]] en [[Livinus van Gent|Livinus]] in de [[Sint-Baafskathedraal]] in [[Gent]]
** relieken van de heilige apostel [[Paulus (apostel)|Paulus]] in de [[Sint-Pauluskerk (Opwijk)|Sint-Pauluskerk]] te [[Opwijk]]
** relieken van het [[Heilig Sacrament]] en van de [[martelaren van Gorkum]] in de [[Kathedraal van Sint-Michiel en Sint-Goedele]] in [[Brussel (stad)|Brussel]]
** 114 relieken van de metgezellen van de heilige [[Ursula van Keulen|Ursula]] in de [[Sint-Quintinuskathedraal (Hasselt)|Sint-Quintinuskathedraal]] in [[Hasselt (België)|Hasselt]] (voorheen in de [[abdij van Herkenrode]])
** relieken van de heiligen [[Harlindis]] en [[Relindis]] in de [[Sint-Catharinakerk (Maaseik)#Schatkamer|schatkamer van de Sint-Catharinakerk]] in [[Maaseik]]
** relieken van de heilige [[Hadelinus van Celles|Hadelinus]] in de [[Sint-Martinuskerk (Wezet)|Sint-Martinuskerk]] in [[Wezet]]
** relieken van de heiligen [[Domitianus van Hoei|Domitianus]] en [[Meingold]] in de [[Collegiale kerk Onze-Lieve-Vrouw en Domitianus van Hoei|Onze-Lieve-Vrouwkerk]] in [[Hoei]]
** relieken van de heilige [[Remaclus]] in de [[Sint-Sebastiaanskerk (Stavelot)|Sint-Sebastiaanskerk]] in [[Stavelot]]
** relieken van de heilige [[Hubertus van Luik|Hubertus]] in de [[Basiliek van Sint-Hubertus]] in [[Saint-Hubert (België)|Saint-Hubert]]
** relieken van de heilige [[Waldetrudis van Bergen|Waldetrudis]] in de [[Sint-Waltrudiskerk (Bergen)|Sint-Waltrudiskerk]] in [[Bergen (België)|Bergen]]
** relieken van de heilige [[Gertrudis van Nijvel|Gertrudis]] in de [[Sint-Gertrudiskerk (Nijvel)|Sint-Gertrudiskerk]] in [[Nijvel]]
=== Relikwieën in Nederland ===
* '''Relieken die te maken hebben met Christus zelf'''
** het [[Patriarchaalkruis (Maastricht)|patriarchaalkruis]], het [[borstkruis van Sint-Servaas]] en andere [[Relikwieën van het Heilig Kruis|relieken van het Heilig Kruis]] in de schatkamers van de [[Basiliek van Onze-Lieve-Vrouw-Tenhemelopneming (Maastricht)|Onze-Lieve-Vrouwebasiliek]] en de [[Sint-Servaasbasiliek (Maastricht)|Sint-Servaasbasiliek]] in [[Maastricht]]
** het reliek van het Heilig Kruis in [[Dordrecht (Nederland)|Dordrecht]]
** relieken van het [[Heilig Bloed]] in [[Boxtel (plaats)|Boxtel]] en [[Boxmeer (plaats)|Boxmeer]].
* '''Relieken die te maken hebben met heiligen'''
** De [[gordel van Maria]], het [[Lambertuskleed]] en andere relieken in de [[Schatkamer van de Onze-Lieve-Vrouwebasiliek (Maastricht)|schatkamer van de Onze-Lieve-Vrouwebasiliek]] in Maastricht
** relieken van de heilige [[Servaas van Maastricht|Servatius]], een [[Thomasarm|armbot van de apostel Thomas]] en andere relieken in de [[Schatkamer Sint-Servaasbasiliek|schatkamer van de Sint-Servaasbasiliek]] in Maastricht
** de [[hamer van Sint-Maarten]] en de kelk van [[Lebuïnus]] in het [[Museum Catharijneconvent]] in [[Utrecht (stad)|Utrecht]]
** het schedeldak van [[Bonifatius (heilige)|Bonifatius]] in [[Dokkum]]
** relieken van [[Amelberga van Susteren]], [[Gregorius van Utrecht]], [[Alberik I van Utrecht]], koning [[Zwentibold]] en koningin [[Oda van Saksen]] in de [[Sint-Amelbergabasiliek#Kunstwerken in kerk en schatkamer|schatkamer van de Sint-Amelbergabasiliek]] in [[Susteren]]
** relieken van [[Werenfried van Elst|Werenfridus]] in [[Elst (Gelderland)|Elst]], grotendeels vernietigd
** relieken van [[Adelbert van Egmond]] in het altaar van de [[Sint-Adelbertabdij]] te [[Egmond-Binnen]]
** relieken van de heilige [[Liduina van Schiedam|Lidwina]] in [[Schiedam]]
** relieken van de heilige [[Thomas a Kempis|Thomas van Kempen]] in [[Zwolle]]
** relieken van de heilige [[Martelaren van Gorcum]] in [[Brielle|Den Briel]]
** relieken van [[Petrus Canisius]] in de kerk aan de Molenstraat in [[Nijmegen]]
===Afbeeldingen christelijke relieken===
====Eerstegraads relieken====
<gallery>
Bestand:Reliekbonifatius.jpg|Reliek van [[Bonifatius (heilige)|Bonifatius]], [[Warfhuizen]]
Bestand:2008-11-09 Relieken Deurne 15.jpg|Reliek van [[Willibrord]]us, [[Deurne (Nederlandse plaats)|Deurne]]
Bestand:Bernadette Soubirous-sarcophagus-2.jpg|Het niet-vergane lichaam van [[Bernadette Soubirous|Bernadette van Lourdes]]
Bestand:St. Vincent de Paul.jpg|Het niet-vergane lichaam van [[Vincentius a Paulo]]
</gallery>
====Reliekhouders====
{{Zie hoofdartikel|Reliekhouder}}
<gallery>
Bestand:5ReliekarmStThomas02.jpg|Armreliekhouder Sint-Thomas, [[Maastricht]]
Bestand:Reliquienbueste Gregor von Utrecht.jpeg|Schedelreliekhouder Gregorius van Utrecht, [[Susteren]]
Bestand:Maaseik, schatkamer St-Catharinakerk 04.jpg|Kaakreliekhouder onbekende heilige, [[Maaseik]]
Bestand:Nivelles JPG00 (15).jpg|Reliekschrijn Gertude van Nijvel, [[Nijvel]]
</gallery>
====Tweede- en derdegraads relieken====
<gallery>
Bestand:Bijl Sint-Maarten.JPG|[[Hamer van Sint-Maarten]], [[Utrecht (stad)|Utrecht]]
Bestand:TextielschatOLV08.jpg|Kleed van Lambertus, Maastricht
Bestand:Staff-reliquary of St Peter.jpg|Staf van Petrus, [[Limburg an der Lahn]]
Bestand:Weltliche Schatzkammer Wien (180).JPG|[[Heilige Lans]], [[Wenen]]
</gallery>
====Reliekentoning====
<gallery>
Bestand:Hildesheim Domschatz Reliquiar Jakob von Nisibis.jpg|Opening van reliekbuste, [[Hildesheim (stad)|Hildesheim]] (2011)
Bestand:Holy Robe in Trier.JPG|Reliekentoning [[Heilige Tuniek]], [[Trier]] (1996)
Bestand:Procession of the Precious Blood of Jesus Christ-The Blood 50.JPG|[[Heilig Bloedprocessie (Brugge)|Heilig Bloedprocessie]], [[Brugge]] (2007)
Bestand:Noodkist Heiligdomsvaart2011.jpg|[[Heiligdomsvaart (Maastricht)|Heiligdomsvaart]], [[Maastricht]] (2011)
</gallery>
== Relikwieën in andere religies ==
===Islam===
Binnen sommige stromingen van de islam worden ook relikwieën vereerd. In het [[Topkapıpaleis]] in [[Istanboel]] worden diverse relikwieën van de profeet [[Mohammed]] bewaard, zoals een tand van de profeet, een voetafdruk, stof uit zijn graftombe, en de zwaarden van Mohammed. In het Mevlanamuseum in [[Konya (stad)|Konya]] wordt de baard van de profeet bewaard.
Opmerkelijk is de relikwie van [[Johannes de Doper]], die in de [[Grote moskee van Damascus|Omajjadenmoskee]] in [[Damascus]] wordt bewaard. Hij wordt in de islam, evenals in het christendom, gezien als een van de profeten. In het [[sjiisme]] worden de graven van een twaalftal sjiitische [[imam]]s als heilige plekken beschouwd. Een goede sjiiet heeft als religieuze plicht om alle twaalf graven te bezoeken.
Andere stromingen in de islam, zoals de puriteinse [[Wahabisme|wahabieten]] en [[Salafisme|salafisten]], beschouwen reliekenverering als [[Afgodendienst|afgoderij]] en verbieden dit gebruik rigoureus. In de [[Moskee van de Profeet]] in [[Medina (Arabië)|Medina]], in het streng-wahabietische [[Saoedi-Arabië]], is het graf van de profeet Mohammed zelfs door de religieuze autoriteiten aan het oog van het publiek onttrokken door de zogenaamde 'groene koepel', zodat het graf niet aangeraakt kan worden.
===Boeddhisme===
Ook in het [[boeddhisme]] worden relieken bewaard en vereerd. Bekend is de [[tand van Boeddha]] die in de Sri Dalada Maligawatempel ("Heilige Tandtempel") op [[Sri Lanka]] wordt bewaard.
Ook werd in 1987 een vingerkootje van de stichter van het boeddhisme teruggevonden in [[Baoji]], waar het volgens de overlevering sinds 874 had gelegen in een ondergrondse hall vol relikwieën. Sindsdien werd het bewaard in de Famen-tempel, totdat het in 2009 werd overgebracht naar een speciaal gebouwde [[stoepa]].
Een Boeddhistische relikwie wordt sirira genoemd. Een [[Tibetaanse gau]] is een draagbare reliekhouder waarin relikwieën zoals botdelen, haren of fragmenten van kleding van overleden leraren, of religieuze teksten of geneeskrachtige kruiden worden bewaard. Een [[tsatsa]] is een klein votief- of offertabletje, dat gebakken is van klei die soms wordt vermengd met de as van een overleden [[tulku]].
===Afbeeldingen niet-christelijke relieken===
<gallery>
Bestand:Inside Topkapi Palace (2842054281).jpg|Voetafdruk van [[Mohammed]], [[Istanboel]]
Bestand:Turkey.Konya043.jpg|Baard van Mohammed, [[Konya (stad)|Konya]]
Bestand:Kandy, Temple of the Sacred Tooth Relic, Alut Maligawa (6492759739).jpg|[[Tand van Boeddha]], [[Sri Lanka]]
Bestand:Gau Tibet 2.jpg|[[Tibetaanse gau]]
</gallery>
{{Appendix|2=
* {{aut|Tervoort, F.}} (2007): ''Ziel en zaligheid: volksgeloof in Nederland en Vlaanderen''. Lannoo, Tielt. ISBN 9020971689 ([https://books.google.nl/books?id=55lIPqcKxn8C online tekst])
----
{{References|2=2|85%}}
}}
{{Commonscat|Relics}}
[[Categorie:Rooms-katholieke sacramenten en gebruiken]]
| |||