Z-Boson
Dat Z-Boson (Z0) is en Liekboson (Uttuuschdeelken) un tellt to de Elementardeelken.
Dat Deelken is jüst so as dat W-Boson en Vermiddler för de swack Wesselwirken un hett den Spin 1. Dorüm tellt dat ok to de Bosonen. Man in’n Ünnerscheed to dat W-Boson is dat Z-Boson nich elektrisch laadt. De Rohmasse vun’t Z-Boson liggt bi 91,1876 GeV, wat meist 91 mol so swoor is as en Proton. De Verfallsbreed is ruchweg 2,4952 GeV.
As de W- un Z-Bosonen so düchtig swoor sünd, warrt bannig veel Energie bruukt, üm jem tostannen to bringen. Dorto weern Gaumakers nödig, de noog Energie harrn. De eerste Gaumaker, de dat maken kunn, weer dat Super Proton Synchrotron (SPS) an’t CERN, wo in’n Januar 1983 to’n eersten mol W-Bosonen in en Experiment nawiest worrn sünd. Dat Z-Boson weer en poor Maanden later, in’n Mai 1983 nawiest. Carlo Rubbia un Simon van der Meer, de disse Experimenten dörföhrt harrn, weern dorför al een Johr later mit den Nobelpries för Physik uttekent.
De Beteken Z-Boson schall en lustige Anspelen dorop wesen, dat man to de Tiet meen, dat Z-Boson weer dat letzte Deelken, wat noch opdeckt warrn müss. Aver dat gifft noch en annere Verkloren, wona dat Z dorop henwiest, dat dat Deelken keen elektrische Ladung opwiest (vun’t engelsche zero electric charge).