Johfra: verschil tussen versies

'''Johfra''', afgeleide naam van '''Franciscus Johannes Gijsbertus van den Berg''' ([[Rotterdam (hoofdbetekenis)|Rotterdam]], [[15 december]] [[1919]] - [[Fleurac (Dordogne)|Fleurac]], [[Dordogne (departement)|Dordogne]], [[6 november]] [[1998]]), was een van oorsprong [[Nederland (hoofdbetekenis)|Nederlands]]s [[kunstschilder]] die grotendeels, van [[1964]] tot aan zijn dood in [[1998]], in [[Frankrijk (hoofdbetekenis)|Frankrijk]] heeft geleefd en gewerkt.

Als kunstschilder werd Johfra bij het grote publiek vooral bekend door de 12 [[Zodiak]]-posters die hij in [[1973]] in opdracht van [[Verkerke Reprodukties]] vervaardigde. Hij schilderde, netvooral als zijn eerste echtgenote Angèle Thérèse Blomjous (beter bekend als [[Diana Vandenberg]] ([[Den Haag]] 4 januari 1923 - Den Haag 10 april 1997)) en tweede echtgenote Els de Jonge (bekend als [[Ellen Lórien]] ([[Utrecht (stad)|Utrecht]], 16 maart 1924 - [[Plazac]], Dordogne, 22 mei 2016)),thema's in de traditie van het [[fantastisch realisme]] met veel [[symbolisme|symboliek]] en metpaste hierbij de [[schildertechniek|ambachtelijke techniek]] van de [[oude meester]]s toe. Zelf noemde hij zich een schilder van het 'psychisch realisme' omdat hij vooral gebruik maakte van eigen [[droom|droombeelden]]beelden en daarnaast ook veel voorstellingen ontleende aan o.a. de natuur, [[alchemie]], [[mystiek]], [[astrologie]] en [[sprookje]]s en [[sage (volksverhaal)|sagen]]. Johfra verlietwas zijngetrouwd eerste vrouwmet [[Diana inVandenberg]] 1962(pseudoniem voor deAngèle Thérèse Blomjous, [[fijnschilder|fijnschilderesDen Haag]], Els4 dejanuari Jonge1923 - Den Haag, 10 april 1997). ZijIn leefden1962 samenverliet inhij FrankrijkDiana totvoor aanzijn Johfra'stweede overlijden.echtgenote Hoewel[[Ellen Lórien]] (pseudoniem voor Els de Jonge, [[kunstkritiekUtrecht (stad)|Utrecht]], niet16 geïnteresseerdmaart was1924 in- Johfra[[Plazac]], isDordogne, 22 mei 2016). Met Ellen leefde hij zeertot inzijn trekoverlijden bijsamen verzamelaarsin Frankrijk.

Franciscus (Frans) Johannes Gijsbertus (roepnaam Frans) van den Berg werd op 15 december 1919 om 10:30 geboren in de Scheepstimmermanslaan te Rotterdam. maarZoon van Franciscus Hubertes Bernardus van den Berg (Roermond 4 april 1890 - Den Haag 28 december 1977) en Jeanne Bosschart (Rotterdam 3 maart 1884 - Den Haag 24 juli 1968). Hij groeide op in [[Den Haag]] waar hij op de lagere school al opviel door zijn tekentalent. De jonge Frans van den Berg laat zich het meest inspireren door de natuur, vooral de Haagse bossen en duinen waar hij zoveel mogelijk rondzwerft, en door zijn eigen fantasieën en dromen. Later, inIn zijn autobiografie, Symphonie Fantastique kenmerkt hij zichzelf als een 'natuurmysticus' die een grote verbondenheid voelde met de [[Wildernis (natuur)|natuur]] en vooral met ongerepte en weelderige [[Bos (vegetatie)|bossen]]. Hij besluit al op vroege leeftijd dat hij kunstschilder wil worden. Op de12-jarige leeftijd van 12 jaar verlaat hij de school en wordt hij door een oudoom verder onderwezen in [[moderne talen]] en [[wiskunde]] ter voorbereiding tot toelating voor de [[Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten (Den Haag)|Academie voor Beeldende Kunsten]] te Den Haag. Op 15-jarige leeftijd wordt vanhij dentoegelaten Bergtot toegelatende Haagse Academie en krijgt o.a. les van onder meer [[Henk Meijer (kunstenaar)|Henk Meijer]], [[Paul Citroen]], [[Willem Rozendaal]], [[Aart van Dobbenburgh]], [[Ahrend Hendriks]], [[Willem Schröfer]], [[Cees Boldingh]], [[Dirk Harting (kunstenaar)|Dirk Harting]], [[Sierk Schröder]], [[George Hogerwaard]] en [[Jan Giessen]]. DeHier jongemaakt Frans van den Berg maakthij kennis met de [[moderne kunst|moderne stromingen in de schilderkunst]] zoals het [[kubisme]] en andere abstracte richtingen. Hij waardeert deze kunststromingen wel en experimenteert er ook mee maar voelt zich toch meer thuis in de oude academische traditie en bekwaamt zich, hoofdzakelijk op eigen initiatief, in de teken en schildertechnieken van de oude meesters. Hier ontdekt hij ook het werk van [[Leonardo da Vinci]], waar hij een levenslange bewondering voor heeft en beschouwt deze als zijn 'ware leermeester'. VanHij denraakt Bergbevriend wordt vriend vanmet medestudenten [[Hans Kroesen]] en [[Gerard Lutz]] waarmeewaar hij vaak mee optrekt. In 1940 breekt de [[Tweede Wereldoorlog]] uit en in dat jaar bekwaamt hij zich in [[etsen]] en [[lithografie]]. In een Duits [[nationaalsocialisme|nazi-propaganda tijdschrift]] over [[Entartete Kunst|'ontaarde kunst']] ontdekt hij een artikel met een aantal illustraties van werken van [[Max Ernst]], [[René Magritte]], [[André Masson]], [[Giorgio de Chirico]] en andere soortgelijke kunstenaars. Het is voor hem een feest van herkenning en het sterkt hem om op de ingeslagen weg verder te gaan. Gedurende een groot deel van de oorlog moet van den Berghij onderduiken, onder andere omdat hij zich niet wil laten inschrijven bij de nazistische '[[Nederlandsche Kultuurkamer|Kulturkammer]]' en om de '[[Arbeitseinsatz]]' te ontlopen. Bovendien wordt aan het eind van de oorlog, bij het beruchte [[bombardement op het Bezuidenhout]] van 3 maart 1945 waarbij 550 inwoners van Den Haag omkomen, ook vanzijn den Bergsouderlijk huis verwoest waarbij nagenoeg al zijn tot dan gemaakte werken in vlammen opgaan. Daar is hij overigens niet echt rouwig om: hij ziet dit als een 'nieuwe start' waarbij hij niet meer 'gehinderd' wordwordt door zijn eerste werken die hij als een afgesloten periode beschouwt. Kort na de oorlog gaatgebruikt van den Berghij het pseudoniem 'Johfra Bosschart', dat is (afgeleid van zijn voornamen (Joh)annes (Fra)nciscus en zijn moeders meisjesnaam Bosschart), gebruiken om zijn werk te ondertekenen. Later signeert hij alleen met 'Johfra'.

In 1946 ontmoet Johfra de schilderes Angèle Thérèse Blomjous, die zich wat later Diana gaat noemen,. dieZij heeft een soortgelijke schildersstijl alsen Van den Berg heeft endeelt ook grotendeels zijn interesses. deelt, en eenEen relatie ontstaat. Samenen samen maken ze o.a. studiereizen naar Italië, Frankrijk en Spanje om daar de natuur en in musea de oude meesters te bestuderen. In 1952 treden ze in het huwelijk,. Diana ondertekent haar werk nuvanaf dan met Diana Vandenberg, en. doorDoor o.a. hun gezamenlijke interesse in [[esoterie|esoterische leringen]] treden ze in 1953 toe tot de [[Rozenkruisers]]. In 1954 bezoeken ze de [[grotten van Lascaux]]. VerderEr worden diverse solotentoonstellingen van hun werk gehouden in Nederland, België en de VS. In 1959 ontmoet Johfra [[Salvador DaliDalí]] wat voor hem een grote stimulans is om zich verder te bekwamen in het [[surrealisme]]. Ondertussen is de relatie tussen hem en Diana bekoeld en in 1957 ontmoet Johfra Els de Jonge die in 1962, het jaar waarin Johfra de Rozenkruisers verlaat, zijn nieuwe geliefde wordt.

Samen verhuizen ze in 1964 naar [[Aspremont (Alpes-Maritimes)|Aspremont]] in het departement [[Alpes-Maritimes]] in Zuid-Frankrijk. Els de Jonge, die de artiesten naam 'Ellen Lórien' gebruikt (naar de naam voor het elfenland [[Lothlórien]] uit "[[In de Ban van de Ring]]" van [[J.R.R. Tolkien]]), is zelf een verdienstelijk kunstenares die zoals Johfra en Diana Vandenberg in fantastisch realistische stijl schildert. Zij behartigt Johfra's zakelijke contacten met klanten en galeries en verzorgt exposities van hun beider werk zodat Johfra zelf zijn tijd aan schilderen kan besteden. De eerste tien jaar kost het moeite om financieel rond te komen en wordt Johfra's werk maar mondjesmaat verkocht. Vooral omdat die, naast mythologische voorstellingen, zijn schilderijen veelal bevolkt met duistere fantasie wezens (Johfra noemt deze 'drummels') en heksen en demonen in een woestijnachtige omgeving, wat veel mensen als donker, beangstigend en negatief beschouwen. Ellens werk, bloemen, [[Elf (mythisch wezen)|elfje]]s, [[fee]]ën en [[kabouter]]s en ook opdrachten voor [[portret]]ten, wordt meer gewaardeerd door de klanten van galeries in Nederland en Frankrijk, en hoofdzakelijk leeft het kunstenaarsechtpaar aanvankelijk dan ook van de opbrengst van haar werk. Later vervaardigt Johfra ook meer 'mildere schilderijen' met weelderige landschappen en fraai gevormde jonge vrouwen die beter in de smaak vallen bij het grote publiek. Begin [[1970-1979|jaren zeventig]] wordt op initiatief van kunstcriticus [[Hein Steehouwer]] een [[kunstenaarscollectief]] gevormd, de zogenaamde '[[meta-realisten]]' waartoe ook Johfra, zijn ex-vrouw Diana, en Ellen toetreden. Door de reclame die Steehouwer maakt wordt Johfra's werk populairder en de verkoop stijgt. Ook krijgt hij van 'posterkoning' [[Engel Verkerke]] opdracht om de twaalf [[dierenriem]]tekens te schilderen waarvan Verkerke [[Poster (kunst)|poster]]s uitbrengt die goed verkocht worden. Hierdoor krijgen Johfra en Ellen meer financiële armslag. Ze voelen zich ondertussen eigenlijk niet meer thuis in Zuid-Frankrijk en zoeken naar een betere omgeving om te wonen. Op hun speurtochten door Frankrijk komen ze ook in de [[Dordogne (departement)|Dordogne]], een gebied waar ze zich beiden direct thuis voelen, met een veel groenere en weelderiger natuur dan de droge Alpes-Maritimes. In 1974 verhuizen ze naar het plaatsje [[Fleurac (Dordogne)|Fleurac]] in de Dordogne, waar ze een oude watermolen met een flink stuk grond kopen. De vervallen molen wordt in de loop der jaren opgeknapt, grotendeels eigenhandig door Johfra en Ellen, en beiden hebben uiteindelijk ieder een apart atelier tot hun beschikking. Later wordwordt er nog in het gebouw een galerie gerealiseerd, genaamd "''La Licorne''" (nl: de [[Eenhoorn (fabeldier)|Eenhoorn]]), waar ze gezamenlijk hun schilderijen exposeren. Hier blijven ze beiden wonen en schilderen voor de rest van hun leven. Hun leven neemt geleidelijk een vaste [[gewoonte|routine]] aan: ze staan beiden vroeg op, meestal bij zonsopgang, en samen ontbijten ze en gaan dan naar hun eigen atelier waar ze alleen werken en zien elkaar dan ook overdag niet veel. In de avond eten ze samen en bespreken wat hen bezighoudt bij hun schilderswerk, kijken even naar de televisie om o.a. van de actualiteit op de hoogte te blijven, en maken dan ook vaak samen een wandeling met hun twee honden door de bosrijke omgeving om o.a. inspiratie op te doen voor nieuwe schilderijen. Ze gaan vroeg naar bed om ook weer 's morgens vroeg op te kunnen staan. Deze routine wordwordt alleen doorbroken als er bezoek komt, vrienden of galeriebezoekers, of door reizen die ze zelf ondernemen naar galeries, klanten, vrienden en bekenden in meest Nederland en Frankrijk en andere landen. In 1989 werd er door Robin Lutz een documentaire over Johfra's leven en werk gemaakt die in 1991 werd uitgezonden door de [[Nederlandse Omroep Stichting|NOS]]. In 1990 werden er ook door cineast Roderik Rodenburg opnamen gemaakt voor een film die in 2005 gereed was. Johfra overleed eind 1998, na een ziekbed van een half jaar, aan de gevolgen van [[darmkanker]]. Ellen Lórien overleefde Johfra 18 jaar en bleef al die tijd schilderen en ook Johfra's nalatenschap beheren. In samenwerking met de dichter [[Gerrit Luidinga]] werd in 2001 een lijvig boekwerk gepubliceerd "''Hoogste lichten en diepste schaduwen, een kunstenaarsleven in beeld''" met een overzicht van Johfra's leven en werk. Ellen Lórien overleed in 2016.

Johfra had zich de technieken van de oude meesters eigen gemaakt, vooral zoals ontwikkeld in en vanaf de [[renaissance (hoofdbetekenis)|renaissance]]. Hij had veel interesse in [[anatomie]] en had zich op de Haagse Academie vooral bekwaamd in schilderen en tekenen van het menselijk lichaam in allerhande houdingen. Hij had grote bewondering voor de [[beeldhouwkunst]] van onder anderen de klassieken maar hij was geen beeldhouwer geworden omdat hij van mening was dat met schilderen hij toch beter kon uitdrukken, vooral in de sfeer of uitstraling van een schilderij, wat hij wilde laten zien aan de toeschouwer. Johfra maakte veel technisch perfecte en hoog realistische tekeningen van menselijke figuren die hij op zijn schilderijen verder uitwerkte. Johfra vond van zichzelf dat hij meer een 'vormmens' was dan een kleurenspecialist en werkte de vormen in de onderschildering dan ook tot in detail uit. Hij was van mening dat een sterke vorm, zoals bij een uitgewerkte anatomisch correcte tekening van een menselijk lichaam, niet samen kon gaan met een fel kleurenpallet: 'Dan worden het beschilderde poppen'. Daarom gebruikte Johfra meestal gedempte en zachte pastelkleuren als afwerking in de laatste doorzichtige kleurlaagjes van zijn schilderijen. Hij begon vaak vanuit willekeurige vlekken in een proefschilderijtje, waarin hij door [[associerenAssociatie (psychologie)|vrije associatie]] beelden en figuren begon te zien zoals men vaak bv. in stapelwolken kan zien, en als dat naar zijn zin was zette hij de voorstelling over op paneel of doek waarbij Johfra meestal de voorkeur aan paneel gaf. Hierop kon hij gladder werken dan op doek. Daarop werkte hij de voorstelling verder uit tot in detail. Dit deed hij in [[grisaille]], een monochrome onderschildering in grijzen en bruinen met witte hoogsels. Als hij tevreden was wachtte Johfra tot deze onderschildering volkomen droog was en begon daarna met het doorschilderen in kleur met doorzichtige laagjes [[glaceertechniek|glacis]]. Dit is een tijdrovende procedure en daarom was Johfra vaak met een tiental schilderijen tegelijk bezig.

* [httphttps://www.johfra.nl/ Virtueel Johfra museum - Stichting ''de'' Verbeelding]

* [httphttps://www.visionaryrevue.com/webtext2/jofedit1.html Site met uitgebreid Engelstalig artikel over Johfra]

* ''Hoogste lichten en diepste schaduwen, een kunstenaarsleven in beeld'' - Gerrit Luidinga- (overzicht van Johfra's werk en leven met uitgebreide catalogus, 510 blz) {{ISBN |90 215 8904 4}} Kosmos-Z&K Publishers, Utrecht/Antwerpen, 10/2001

* ''Symphonie fantastique, autobiografie van Johfra'', Johfra; Uitgever 'de Verbeelding' Woerden, 1998, {{ISBN |9789080442214}}