Nominalisme: verschil tussen versies

Het '''nominalisme''' is het [[Kennistheorie|kennistheoretische]] standpunt dat de termen waarmee de mens de [[werkelijkheid]] om zich heen benoemt, geen objectief bestaande reële entiteiten aanduiden, maar slechts [[woord]]en en [[Naam|namen]] zijn. Het nominalisme is een [[theologieTheologie|theologische]]/[[Filosofie|filosofische]] stroming uit de tweede helft van de [[Middeleeuwenmiddeleeuwen]]. Deze stroming binnen de [[metafysica]] acht de individuele dingen als werkelijk en niet de universele gestalte ervan. Niet de boomheid is werkelijk, maar de individuele boom. Dit heeft consequenties voor de Godsleer. Deze stroming beweerde dat het [[goedGoed en kwaad|goede]] goed was omdat [[God (christendom)|God]] het wil. De vrijheid van God wordt analoog gedacht aan die van mensen, waarbij gekozen kan worden uit een aantal mogelijkheden. Het nominalisme is een vroege stroming die het belang van de [[wilWil (begrip)|wil]] poneert.

Het nominalisme stond tegenover het middeleeuwse [[realismeRealisme (filosofie)|realisme]] ([[homoniem]] voor verschillende stromingen), waarin vooral wordt gedacht in termen van het [[zijn]] en dat juist de [[universalia]] (– algemeen voorkomende abstracte begrippen als kleur, en smaak en dergelijke)– beschouwt als werkelijk. Universalia zijn die kenmerken van een bepaald voorwerp, die het maken tot het bepaalde voorwerp dat het is. De in alle bomen terugkerende gestalte van de boomheid is werkelijk en niet zozeer de individuele boom. De consequentie voor de Godsleer is dat God het goede wil omdat het goed is. God heeft ergodus geen van tevoren gegeven mogelijkheden waaruit hij kan kiezen, maar realiseert alles wat hij zijn kan. Hij gehoorzaamt aan de wetten die in hemzelf zijn gelegen.

Het ontstaan van het nominalisme wordt in verband gebracht met de opkomst van de [[burgerij]] in de Middeleeuwenmiddeleeuwen. De burgerij stondin losde vansteden had zich ontworsteld aan de [[feodalismeFeodalisme|feodale]] verbanden op het [[platteland]].

Belangrijke vertegenwoordigers van dezede stroming van het nominalisme zijn [[Roscellinus van Compiègne]] (ca. [[1050]] - ca1050–ca. [[1124]]) en [[Willem van Ockham]] ([[1288]] - ca1288–ca. [[1347]]).

In de Nieuwe[[nieuwe Tijdtijd]] wordtwerd deze stroming voortgezet in het [[empirisme]]. Daarbij zijnwaren empiristen als [[Thomas Hobbes]] en [[George Berkeley]] consequente nominalisten. Het radicale nominalisme van [[Friedrich Nietzsche]] ligtlag in de twintigste eeuw aan de basis van de [[postmoderne filosofie]].

Het nominalisme-realisme debat heeft zijn eigenlijke wortels in de [[klassieke oudheid]]. [[Plato (filosoof)|Plato]] iswas daareen de begripsrealistrealist die destelde dingen/begrippendat eende zelfstandigkenmerken bestaandie inmen "dekan hemelen"waarnemen toedicht.van Hetvoorwerpen reëleslechts bestaattijdelijke, uitzwakke demanifestaties begrippenzijn dievan zicheeuwig bevindenbestaande buiten[[Ideeënleer|Ideeën]] of bovenVormen. deDeze wereldVormen diebevinden voorzich onzebuiten de [[zintuig|zintuigenmaterie]]: toegankelijkze is. Dezijn [[ideeTranscendentie (filosofie)|transcendent]]. (ofDe vorm;algemene inbegrippen debestaan angelsaksische literatuur wordtbij Plato's geheelvoorafgaand van opvattingenaan de dingen (''theoryuniversalia ofante formsres'' genoemd) is universeel, absoluut, onveranderlijk en bestaat op zichzelf. HetZo Platoonseis standpunteen wordtspecifiek samengevatpaard alsvoor Plato ''universaliaeen anteniet-perfecte res''afspiegeling (devan algemenehet begrippenoerbeeld gaanPaard deof dingenPaardheid.<br ''vooraf'')./>

Merk op dat hetHet verschil in opvattingen tussen Plato en Aristoteles heeft ook gevolgen heeft voor de soort [[dialectiek]] die wordt toegepast. Bij Plato ligt inIn de dialoog[[Dialoog bij(literair het gebruikgenre)|dialogen]] van dePlato dialectiek veelaldient de nadruk op de pogingdialectiek om (vanuit een vogelvluchtperspectief) tot zo ''zuiver'' mogelijke begrippen (ideeën, vormen) te komen, terwijl hetde dialectiek bij Aristoteles eerder een ''redeneer- of argumentatievorm'' is. [[Aristotelisme|Aristoteles' opvattingen]] vormden nietal alleenin de Middeleeuwen een betere voedingsbodem voor [[Empirisme|empiristische]] tendensen zoals bij [[Roger Bacon]], maaren zehielpen schiepenna ookde eerderMiddeleeuwen gelegenheidbij tothet allerlei vormenontstaan van (het filosofisch) [[Materialisme (filosofie)|materialisme]] (welke stromingen na de Middeleeuwen dan ook daadwerkelijk opkwamen).

De zogenaamde [[universaliënstrijd]], tussen realisme en universalisme die vanaf de [[11e eeuw|elfde]] tot en met de [[14e eeuw|veertiende eeuw]] een belangrijke rol in het [[Scholastiek|filosofische debat]] speelde, is te beschouwen als de voortzetting van dit verschil in inzicht tussen Plato en Aristoteles. Zowel deDe heftigheid alsook het belang van de debatten toenvan zijndestijds tewordt begrijpenbegrijpelijk wanneer men zich realiseert dat het gebouw van het [[christendom]] tot aan deze universaliënstrijd grotendeels op [[neoplatonismeNeoplatonisme|neoplatonistische]] [[Paradigma (wetenschapsfilosofie)|fundamenten]] gebouwd was.