Sorben: verschil tussen versies

| bevolking = 10.000 (linguïstisch) tot 60.000 (cultureel)

| verspreiding = {{DE}}:, [[Lausitz]] ([[Saksen (deelstaat)|Saksen]] en [[Brandenburg (deelstaat)|Brandenburg]])

| taal = [[Duits]] en [[Sorbisch]]

| geloof = [[luthers]] en [[rooms-katholiek]]

| verwant = [[Polen (volk)|Polen]], [[Tsjechen]]

De '''Sorben''' vormen een [[SlavischeWestelijke volkerenSlaven|West-SlavischSlavische]] minderheidsgroep die volgens culturele definities maximaal 40.000 en volgens taalkundige definitie wellichtminimaal 10.000, maar misschien nog 10wel 20.000 inwonerssprekers telt in het oosten van [[Duitsland]], in de deelstaten [[Saksen (deelstaat)|Saksen]] en [[Brandenburg (deelstaat)|Brandenburg]]. Ze leven in een gebied, de zogeheten [[Lausitz]], tussen [[Berlijn]] en [[Dresden]] met oorspronkelijk een omvang van hemelsbreed 100 bij 50 kilometer. Zij spreken hun eigen [[Slavische talen|Slavische taal]], het [[Sorbisch]], die twee varianten kent: het [[Oppersorbisch]] en het [[Nedersorbisch]]. De Sorbischtaligen spreken zowel Sorbisch als [[Duits]]. Hun taal is verwant aan het Tsjechisch en het Pools.

Nadat de gebieden ten oosten van de [[Elbe (rivier)|Elbe]] en [[Saale (rivier)|Saale]] in de 10de en de 11de eeuw deel van het [[Duitse Rijk]] waren geworden, werden ze, vooral in de 12de en 13de eeuw, door immigranten uit het westen gekoloniseerd (zie [[Oostkolonisatie]]) en gingen de oorspronkelijke Slavische stammen op in een nieuwe Duitstalige bevolking. Voor de 16de eeuw was dit assimilatieproces vrijwel overal afgesloteafgesloten, met uitzondering van de [[Lausitz]]. Daar woonde compact de stam van de Sorben en in hun dichtbevolkte gebied bleef de kolonisatie beperkt tot de steden. Na de lutherse [[kerkhervorminghervorming]] werd het geestelijk leven hier in de eigen taal verzorgd.

In de 19de eeuw zou het van overheidswege georganiseerde en verplichte onderwijs daar een verandering in te weeg brengenteweegbrengen, en bij de toenemende tweetaligheid ookwaren het openbaar bestuur en de rechtspraak ook steeds minder genoodzaakt van het Sorbisch gebruik gaante maken. In het toenemend Duitse [[nationalisme]] kon geen loyale plaats meer zijn voor een niet-Duits sprekendeDuitssprekende bevolking en dat gold zowel de Sorben als de Polen in de oostelijke provincies van het [[Duitse Rijk]]. Kerk en staatsonderwijs boden de eigen taal steeds minder ruimte. Het aantal Sorbischtaligen nam dientengevolge af van ca. 200.000 in 1800 tot 100.000 rond 1900 en relatiefdat was in relatieve zin van 80% tot 20% van het aantal inwoners van het oorspronkelijke Sorbische gebiedtaalgebied. Alleen in de Opper-Lausitz even benoorden de stad [[Bautzen (stad)|Bautzen]] (Budyšin) bleef een kleiner wordend compact Sorbisch taalgebied bestaan. De [[taalassimilatie]] vond in de Nederlausitz, dat tot Pruisen behoorde en waar Nedersorbisch werd gesproken, sneller plaats dan in de Opperlausitz, die tot het tolerantere Saksen behoorde en waar Oppersorbisch werd gesproken.
De volkstellingscijfers zijn overigens onbetrouwbare indicaties voor de omvang van de Sorben omdat veel tweetalige Sorbischtaligen zichhet, onder druk envan doorde hunheersende nationale gezindheid, na 1870 gepast vonden om zich als Duitstalig op te geven. DatToen zouwerd desook tede naam Bautzen officieel in plaats van Budissyn. De Sorbische identiteit kwam nog meer hetonder gevalpolitieke wordenverdenking te staan na 1919, toennadat de nieuwe Tsjechoslowaakse republiek gebiedsaanspraaktijdens deedde vredesbesprekingen aanspraak had gedaan op het Sorbische ‘stamverwante’ gebied en het Sorbisch daarmee een odium van staatsgevaarlijkstaatsgevaar kreeg. In de tijd van het [[nationaal-socialismenationaalsocialisme]] werd het spreken van Sorbisch in het openbaar verboden en kwam een verbod op de ca. 50-tal culturele verenigingen ontbonden. Na 1945 werden die verenigingen onder de paraplu van de communistische eenheidspartij [[Sozialistische Einheitspartei Deutschlands|SED]] en een Sorbische uitgeverij heropgericht. Het Sorbisch werd als leervak in ca. 140 scholen verplicht gesteld. Overigens waren dat er 20 jaar later nog maar 50, toen de verplichting verviel en de ouders zelf mochten bepalen of hun kinderen eraan deel zouden nemen. Twee op de drie hadden daar kennelijk geen behoefte aan. Hoe dan ook, door met een verplichting radicaal afstand te nemen van het Duitse nationale verleden toondewilde de nieuwe [[Duitse Democratische Republiek|DDR]] haar welwillendheid betonen tegenover haar oostblokOostblok-buren [[Polen]] en [[TsjechoslowakijeTsjecho-Slowakije]].

Vermoedelijk waren er in 1945 nog zo’n 40.000 Sorbischtaligen, dat wil zeggen tweetaligen waaronder het assimilatieproces overigens odanksondanks alle overheidsinspanningen onverminderd doorging, niet in het laatstminst door de toenemendetoename van Sorbisch-Duitse huwlijkenhuwelijken en omdat het lokale Sorbischtalige gemeenschapsleven letterlijk werd ondergraven door de grootschalige bruinkoolwinning waarin tientallen dorpen werden opgeheven en afgebroken, en hun Sorbische bevolking naar de Duitstalige industrieconcentraties, zoals [[Eisenhüttenstadt]] en [[Hoyerswerda]] moest verhuizen.

* F. Mětšk, Die StellngStellung der Sorben in der territorialen Verwaltungsgliederung des deutschen Feudalismus, Bautzen-Budissyn 1968;

* G. Stone, The Smallest Slavonic Nation, Londen 1972;
* D. Urban, Die Sorbische Volksgruppe in der Lausitz, 1949 bis 1977, Marburg 1980

Het betreft hier nationaal bewuste Sorben die hun officiële Duitse naam een Sorbische vertaling gaven. Omdat zij niet steeds die Sorbische naam gebruikten, soms alleen maar en soms in het geheel niet, staan tussen haken de officiële Duitse namen.

* [[Jakub Bart-Ćišinski]] (Jacob Barth)

* [[Jurij Brězan]] (Georg Bresan)

* [[Jurij Chěžka]]

* [[Róža Domašcyna]]

* [[Jurij Koch]] (Georg Koch)

* [[Mato Kosyk]]

* [[Marja Krawcec]]

* [[Kito Lorenc]] (Christoph Lorenz)

* [[Jakub Lorenc-Zalěski]] (Jacob Lorenz)

* [[Mina Witkojc]] (Wilhelmine Wittkau)

* [[Handrij Zejler]] (Andreas Seiler)