Месопотами: Засвар хоорондын ялгаа

Content deleted Content added

Inline

15:16, 10 Дөрөвдүгээр сар 2023-ий байдлаарх одоогийн засвар

Эртний хоёр мөрний газар нутаг (Тигр, Евфрат мөрөн) буюу одоогийн Ирак, Сири улсын нутаг болох Месопотамид (гре. Μεσοποταμία) МЭӨ 3-р мянганд соёл иргэншил үүсэн бий болсон ба анхны хүчирхэг, түүхэнд тэмдэглэсэн эзэнт улс нь Акад байсан. Түүний дараа Ассири, Вавилонийн эзэнт гүрнүүд ноёлж байсан. Ассири, Вавилони нь зэрэгцэн оршиж түүхэн цаг хугацааны үеүдэд аль нэг улс нь хүчирхэг болох үедээ нөгөө улсаа эрхшээлдээ оруулдаг байв.

Соёл

Хоёр мөрний анхны бичиг үсэг нь шавар самбар дээр бичээд хатаадаг байсан юм. Тухайн үеийн түүхэн бичвэрүүд маш хүнд, мөн амархан хагарч гэмтдэг, он цагийн элэгдэл даахдаа муу, зөөвөрлөхөд хэцүү. 2004 онд Ирак уруу Америкчууд довтлох үед Иракийн нийслэл Багдад хотын музейгээс эртний Ассир, Вавилоны үеийн түүхэн дурсгалт үнэт бүтээлүүд олноор алга болж хар захын наймаачдаар дамлан худалдагдсан нь харамсалтай зүйл болсон.

Одон орон судлал, зурхай

Эртний хоёр мөрний улсад одон зурхай, одон орон судлал хөгжсөн ба эртний Египетийн зурхай судлалаас ялгаатай нь вавилончууд бүх гараг ертөнцийг шүтэж, гараг бүр тодорхой нэгэн бурханд харьялагдаж түүний нэрээр нэрлэгдэж байгаа гэдэгт итгэдэг байжээ. Эртний Ассир, Вавилонд "септенер" гэдэг сонгодог систем бий. Энэ системд тэр үед мэдэгдэж байсан 5 гараг эрхэс ордог ба эдгээр нь өнөөг хүртэл зурхай судлалд ашигладаг. Эртний Египетэд хөдөлгөөнгүй оддыг судалдаг байсан бол харин Ассир, Вавилонд хөдөлгөөнтөй од эрхсүүдийг шинжилж, утга учрыг судалдаг байсан. Тэдгээрийн хоорондын хөдөлгөөнийг харьцуулах ба гараг эрхсийн байрлал нь 12 ордыг маш нарийн систем солбилцлыг тодорхойлох шаардлага гарсан юм. Ийнхүү гараг эрхсийн зурхай судлал үүссэн ба гараг эрхсийн өөрсдийн жинхэнэ байрлал нөлөө хүмүүст хэлмэрчилж хувь тавилан, хүний ирээдүйг харахад тусалдаг гэж үздэг байжээ.

Хоёр мөрний нэг

Зөвхөн одон орон төдийгүй газар зүй, физик, газар тариалангийн систем, суваг шуудуу, уран барилга ихээхэн хөгжсөн байжээ.

Мөн эртний Ассири, Вавилоничууд нь маш тулаанч улс үндэстэн байсан юм.

@@ Мөр 1: / Мөр 1: @@
 [[Зураг:Mesopotamia.PNG|thumb|right|Эртний Месопотамийн газрын зураг]]
-Эртний хоёр мөрний газар нутаг ([[Тигр мөрөн|Тигр]], [[Евфрат мөрөн]]) буюу одоогийн [[Ирак]], [[Сири]] улсын нутаг болох '''Месопотам'''ид ({{lang-gr|Μεσοποταμία}}) МЭӨ 3-р зуунд [[соёл иргэншил]] үүсэн бий болсон ба анхны хүчирхэг, түүхэнд тэмдэглэсэн эзэнт улс нь [[Акад]] байсан. Түүний дараа [[Ассир]], [[Вавилон]]ы эзэнт гүрнүүд ноёлж байсан. Ассир, Вавилон нь зэрэгцэн оршиж түүхэн цаг хугацааны үеүдэд аль нэг улс нь хүчирхэг болох үедээ нөгөө улсаа эрхшээлдээ оруулдаг байв.
+Эртний хоёр мөрний газар нутаг ([[Тигр мөрөн|Тигр]], [[Евфрат мөрөн]]) буюу одоогийн [[Ирак]], [[Сири]] улсын нутаг болох '''Месопотами'''д ({{lang-gr|Μεσοποταμία}}) МЭӨ 3-р мянганд [[соёл иргэншил]] үүсэн бий болсон ба анхны хүчирхэг, түүхэнд тэмдэглэсэн эзэнт улс нь [[Акад]] байсан. Түүний дараа [[Ассири]], [[Вавилони]]йн эзэнт гүрнүүд ноёлж байсан. Ассири, Вавилони нь зэрэгцэн оршиж түүхэн цаг хугацааны үеүдэд аль нэг улс нь хүчирхэг болох үедээ нөгөө улсаа эрхшээлдээ оруулдаг байв.
 == Соёл ==
@@ Мөр 6: / Мөр 6: @@
 === Одон орон судлал, зурхай ===
 Эртний хоёр мөрний улсад одон зурхай, одон орон судлал хөгжсөн ба [[эртний Египет]]ийн зурхай судлалаас ялгаатай нь вавилончууд бүх гараг ертөнцийг шүтэж, гараг бүр тодорхой нэгэн [[бурхан]]д харьялагдаж түүний нэрээр нэрлэгдэж байгаа гэдэгт итгэдэг байжээ. Эртний Ассир, Вавилонд "септенер" гэдэг сонгодог систем бий. Энэ системд тэр үед мэдэгдэж байсан 5 гараг эрхэс ордог ба эдгээр нь өнөөг хүртэл зурхай судлалд ашигладаг. Эртний Египетэд хөдөлгөөнгүй оддыг судалдаг байсан бол харин Ассир, Вавилонд хөдөлгөөнтөй од эрхсүүдийг шинжилж, утга учрыг судалдаг байсан. Тэдгээрийн хоорондын хөдөлгөөнийг харьцуулах ба гараг эрхсийн байрлал нь 12 ордыг маш нарийн систем солбилцлыг тодорхойлох шаардлага гарсан юм. Ийнхүү гараг эрхсийн зурхай судлал үүссэн ба гараг эрхсийн өөрсдийн жинхэнэ байрлал нөлөө хүмүүст хэлмэрчилж хувь тавилан, хүний ирээдүйг харахад тусалдаг гэж үздэг байжээ.
+== Хоёр мөрний нэг ==
-== Бусад ==
-Зөвхөн одон орон төдийгүй [[газарзүй]], [[физик]], газар тариалангийн систем, суваг шуудуу, уран барилга ихээхэн хөгжсөн байжээ.
+Зөвхөн одон орон төдийгүй [[газар зүй]], [[физик]], газар тариалангийн систем, суваг шуудуу, уран барилга ихээхэн хөгжсөн байжээ.
-Мөн эртний Ассир, Вавилончууд нь маш тулаанч улс үндэстэн байсан юм.
+Мөн эртний Ассири, Вавилоничууд нь маш тулаанч улс үндэстэн байсан юм.
-[[Ангилал:Месопотам]]
+[[Ангилал:Месопотами| ]]
 [[Ангилал:Иракийн түүх]]
-[[Ангилал:Иракийн газарзүй]]
+[[Ангилал:Иракийн газар зүй]]
 [[Ангилал:Сирийн түүх]]
-[[Ангилал:Сирийн газарзүй]]
+[[Ангилал:Сирийн газар зүй]]
-[[Ангилал:Ойрхи Дорнод]]
+[[Ангилал:Ойрх Дорнод]]
-[[Ангилал:Соёл иргэншлүүд]]
+[[Ангилал:Соёл иргэншил]]
-{{Link FA|ceb}}
-[[ab:Аҩӡыбжьара]]
-[[als:Mesopotamien]]
-[[an:Mesopotamia]]
-[[ar:بلاد الرافدين]]
-[[arc:ܒܝܬ ܢܗܪܝܢ]]
-[[arz:منطقة بين النهرين]]
-[[ast:Mesopotamia]]
-[[az:Mesopotamiya]]
-[[bat-smg:Mesopotamėjė]]
-[[be:Месапатамія]]
-[[be-x-old:Мэсапатамія]]
-[[bg:Месопотамия]]
-[[bn:মেসোপটেমিয়া]]
-[[br:Mezopotamia]]
-[[bs:Mesopotamija]]
-[[ca:Mesopotàmia]]
-[[ceb:Mesopotamya]]
-[[cs:Mezopotámie]]
-[[cy:Mesopotamia]]
-[[da:Mesopotamien]]
-[[de:Mesopotamien]]
-[[diq:Mezopotamya]]
-[[dv:މެސޮޕޮޓޭމިއާ]]
-[[el:Μεσοποταμία]]
-[[en:Mesopotamia]]
-[[eo:Mezopotamio]]
-[[es:Mesopotamia]]
-[[et:Mesopotaamia]]
-[[eu:Mesopotamia]]
-[[fa:میان‌رودان]]
-[[fi:Mesopotamia]]
-[[fr:Mésopotamie]]
-[[fy:Mesopotaamje]]
-[[ga:An Mheaspatáim]]
-[[gan:美索不達米亞]]
-[[gl:Mesopotamia]]
-[[gu:મેસોપોટેમીયા]]
-[[he:מסופוטמיה]]
-[[hi:मेसोपोटामिया]]
-[[hr:Mezopotamija]]
-[[hsb:Mezopotamiska]]
-[[hu:Mezopotámia]]
-[[hy:Միջագետք]]
-[[id:Mesopotamia]]
-[[is:Mesópótamía]]
-[[it:Mesopotamia]]
-[[ja:メソポタミア]]
-[[ka:შუამდინარეთი]]
-[[kk:Ежелгі Месопотамия мен Иранның мәдениеті]]
-[[kn:ಮೆಸೊಪಟ್ಯಾಮಿಯಾ]]
-[[ko:메소포타미아]]
-[[ku:Mezopotamya]]
-[[la:Mesopotamia]]
-[[lb:Mesopotamien]]
-[[ln:Mezopotami]]
-[[lt:Mesopotamija]]
-[[lv:Divupe]]
-[[mk:Месопотамија]]
-[[ml:മെസപ്പൊട്ടേമിയ]]
-[[mr:मेसोपोटेमिया]]
-[[ms:Mesopotamia]]
-[[mzn:میون رودون]]
-[[nl:Mesopotamië]]
-[[nn:Mesopotamia]]
-[[no:Mesopotamia]]
-[[nrm:Mésopotanmie]]
-[[oc:Mesopotamia]]
-[[pl:Mezopotamia]]
-[[pnb:بین النہرین]]
-[[pt:Mesopotâmia]]
-[[ro:Mesopotamia]]
-[[ru:Месопотамия]]
-[[rue:Мезопотамія]]
-[[sah:Месопотамия]]
-[[sc:Mesopotamia]]
-[[scn:Mesopotamia]]
-[[sh:Mezopotamija]]
-[[simple:Mesopotamia]]
-[[sk:Mezopotámia]]
-[[sl:Mezopotamija]]
-[[sq:Mesopotamia]]
-[[sr:Месопотамија]]
-[[sv:Mesopotamien]]
-[[sw:Mesopotamia]]
-[[ta:மெசொப்பொத்தேமியா]]
-[[te:మెసొపొటేమియా]]
-[[th:เมโสโปเตเมีย]]
-[[tk:Mesopotamiýa]]
-[[tl:Mesopotamya]]
-[[tr:Mezopotamya]]
-[[uk:Межиріччя]]
-[[ur:بین النہرین]]
-[[uz:Mesopotamiya]]
-[[vi:Lưỡng Hà]]
-[[vo:Mesopotän]]
-[[war:Mesopotamia]]
-[[wo:Réewum ñaari dex yi]]
-[[yi:מעסאפאטאמיע]]
-[[zh:美索不达米亚]]
-[[zh-min-nan:Mesopotamia]]
-[[zh-yue:兩河流域文明]]