Tolweg: verschil tussen versies

Een '''tolweg''' is een [[weg]] waarvoor de gebruiker op directe wijze betaalt om er gebruik van te mogen maken ([[Tol (recht)|tol]]). Sommige tolwegen maken gebruik van grote en dure [[kunstwerk (bouwkundig)|kunstwerken]] als [[tunnel]]s en [[brug (bouwwerk)|bruggen]]. Men spreekt dan vaak over toltunnels en tolbruggen. In Nederland en België wordt tolheffing meestal ingesteld bij wegen die gebruikmaken van uitzonderlijke dure kunstwerken en/of wegen met kunstwerken die betaald zijn met geld van particuliere [[investeren|investeerders]]. Vaak geldt de tolheffing voor een periode van tientallen jaren na de opening of bouw van het bouwwerk om de kosten weer terug te kunnen verdienen.

Tol werd vanouds geheven op wegen en waterwegen. Het betrof in het algemeen een soort belasting, vergelijk het woord: ''[[Tollenaar (beroep)|tollenaar]]''. Ook bij het passeren van grenzen werd tol geheven, daar komt het Duitse woord ''Zoll'' voor [[douane]]post vandaan. Soms was er sprake van diefstal: een [[roofridder]] kon van zijn burcht de scheepvaart in de gaten houden en geld van de schippers eisen voor de doorvaart. Later werd tol geheven op verschillende punten van doorgaande wegen, zoals de [[Steenweg op Luik]]. Er werd een [[slagboom]] (ook: ''barrier'' of ''barreel'' genaamd) opgesteld nabij een [[Tolhuis (gebouw)|tolhuis]]. Vaak was een en ander ook voorzien van een [[herberg]] en een [[uitspanning]]. De opbrengsten van de tol werden gebruikt om de weg aan te leggen en te onderhouden, en om in het onderhoud van de tolgaarder te voorzien. Ook bij de scheepvaart kent men iets dergelijks in de vorm van [[bruggeld]] en [[sluisgeld]]. Hiervan werd de [[brugwachter]] respectievelijk de [[sluiswachter]] onderhouden. Voor de doorgang door grote waterwerken als het [[Suezkanaal]] en het [[Panamakanaal]] moet [[kanaalgeld]] worden betaald. Het gaat daarbij om aanzienlijke bedragen.

Sinds vele jaren wordt in de meeste landen de [[wegenbelasting]] gebruikt om wegen aan te leggen, waarbij het tijdrovende tolsysteem kwam te vervallen. In vele landen kent echter het netwerk van de grote doorgaande autowegen een tolsysteem. Vaak wordt een netwerk beheerd door een maatschappij die zijn inkomsten uit deze tol haalt.

Door de tolpoorten voor beide richtingen te combineren, wordt er op mankracht bespaard. Tijdens de daluren kan een enkele tolgaarder al het verkeer verwerken, en ook op drukkere tijden zijn er minder tolgaarders nodig. Nadeel is de extra infrastructuur: in de eerste plaats moeten er, zoals reeds gezegd, ook bij het begin van de weg kaartjes worden uitgereikt en in de tweede plaats zijn er meer viaducten nodig.

*In België is in 2005 één toltunnel in gebruik: [[Liefkenshoektunnel]] bij [[Antwerpen (stad)|Antwerpen]]. Tijdens de werken aan de [[Kennedytunnel]] werd de Liefkenshoektunnel enkele keren tolvrij gemaakt. Het is de gewoonte om de Liefkenshoektunnel tolvrij te maken, bij incidenten op de ring rond Antwerpen.

*De [[Wijkertunnel]] is voor dertig jaar (tot 2026) een zogenaamde [[schaduwtol]]tunnel. Bij deze tunnel wordt het tolgeld niet door de automobilisten, maar door [[Rijkswaterstaat]] betaald per voertuigpassage aan de private financiers van de Wijkertunnel (o.a.onder andere [[ING Bank]] en [[Pensioenfonds Zorg en Welzijn|PGGM]])

In [[Indonesië]] zijn vrijwel alle autosnelwegen een tolweg. De wegen worden er ''Jalanjalan Toltol'' genoemd.

Ook in [[Italië]] wordt op de meeste [[autosnelweg|snelwegen]] tol (''pedaggio'') geheven. De wegen zijn eigendom van de regio's waar zij doorheen lopen en worden [[openbare aanbesteding|openbaar aanbesteed]] door Ente Nazionale per le Strade (ANAS), de overheidsinstelling die verantwoordelijk is voor het nationale wegennet. Het exploitatiebedrijf dat de meest gunstigegunstigste voorwaarden biedt (bijvoorbeeld het meeste betaalt) mag de weg exploiteren. In ruil hiervoor mag een exploitatiebedrijf de wettelijk vastgestelde tolprijs heffen. Vrijwel alle [[autosnelweg]]en zijn tolwegen. In het uiterste zuiden van Italië is echter besloten geen tol te heffen om de [[economie als systeem|economie]] te stimuleren. Het grootste exploitatiebedrijf is ''Autostrade per l'Italia'' van de [[Autostrade SpA|Autostradegroep]].

* Autoverkeer in de binnenstad van [[Londen]] moet sinds [[17 februari]] [[2003]] 5 pond tol (''toll'') betalen. Sinds 4 juni 2005 is dit verhoogd naar 10 pond. De heffing van deze ''[[London congestion charge|Congestioncongestion Chargecharge]]'' lijkt een positieve invloed te hebben op de gemiddelde snelheid in de congestiegevoelige binnenstad van Londen (30% minder verkeer). In 2007 werd het gebied, waar dit geldig is, uitgebreid naar het westen en omvatte toen ook Chelsea en Westminster. Deze uitbreiding werd in 2011 ongedaan gemaakt.

* [[Mersey]] Tunneltunnel in [[Liverpool]], Tyne TunnelTynetunnel, Severn BrugSevernbrug, Clifton BrugCliftonbrug

In [[Oostenrijk]] en [[Zwitserland]] wordt tol (''Maut'') geheven op het gebruik van de [[autosnelweg]]en door middel van een [[tolvignet]]. De handhaving vindt plaats door onder meer camera's. Apart van het tolvignet worden soms extra tolgelden geheven voor tunnels en bruggen zoals bij de [[Tauerntunnel]] en de tunnel van de [[Grote Sint-Bernhardpas]]. Vignetten zijn te koop bij VAB-, Touring- of ANWB-verkooppunten of aan de grenzen.

[[Bestand:SR 417 University Toll Plaza.jpg|thumb|250px|Tolstation in Orlando, Florida]]Sommige tolwegen in de [[Verenigde Staten]] zijn het eigendom van particuliere bedrijven, andere zijn het eigendom van staten of steden. Sommige tolwegen die eigendom zijn van de overheid, worden beheerd door particuliere bedrijven.

Sommige Amerikaanse staten passen het ''Build-Operate-Transfer''- of BOT-systeem toe. Particuliere bedrijven leggen de weg aan, en krijgen de gelegenheid om de weg voor een bepaalde tijd als tolweg te exploiteren. Daarna wordt de weg overgedragen aan de overheid. Dit principe wordt toegepast in [[Arkansas (staat)|Arkansas]], [[Californië]], [[Delaware]], [[Florida (staat)|Florida]], [[Illinois (staat)|Illinois]], [[Indiana]], [[Mississippi (staat)|Mississippi]], [[Texas (staat)|Texas]] en [[Virginia (staat)|Virginia]].

Het betalingssysteem van tolwegen kan risico's met zich meebrengen ten aanzien van de [[verkeersveiligheid]]. Bij de betalingspunten lopen de tolwegen veelal breeduit in soms wel zes tot acht rijstroken met elk een betaalhokje. Een mogelijk probleem kan ontstaan bij grote verkeersdrukte wanneer de automobilisten een hokje kiezen en daarbij onvoorzichtige strookwisselingen uitvoeren. Daar komt bij dat ze tegelijkertijd hun zakken of het [[handschoenenkastje]] afzoeken naar het tolkaartje of de portemonnee en dus ook hierdoor minder op medeweggebruikers letten. Ook de samenvoeging tot de normale rijbaan direct na de tolhokjes kan bij drukte onveilige situaties opleveren.{{Bron?||2009|11|30}}

In het boek [[Alleen op de wereld]] ([[1880]]) staat dat er langs de [[Engeland|Engelse]] wegen tol moet worden betaald, en dat dat in [[Frankrijk]] niet voorkomt. Tegenwoordig is het andersom.