Naar inhoud springen

Luxembörgs

Uut Wikipedia, de vrye encyklopedy
(döärstüürd vanaf "Luxemburgs")
t Natsionoale motto van Luxembörg ien t Luxembörgs: Mir wolle bleiwe wat mir sin
Mìnsken worden ien t gebaauw van de Road van de Europese Unie ien Brussel, tiedens de Luxembörgse veurzitterschop ien 2005 begrout ien t Luxembörgs

t Luxembörgs (aigen noam: Lëtzebuergesch, IPA: [ˈlətsəbuɐjəʃ]) is n Middelduutse toal dij veurnoamelk sproken wordt ien t Groothaartogdom Luxembörg. Doarnoast wordt t ook nog sproken ien Belgie rond Sankt-Vith (Zënt-Vaït) en rond Oarlen (Arel), ien n leutje dail van Duutslaand ien t westelke Aifel, rond Bitbörg (Béibreg), ien n stukje van Fraankriek ien t noorden van Lotheerns, rond Thionville (Diddenuewen) en immigraantengemainschoppen ien nije wereld.

Luxembörgs is n Mouzelfraankisch (Duuts) dialekt, dat deur de ienheemse bevôlken van t Groothaartogdom Luxembörg ien t doagelks leven broekt wordt en deur n groot dail van de boetenlaanders ien Luxembörg verstoan wordt, t is dan ook de hoestoal van tachteg perzìnt van de Luxembörgse bevôlken. t Luxembörgs wordt in totoal sproken deur sikkom 300.000 mìnsken.

Deur de slechte herinnerns aan de Duutse bezètten ien Twijde Wereldkraig vinden veul Luxembörgers t nait zo pretteg as boetenlaanders heur omgaangstoal n Duuts dialekt nuimen. Zee stoan der op dat Luxembörgs as n apaarte toal zain worden mout. Nou binnen de verschillen mit t Hoogduuts ienderdoad zo groot dat aine dij allìnd Hoogduuts kìn (grode) muite het om t Luxembörgs tou verstoan. Aan de aandere kaant binnen de verschillen tussen Luxembörgs en Hoogduuts minder groot as tuzzen bieveurbeeld t Nederlaands (Nederduuts) en Duuts (Hoogduuts).

Toalkundege aspekten

[bewark | bronkode bewarken]

t Luxembörgs is n Middelduutse en doarmit ook Hoogduutse variëteit van Fraankische stam. Om t tou onderschaiden van aandere Fraankische variëteiten wordt t deur toalkundegen wel 'Mouzelfraankisch' nuimd.

n Poar woorden

[bewark | bronkode bewarken]
LUXEMBÖRGS GRÖNNEGS
moien moi (bie t ontvaangst)
äddi moi (bie t vortgoan)
wann ech gelift aseblieft
merci bedaankt
Lëtzebuerg Luxembörg
jo joa
neen nee

Fraanse invloud

[bewark | bronkode bewarken]
FRAANS LUXEMBÖRGS GRÖNNEGS
billet Billjee koartje
saucisse Zossiss worst(je)
prison Prisong gevaangenis
valise Wallis kovver
pompiers Pompjeeën braandweer
merci beaucoup villmools merci haartelk bedaankt
Indo-europeeske talen > germaanske talen >
noordgermaanske talen: westgermaanske talen: oustgermaanske talen:
däänsk | färöösk | noorsk | norn* | sweedsk | yslandsk afrikaansk | düütsk | engelsk | freesk | jiddisj | limbörgsk | luxembörgsk | neaderlandsk | sassisk | skotsk | wilmesauersk** burgondisk* | gotisk* | vandaalsk* | krimgotisk*
* = uutstorven taal       ** = mid uutstarven bedreigd