Thurn und Taxis: verschil tussen versies

[[Bestand:franzvontaxis.jpg|thumb|Franz[[Frans vonvan TaxisTassis]]]]

'''Von Thurn und Taxis''' (ook ''Thurn en Tassis'' in het Nederlands) is een Duits adellijk geslacht van Italiaanse herkomst dat door zijn activiteiten in het [[Postbedrijf|postwezen]] grote rijkdom verwierf. De huidige vorst, [[Albert II von Thurn und Taxis]], resideert in het [[Slot Sankt Emmeram|Fürstliches Schloss]] van [[Regensburg (stad)|Regensburg]]. Twee eeuwen lang was de familie gevestigd in Brussel, waar ze een [[hof van Thurn en Tassis|stadspaleis]] bezat (ca. 1500-1700). De nog bestaande site van [[Thurn en Taxis (Brussel)|Thurn en Taxis]] was toentertijd het graasland voor de postpaarden.

Het geslacht stamt af van de Italiaanse familie Tasso uit [[Val Brembana]] in de streek van [[Bergamo (provincie)|Bergamo]].<ref>Latere varianten: Tassi, Tassus, Tassis, Tasis, Thassis, Tässis, Tarsis, Targis, Taxus, Taxius, Taxis, Täxis, Taxys, Tazis, Tarzis en Tazzys. In het Duits sprak men aanvankelijk ook over Dachsen en Daxen.</ref> De eerste archivalische vermelding gaat terug tot Reinerius de Tasso in 1117.<ref>{{aut|Anna Perico Baldini}}, [http://www.valbrembanaweb.it/alta-valle-brembana/pdf/16.pdf Dei Tassi di Alta Valle Brembana]  {{pdf}}, in: ''L'alta Valle Brembana'', 1926, blz. 173-177</ref> Onder druk van een vete tussen de [[Welfen|Welfische]] Colleoni en de [[Ghibelijnen|Ghibelijnse]] Suardi, verhuisden ze van [[Almenno]] naar het meer afgelegen dorp [[Cornello dei Tasso]].

Er bestaan twee verklaringen voor het [[patroniem]] Tasso, dat in het Italiaans zowel [[taxus]] als [[das (dier)|das]] betekent. Beide soorten kwamen voor in de Brembanovallei. Soms wordt een verband gelegd met een Taxusberg (Tasso) bij Cornello dei Tasso, maar dit is een [[anachronisme]] (de eerste naamdrager Reinerius woonde elders). In elk geval is het de das die op het [[wapen (heraldiek)|wapenschild]] van de familie prijkte.

De patriarch van de postdynastie was [[Omodeo Tasso]], het eerste familielid dat in Cornello dei Tasso te situeren is. Eind 13e eeuw organiseerde hij met 32 verwanten de ''Compagnia dei Corrieri'', een koeriersmaatschappij die werkte in opdracht van de [[Republiek Venetië|Serenissima]]. Ze verzorgde verbindingen te voet tussen [[Venetië (stad)|Venetië]], Milaan en [[Rome (stad)|Rome]], naast andere bestemmingen ([[Genua (stad)|Genua]]).<ref>{{aut|Marco Pozza}}, [https://www.academia.edu/10862240/Lettere_pubbliche_e_servizio_postale_di_stato_a_Venezia_nei_secoli_XII-XIV_di_Marco_POZZA Lettere pubbliche e servizio postale di stato a Venezia nei secoli XII-XIV], in: ''Venezia. Itinerari per la città'', Bologna, Il Mulino, 1997</ref> De Bergamoten hadden altijd al een grote plaats ingenomen binnen de oude Venetiaanse postdienst (koeriers gingen in Italië ''bergamaschi'' heten). Eind 15e eeuw organiseerden ze zich tot de ''Compagnia dei Corrieri dei Roma'', een vennootschap onder controle van de familie Tasso.

Andere leden van de familie werden naar de [[Kerkelijke Staat]] geroepen om de pauselijke post te verzorgen. Ze deden dit van 1460 tot 1539. Het waren twee broers uit een andere tak die de zaak uiteindelijk naar een Europees niveau tilden: Janetto en [[Frans van Tassis|Francesco]]. Janetto sloot als familiehoofd ''(procuratore generale della famiglia e società di Tassi)'' een contract met [[keizer Maximiliaan I]] om een echte transnationale post op te zetten (1489-90). Hij moest het hoofdkwartier van de keizer te [[Innsbruck]] verbinden met Italië, de [[Bourgondische Nederlanden]] ([[Mechelen (stad)|Mechelen]]) en [[Frankrijk]]. Janetto kreeg de titel ''Kuriermeister'' en deed een beroep op zijn broer Francesco en zijn neef [[Jan Baptist van Tassis (1470-1541)|Giovanni Battista]]. Onder leiding van het drietal ontstond een vernieuwende [[estafette]]dienst die berichten liet reizen met een in Europa niet eerder geziene snelheid. Dankzij een opeenvolging van pleisterplaatsen langs de routes was het mogelijk om voortdurend van paarden en rijders te wisselen. Enkel de leren posttas ("Felleisen") was constant in beweging.

Rond 1500 vestigde [[Frans van Tassis|Francesco]] zich in de Nederlanden, nadat zijn broer David de weg had voorbereid. Onder Maximiliaans zoon [[Filips I van Castilië|Filips de Schone]] werd hij postmeester en -kapitein en liet hij een  [[hof van Thurn en Tassis|fraai stadspaleis]] optrekken in Brussel.<ref>''capitaine et maistre de nos postes'' (postcontract van 1 maart 1501)</ref> Nadat de regering van Spanje de facto aan Filips was toegevallen, hernieuwde hij zijn overeenkomst met FransFrancesco van Tassis. In het nieuwe postcontract van 18 januari 1505 waren meer bestemmingen opgenomen en voor het eerst ook bindende besteltermijnen (verlengd in de winter). De postmeester stond met zijn leven in voor de strikte naleving ervan. Vanuit Brussel vertrok een stervormig netwerk van postroutes: naar Innsbruck, naar Parijs-[[Blois (stad)|Blois]]-[[Lyon]], naar [[Toledo (Spanje)|Toledo]]-[[Granada (stad)|Granada]]. Voor de belangrijke route naar Spanje was een alternatief voorzien via de [[Alpen]] en de zee in geval van oorlog met Frankrijk.

In 1508 viel Janetto van Tassis in ongenade nadat hij geprangd was geraakt in een oorlog tussen Maximiliaan en Venetië. De keizer behield het vertrouwen in de overige Tassi, maar ze kregen te maken met de nieuwe landvoogdes der Nederlanden, [[Margaretha van Oostenrijk (1480-1530)|Margaretha van Oostenrijk]]. Deze dochter van Maximiliaan beknibbelde op de kosten van pleisterplaatsen en paarden en ze ging in tegen de wensen van haar vaders kanselarij. Toch werd [[JohanJan BaptistaBaptist van Tassis (1470-1541)|Giovanni Battista]] op 31 mei 1512 als [[rijksridder]] opgenomen in de rijksadel.<ref>{{aut|Joseph Rübsam}}, ''Johann Baptista von Taxis'', Herder, Freiburg im Breisgau, 1889</ref>

Met de troonsbestijging van [[keizer Karel V]] in 1515 kreeg de Tassispost een nieuwe impuls (overeenkomst van 12 november 1516). De reistijden werden verder ingekort en er kwamen nieuwe bestemmingen ([[Rome (stad)|Rome]], [[Napels (stad)|Napels]] en [[Burgos (Spanje)|Burgos]]). Kort nadien stierf FransFrancesco. JanGiovanni BaptistaBattista, die als ''aide et adioint'' het contract al mee had ondertekend, kreeg een nieuwe overeenkomst voorgeschoteld (20 december 1517). Hij ondertekende ze in [[Valladolid (Spanje)|Valladolid]] met [[Maffeo van Tassis]], de familie-afgevaardigde in Spanje. In 1520 werd JanGiovanni BaptistaBattista te Brussel algemeen hoofdpostmeester van de Habsburgse landen.<ref>''Chief et maistre general de noz postes par tous noz royaumes, pays et seigneuries''</ref>

Het postmeesterschap was een riante bron van inkomsten die de Tassi schatrijk maakte. Aangezien [[sociale status]] nog in grote mate gelinkt was aan adellijke titels en dus grondbezit, was het verwerven van domeinen een prioriteit voor de familie. Eerst kocht [[Frans van Tassis]] een stadswoning in de [[Zavel (Brussel)|Zavelwijk]], die zijn nakomelingen uitbreidden tot het magnifieke [[Hof van Thurn en Tassis]] (1516-1872). In de nabije [[Zavelkerk]] lieten ze een grafkapel inrichten (1520). Naast stadspaleizenstadswoningen in Mechelen en Antwerpen bezat de familie vanaf 1519 ook een kasteel in [[Hemiksem]] (na het huwelijk van [[Jan BaptistaBaptist van Tassis (1470-1541)|Jan Baptist]] met Christina van Wachtendonk). Eind 16e eeuw kocht Lamoraal van Tassis het [[kasteel van Buizingen]], later aangevuld met een [[heerlijkheid (bestuursvorm)|heerlijkheid]] in [[La Roche-en-Ardenne]]. [[Lamoraal II Claudius Frans, graaf van Thurn en Tassis|Lamoraal II]] ruilde Buizingen in en verwierf van zijn schoonfamilie nieuwe domeinen in [[Kasteelbrakel]] en [[Itter (België)|Itter]] (1670). Als zomerverblijf richtte hij het [[Kasteel Beaulieu]] op. In de Zavelkerk creëerde hij een tweede grafkapel, een barokparel gewijd aan [[Ursula van Keulen|Ursula]].

De familie investeerde ook in Duits landDuitsland en dat zou uiteindelijk tot een eigen rijksvorstendom leiden. In 1618 verwierven zij Rohrenfels in het vorstendom [[Palts-Neuburg]] en lieten hier een slot bouwen. Deze bezitting was echter niet [[rijksvrijheid|rijksvrij]]. In 1635 werd hun de Spaanse titel graaf de la Tour et Valassina verleend. In 1647 verwierven ze door huwelijk van de familie Fauler von Randeck de heerlijkheid Horn. Dit gebied maakte deel uit van het kanton Kocher van de Rijksridderschap. Verder in 1648 een kwart van de burcht en heerlijkheid Wäschenbeuren, dat ook deel uitmaakte van rijksridderschappelijk gebied. Vanaf 1650 mochten ze binnen het Heilige Roomse Rijk de dubbele naam Thurn und Taxis voeren. Op 19-2-1681 werden hun bezittingen in de Spaanse Nederlanden (Kasteelbrakel en Haut-Ittre) verheven tot een Spaans vorstendom Thurn und Taxis. De heerlijkheid Horn werd in 1681 verkocht aan de familie Reichlin von Meldegg.

In 1789 werd de heerlijkheid Grundsheim met Wilenhofen gekocht van de heren van Bissingen-Nippenburg en het volgende jaar de heerlijkheid Heudorf van de heren van Stotzingen. In 1797 werd Thurn und Taxis vanwege het bezit van het vorstelijk graafschap Friedberg-ScheertoegelatenScheer toegelaten op de vorstenbank van de Zwabische Kreits.

[[Bestand:Francois de Tassis 000.jpg|thumb|Gedenkplaat stichting postdienst in 1516 Brussel, [[Regentschapsstraat]].<ref>HoekNederlandstalige regentschapstratgevelsteen enop Kleinhet Zavel.pand gevelop voormaligde instrumenthoek museumvan de Regentschapsstraat en de Kleine Zavel.</ref> Regentschapstraat.]]

=== Postmeesters-generaal ===

* [[1490]]: [[Janetto vonvan TaxisTassis|Janetto]], [[FranzFrans vonvan TaxisTassis|FranzFrancesco]] en [[JohannJan BaptistaBaptist vonvan TaxisTassis (1470-1541)|JohannGiovanni Battista]] treden in dienst van [[Keizer Maximiliaan BaptistaI]]

* [[1501]]-[[1517]]: [[FranzFrans vonvan TaxisTassis|FranzFrans]], eerste postmeester-generaal

* [[1517]]-[[1541]]: [[JohannJan BaptistaBaptist vonvan TaxisTassis (1470-1541)|JohannJan BaptistaBaptist]]

* [[1541]]-[[1543]]: [[FranzFrans II vonvan TaxisTassis|FranzFrans II]]

* [[1544]]-[[1612]]: [[LeonhardLeonard I vonvan TaxisTassis|LeonhardLeonard I]]

* [[1612]]-[[1624]]: [[LamoralLamoraal vonvan TaxisTassis|LamoralLamoraal]]

* [[1624]]-[[1628]]: [[LeonhardLeonard II vonvan TaxisTassis|LeonhardLeonard II]]

* [[1628]]-[[1646]]: [[Alexandrine von Thurn und Taxis|Alexandrine de Rye]] (regentes gedurende de minderjarigheid van Lamoral ClaudiusLamoraal FranzII)

* [[1646]]-[[1676]]: [[Lamoraal II Claudius Frans, graaf van Thurn en Tassis|Lamoraal II]]

* [[1676]]-[[1714]]: [[EugenEugène AlexanderAlexandre vonde Thurnla undTour et Taxis|EugenEugène Alexander]]

* [[1714]]-[[1739]]: [[AnselmAnselme François Franzde vonla ThurnTour undet Taxis|Anselm FranzFrans]]

* [[1773]]-[[1805]]: [[Karl Anselm von Thurn und Taxis|KarlKarel Anselm]]

[[Bestand:WappenCoat vonof Arms of Thurn undand Taxis.jpgsvg|thumb|Wapen van Thurn und Taxis]]

* Franz[[Frans vonvan TaxisTassis]] figureert in het [[Suske & Wiske]]-album ''[[De kleine postruiter]]''.

* [https://web.archive.org/web/20190403155019/http://www.thurnundtaxis.de/ Website van het Huis Thurn und Taxis]

* [https://web.archive.org/web/20121127220352/http://www.thurnundtaxis.de/en/family/the-princely-family/prince-albert.html Zijne Doorluchtige Hoogheid Prins Albert van Thurn und Taxis, familiehoofd]