Прејди на содржината

Нагорнокарабашки судир

Од Википедија — слободната енциклопедија
Нагорнокарабашки судир

Гробови на азербејџански војници
Датум 20 февруари 1988–денес
Место Нагорно-Карабах
Ерменско-азербејџанска граница
Исход Активен
Завојувани страни
 Ерменија
 Република Арцах (порано Нагорно-Карабах)


Набавка на оружје:

 Азербејџан

Поддршка:

Набавка на оружје:

Команданти и водачи
Моментални:
Ерменија Никол Пашинјан (Премиер на Ерменија, врховен командант)
Ерменија Давид Тонојан (Министер за одбрана на Ерменија)
Ерменија Артак Давтијан (Началник на Генералштабот на Ерменија)
Нагорно Карабах Бако Сахакјан (Претседател на Арцах, врховен командант)
Нагорно Карабах Карен Абрахамјан (Министер за одбрана на Арцах) 		Моментални:
Азербејџан Илхам Алиев
(Претседател на Азербејџан, врховен командант)
Азербејџан Закир Хасанов (Министер за одбрана на Азербејџан)
Азербејџан Наџмадин Садигов (Началник на Генералштабот на Азербејџан)
Вклучени единици
Армија за одбрана на Нагорно-Карабах
Воени сили на Ерменија 		Воени сили на Азербејџан
Сила
Ерменија: 45,850 активни лица
НКР: 14,500 активни лица 		Азербејџан: 66,940 активни лица
Жртви и загуби
214 војници, 16 цивили мртви(2008–2016)
~2,000 (1994–2017)[11] 		1,008 војници и 90+ цивили мртви, 1,205 војници и 140 цивили повредени, 30+ војници и 12 цивили заробени (1994–2016)[12]
28,000–38,000 убиени (1988–1994)[17]
3,000 убиени (мај 1994–август 2009)[18]
407–467+ убиени(2010–2016)

Нагорнокарабашки судир — територијален и етнички конфликт помеѓу Ерменија и Азербејџан околу спорниот регион на Нагорно-Карабах и седум окружни области, кои де факто се контролирани од самопрогласената Република Арцах, но се меѓународно признати де јуре како дел на Азербејџан. Конфликтот има свое потекло во почетокот на XX век. Под Советскиот Сојуз, Јосиф Сталин одлучил да го направи регионот на Нагорно-Карабах, историски ерменски и со мнозинско ерменско население, автономна област во Советски Азербејџан[19]. Сегашниот конфликт започнал во 1988 година, кога карабахските Ерменци побарале Карабах да биде префрлен од Советски Азербејџан во Советска Ерменија. Конфликтот ескалирал во целосна војна во раните 1990-ти.

Прекинот на огнот потпишан во 1994 година предвидувал две децении релативна стабилност, што значително се влошила, заедно со зголемената фрустрираност на Баку со статус кво на ситуацијата, во спротивност со напорите на Ереван за нејзино зацврстување[20]. Четиридневната ескалација во април 2016 година ги означило најлошите борби како дата по прекинот на огнот. Оттогаш, опасноста од продолжување на големите непријателства е значително зголемена[21].

Заднина

[уреди | уреди извор]

Со започнувањето на Перестројката и распаѓањето на Советскиот Сојуз во 1989 година, етничките тензии меѓу Ерменците и Азерите се зголемиле во регионот на Нагорно-Карабах.

Од 2017 година, јавното мислење од двете страни е забележано како „повеќе вкоренето, воинствено и бескомпромисно“[20]. Во овој контекст, меѓусебните отстапки кои би можеле да ги намалат тензиите на подолг рок може на пократок рок да ја загрозат внатрешната стабилност и опстанокот на владејачките елити, па оттука оставаат мал поттик за компромис[20].

Нагорнокарабашки судир (1988-94)

[уреди | уреди извор]

Нагорнокарабашкиот судир, исто така позната како Арцахиска ослободителна војна во Ерменија и Нагорно-Карабах, претставува вооружен конфликт што се случил во доцните 1980-ти до мај 1994 година, во енклавата Нагорно-Карабах во југозападниот дел на Азербејџан, помеѓу мнозинските етнички Ерменци од Нагорно-Карабах, поддржани од Република Ерменија и Република Азербејџан на друга страна. Како што војната напредувала, Ерменија и Азербејџан, двете поранешни советски републики, се заплеткале во долготрајна војна во планинските височини на Карабах, додека Азербејџан се обидел да го спречи сецесионистичкото движење во Нагорниот-Карабах.

Парламентот на енклавата гласал за обединување со Ерменија. Референдумот кој бојкотиран од страна на азербејџанското население во Нагорно-Карабах, се одржал при што повеќето од гласачите гласале за независност. Барањето за обединување со Ерменија, кое започнало повторно во 1988 година, започнало на релативно мирен начин. По распаѓањето на Советскиот Сојуз, тензиите постепено прераснале во насилен конфликт меѓу етничките Ерменци и етничките Азери. Двете страни започнале процес за етничко чистење и погроми[22][23].

Меѓуетничките судири меѓу двете страни избиле кратко време откако парламентот на Нагорно-Карабах во Азербејџан гласал за обединување на регионот со Ерменија на 20 февруари 1988 година. Околностите на распаѓањето на Советскиот Сојуз ги зголемиле желбите на ерменското сепаратистички движење во Советски Азербејџан. Декларацијата за отцепување од Азербејџан била конечниот резултат на територијалниот конфликт во врска со земјата[24]. Додека Азербејџан ја прогласил својата независност од Советскиот Сојуз и ги отстранил властите на владата на енклавата, ерменското мнозинство гласало за отцепување од Азербејџан. Во процесот тие ја прогласиле непризнаената Република Нагорно-Карабах[25].

Беспрекорните борби избиле кон крајот на зимата 1992 година. Меѓународното посредување на неколку групи, вклучувајќи ја и Организацијата за безбедност и соработка во Европа (ОБСЕ), не донесе резолуција. Во пролетта 1993 година, ерменските сили ја освоиле територијата надвор од самата енклава, заканувајќи се да ја катализираат вклученоста на други земји во регионот[26]. До крајот на војната во 1994 година, Ерменците имале во целосна контрола над поголемиот дел од енклавата и исто така држеле и во моментов контролираат приближно 9% од територијата на Азербејџан надвор од енклавата[27]. Како резултат на конфликтот биле раселени 230.000 Ерменци од Азербејџан и 800.000 Азери од Ерменија и Карабах[28]. Во мај 1994 година бил потпишан прекин на огнот со посредство на Русија, а оттогаш мировните преговори, со посредство на Мисијата на ОБСЕ, се одржуваат во Ерменија и Азербејџан.

Некои судири се случиле во годините по прекинот на огнот од 1994 година[29].

Гранични судири (1994-2016)

[уреди | уреди извор]

Мартакерт (2008)

[уреди | уреди извор]

Мартакертските престрелки во 2008 година започнале на 4 март по ерменските протести во 2008 година. Во претелките се одвиле најтешките борби меѓу етничките ерменски[30] и азербејџанските[31] сили околу спорниот регион на Нагор-Карабах[31][32] од прекинот на огнот од 1994 година по војната во Нагорно-Карабах.

Ерменските извори го обвиниле Азербејџан дека се обидува да ги искористи тековните немири во Ерменија. Азербејџанските извори ја обвиниле Ерменија, тврдејќи дека ерменската влада се обидува да го сврти вниманието од внатрешните тензии во Ерменија.

По инцидентот, на 14 март Генералното собрание на Обединетите нации со регистрирано гласање од 39 за 7 против, ја усвоило Резолуција 62/243, барајќи итно повлекување на сите ерменски сили од окупираните територии на Азербејџан[33].

Насилство во 2010 година

[уреди | уреди извор]

Насилната карабахска пресметка во февруари 2010 година се случила со размена на огнено оружје на 18 февруари на линијата на контакти што ги дели азербејџанските и карабахските ерменски воени сили. Азербејџан ги обвинил ерменските сили дека стрелале на азербејџанските позиции во близина на селата, вклучувајќи и снајперисти.[34][35]. Како резултат на тоа, тројца азербејџански војници биле убиени, а еден бил ранет[36].

Овие престелки од 2010 година биле серија прекршувања на прекинот на огнот во Нагорно-Карабах. Тие се случувале преку линијата што го дели Азербејџан и етничките ерменски воени сили на непризнаената, но де факто независна Нагорнокарабашка Република. Двете страни се обвиниле една на друга за кршење на договорот за прекин на огнот.

Помеѓу 2008 и 2010 година, на двете страни биле убиени 74 војници[37].

Престелки 2011-2013

[уреди | уреди извор]

На крајот од април 2011 година, во граничните судири загинале тројца војници од Нагорно-Карабах[38], додека на 5 октомври биле убиени двајца азербејџанскии и еден ерменски војник[39] Во текот на целата година, 10 ерменски војници биле убиени.[40].

Следната година, судирите околу границата меѓу вооружените сили на Ерменија и Азербејџан се случиле од крајот на април до почетокот на јуни. Судирите резултирале со смрт на пет азербејџански и четворица ерменски војници. Во текот на целата 2012 година, 19 азербејџански и 14 ерменски војници биле убиени[41]. Друг извештај го зголемил бројот на азербејџански ртви војници на 20[29].

Во текот на 2013 година, 12 азербејџански и 7 ерменски војници биле убиени во погранични судири[41].

2014

[уреди | уреди извор]

Во 2014 година избиле неколку гранични судири кои резултирале со 16 жртви на двете страни до 20 јуни[42].

На 2 август, азербејџанските власти соопштиле дека осуммина од нивните војници загинале во тридневните судири со силите на НКО, најголемата единствена бројка на жртви за војската во земјата од војната во 1994 година[43]. НКО негирала какви било жртви на нивна страна, велејќи дека азербејџаните претрпеле 14 мртви и многу повеќе повредени[43]. Локалните власти во Нагорно-Карабах пријавиле најмалку две ерменски воени загинати во најголемиот инцидент во областа од 2008 година[44]. Пет други азербејџански војници биле убиени следната вечер, со што бројот на жртвите од августовските судири бил најмалку 15. Насилството ја поттикнала на Русија да издаде силна изјава, предупредувајќи ги двете страни да не ја ескалираат ситуацијата понатаму[45].

До 5 август 2014 година, од борбите што започнале на 27 јули, загинале 14 азербејџански и 5 ерменски војници. Севкупно, 27 азербејџански војници починале од почетокот на годината во пограничните судири[46].

Во посебен инцидент во јули 2014 година, армијата за одбрана на НКР објавила дека војниците убиле еден и уапсиле двајца припадници на азербејџанската група која пробила во безбедносната зона[47]. Освен шпионирањето за ерменските трупи и воените инсталации и цивилните населби во Карвачар (Келбаџар), тимот бил обвинет за убиство на седумнаесетгодишно момче и жител на селото Јумен. Двајцата преживеани членови на групата биле осудени на доживотен затвор од страна на ерменскиот суд. Во јули 2015 година, видео снимките снимени од тимот биле објавени во јавноста и се емитувале на Ерменската државна телевизија[48].

На 12 ноември 2014 година, азербејџанските вооружени сили го собориле хеликоптерот Мил-24 на армијата на Нагорнокарабашката армија над карабахската област Агдам. Тројца војници биле убиени во инцидентот. Ерменското Министерство за одбрана соопштило дека авионот бил невооружен и го нарекол неговото паѓање како „невидена провокација“. Азербејџанските власти тврдиле дека хеликоптерот „се обидувал да ги нападне“ позициите на азербејџанската армија[49]. Ерменските власти изјавиле дека Азербејџан ќе се соочи со „сериозни последици“[50]. Со несреќата, 2014 година станала најсмртоносната година за ерменските сили од договорот за прекин на огнот од 1994 година, со 27 загинати војници, покрај 34 жртви на азербејџанската страна[51]. Шест ерменски цивили, исто така, загинале во 2014 година, додека до крајот на годината бројот на азербејџани се зголемил на 39 (37 војници и 2 цивили)[29].

2015

[уреди | уреди извор]

Во 2015 година, 42 ерменски војници и 5 цивили биле убиени во пограничната зона[52]. Покрај тоа, најмалку 64 азербејџански војници, исто така, загинале[53][54].

Судири се одвиле и во јануари[55] јуни,[56] август,[57] септември,[58][59] ноември[60] и декември.[54][61]

2016

[уреди | уреди извор]

Со текот на годините, Азербејџан, поттикнат од изворите на нафта и гас, започнал воен проект за изградба со цел да се реши статус квото. Само во 2015 година, Баку потрошил 3 милијарди долари за својата војска, повеќе од целиот национален буџет на Ерменија[20].

Во текот на јануари и февруари 2016 година, четворица ерменски и четворица азербејџански војници загинале во борбите на границата со Нагорно-Карабах[62]. Првата жртва на 2016 година бил војник од Нагорно-Карабах, кој бил убиен од азербејџански снајперски оган[63][64]. Во средината на февруари Хакоб Амбарцумјан, ерменски овчар, бил убиен од азербејџански снајперист[65]. Во март двајца азербејџани и еден ерменски војник загинале во судирите долж границата меѓу Азербејџан и Ерменија[66][67].

Помеѓу 1 и 5 април 2016 година, во тешките борби по нагорната линија на Нагорно-Карабах загинале 88 ерменски и 31-92 азербејџански војници. Исто така, исчезнале еден ерменски и тројца азербејџански војници. Покрај тоа, биле убиени 10 цивили (шест азербејџански и четири ерменски)[68][69]. За време на судирите, еден азербејџански воен хеликоптер и 13 беспилотни летала биле соборени[70], а еден азербејџански тенк бил уништен[71].

Помеѓу 8 и 17 мај 2016 година, во судири загинале 14 ерменски и тројца азербејџански војници, како и еден азербејџански цивил[72][73]. На 5 октомври 2016 година, ерменската артилерија ги гранатирала позициите на азербејџаните на линијата на контакт со еден азербејџански војник кој бил убиен[74]. Еден ерменски војник бил убиен на 11 октомври 2016 година во престрелка на линијата на контакт[75]. На 15 ноември еден азербејџански војник бил убиен на линијата на контакт[76]. На 27 ноември, азербејџанските сили известиле за убиството на еден ерменски беспилотник кој ја преминал линијата на контактот[77].

2017

[уреди | уреди извор]

Еден војник од Нагорно-Карабах бил убиен во акција со азербејџанските сили на 6 февруари 2017 година[78]. На 8 февруари 2017 година, еден војник од Нагорно-Карабах бил убиен, а друг ранет во престрелка со трупи на Азербејџан долж линијата за контакт[78]. На 24 февруари 2017 година, азербејџанските сили ги гранатирале ерменските позиции во близина на селото Талиш со артилерија[79]. Следниот ден избувнал голем судир со силите на Азербејџан кои се приближувале кон ерменските линии во истата област, по кое 5 азербејџански војници биле убиени[79][80].

На 15 мај 2017 година, Системот за воздушна одбрана на Карабах, Оса бил оштетен или уништен од раководен ракетен напад што го спровеле азербејџанските сили[81]. На 20 мај 2017 година, еден ерменски војник загинал во судир со азербејџански војници, азербејџанските војници користеле противтенковски гранати и 60-милиметарски минофрлачки оган во акцијата[82]. На 26 мај 2017 година, војник од Нагорно-Карабах бил убиен во престрелка со силите на Азербејџани во кои биле вклучени минофрлачи и гранати[83][84]. На 16 јуни 2017 година, азербејџанските сили убиле тројца војници од Нагорно-Карабах[85] . На 22 јуни 2017 година, четворица азербејџански војници биле убиени од страна на војниците од Нагорно-Караках[86]. На 4 јули една жена од Азербејџан и нејзиниот двегодишен внук биле убиени како резултат на гранатирање од страна на ерменските сили[87]. На 10 јули 2017 година, војник од Нагорно Карабах бил убиен во бомбардирање од страна на азербејџанските сили[88]. На 31 август 2017 година, азербејџанските воени позиции гранатирале ерменски позиции. Ерменската војска користела автоматско оружје со голем калибар[89].

2018

[уреди | уреди извор]

Еден војник од Нагорно Карабах бил убиен од азербејџански снајперист во близина на линијата на контакт на 7 јануари 2018 година[90]. Еден војник од Нагорно-Карабах бил убиен од азербејџански оган на 7 февруари 2018 година[91]. Тројца цивилни доброволци биле убиени во операцијата за деминирање во Нагорно-Карабах на 29 март 2018 година[92]. Еден војник од Нагорно-Карабах бил убиен од страна на азербејџанските сили на 9 април 2018 година[93]. Еден војник од Нагорно-Карабах бил убиен во престрелката со азербејџанските сили на 10 јуни 2018 година[94]. Во септември 2018 година еден војник од Ерменската армија бил убиен[95]. Во истиот месец, двајца нагорнокарабашки војници биле убиени од страна на азербејџанската армија[96][97].

2020

[уреди | уреди извор]

Во јули 2020 година се случиле дополнителни судири близу Тавуш.[98] Биле убиени 13 Азербејџанци, меѓу кои еден цивил, и 5 Ерменци.[99]

На 16 септември еден ерменски војник бил убиен;[100] а пет дена подоцна бил убиен и азербејџански војник.[101]

На 27 септември, се случиле сериозни судири, поради што Еремнија донела воен закон и мобилизација.[102] Во текот на истиот ден, Собранието на Азербејџан исто така донело воен закон и во неколку градови и региони околу судирот, поставиле полициски час.[103]

Жртви

[уреди | уреди извор]

Иако нема точни бројни жртви, до 2009 година, според повеќето набљудувачи, биле убиени дури 3.000 луѓе[104], претежно војници. Во 2008 година, борбите станале поинтензивни и чести. Со 72 смртни случаи регистрирани во текот на годината, 2014 станала најкрвавата од крајот на војната во 1994[29]. Во судирите од 2020 година биле убиени стотици војници, но и голем број на цивили.[105]

Година Ерменија Азербејџан Вкупно
2008 N/A N/A 30 војници[37]
2009 N/A N/A 19 војници[37]
2010 7 војници[106] 18 војници 25 војници[37]
2011 10 војници[40] 4+ војници,[37][39] 1 цивил[107] 14+ војници, 1 цивил
2012 14 војници 20 војници 34 војници[29]
2013 7 војници 12 војници 19 војници[41]
2014 27 војници, 6 цивили 37 војници, 2 цивили 64 војници, 8 цивили[29]
2015 42 војници, 5 цивили[52] 64 војници[53][54] 77 војници, 5 цивили
2016 107 војници, 5 цивили[62][65][67][68][72] +101 војници, 7 цивили[62][66][69][73] +147–208 војници, 12 цивили
2017 22 војници[108] 19 војници[109] 41 војници
2018 5–7 војници[110][111] 6 војници[111] 11–13 војници
2019 4 војници[112] 6+ војници[113][114] 10+ војници
2020 228 војници, 18 цивили[115] 46 војници, 25 цивили[116] 264 војници, 43 цивили

Наводи

[уреди | уреди извор]
  1. ↑ „Armenia and Azerbaijan are Stuck with Russia and the U.S.“. International Policy Digest (англиски). 2017-09-13. Архивирано од изворникот на 2018-03-16. Посетено на 2018-03-16.
  2. ↑ Nemtsova, Anna (2016-04-04). „In Nagorno-Karabakh, a Bloody New War With Putin on Both Sides“. The Daily Beast (англиски). Посетено на 2018-03-16.
  3. ↑ „'Nagorno-Karabakh is Turkey's problem too,' says Erdoğan“. Today's Zaman. 13 November 2013. Архивирано од изворникот на October 12, 2014. Посетено на 3 August 2014. ...Erdoğan noted that Turkey's unconditional support for Azerbaijan...
  4. ↑ Özden Zeynep Oktav (2013). Turkey in the 21st Century: Quest for a New Foreign Policy. Ashgate Publishing. стр. 126. ISBN 9781409476559. ...Turkey's support for Azerbaijan in the conflict over Nagorno-Karabakh...
  5. ↑ Flanagan, Stephen J.; Brannen, Samuel (2008). Turkey's Shifting Dynamics: Implications for U.S.-Turkey Relations. Washington, DC: Center for Strategic and International Studies. стр. 17. ISBN 9780892065363. Turkey's border with Armenia has remained sealed since 1994, due to Turkish support for Azerbaijan in the Nagorno-Karabakh conflict.
  6. ↑ „'Pakistan will continue supporting Azerbaijan on Nagorno-Karabakh'“. Daily Times. 14 March 2015. Архивирано од изворникот на 23 January 2016.
  7. ↑ Hunter, Shireen (2004). „Russia and the Transcaucasus: The Impact of the Islamic Factor“. Islam in Russia: The Politics of Identity and Security. M.E. Sharpe. стр. 349. Aliev thanked Pakistan for its support in the Karabakh conflict.
  8. ↑ Murinson, Alexander (October 2014). „The Ties Between Israel and Azerbaijan“ (PDF). Mideast Security and Policy Studies No. 110. Begin–Sadat Center for Strategic Studies. Архивирано од изворникот (PDF) на 3 November 2014. Israel supported the Azeri side in this conflict by supplying Stinger missiles to Azerbaijani troops during the war.
  9. ↑ Nemtsova, Anna (5 April 2016). „In Nagorno-Karabakh, a Bloody New War With Putin on Both Sides“. The Daily Beast. ...Russia sold hundreds of tanks to Armenia’s long time enemy, Azerbaijan. Last year the contracts for Russian military exports to Azerbaijan included armored vehicles, artillery and mortar systems.
  10. ↑ „Russia set to continue arms supplies to Azerbaijan and Armenia — official“. TASS. 8 April 2016.
  11. ↑ Hakobyan, Tatul (21 February 2017). „Երկու հազար կյանք. հայկական բանակի զոհերը 1994-ի զինադադարից ի վեր“ (ерменски). ANI Armenian Research Center. Այսպիսով, կարող ենք ասել, որ 1994-ի զինադադրից ի վեր հայկական բանակում զոհերի թիվը՝ մարտական և ոչ մարտական միասին, կազմել է շուրջ 2.000 հոգի:
  12. ↑ „Caspian Defense Studies Institute: More than 2000 injured or dead in Karabakh war“. Metdan TV. Архивирано од изворникот на 2016-08-06. Посетено на 18 May 2016.
  13. ↑ de Waal 2003, стр. 285.
  14. ↑ Winds of Change in Nagorno Karabakh Архивирано на 6 декември 2011 г.. Euronews. 28 November 2009.
  15. ↑ Uppsala Conflict Data Program, Republic of Nagorno-Karabakh - civilians, viewed 2013-05-03
  16. ↑ „Azerbaijani Soldier Shot Dead by Armenian Forces“. Naharnet. Посетено на 22 October 2014.
  17. ↑ See [13][14][15][16]
  18. ↑ „Armenia and Azerbaijan: Preventing War“ (PDF). Europe Briefing N°60. International Crisis Group. 8 February 2011. стр. 3. Архивирано од изворникот (PDF) на 20 May 2016. There are no exact casualty figures since 1994, but most observers agree that as many as 3,000 people, mostly soldiers, have died. Crisis Group phone interview, Jasur Sumerinli, military expert, August 2009.
  19. ↑ „Stalin's Legacy: The Nagorno-Karabakh Conflict - Association for Diplomatic Studies and Training“. 6 August 2013. Посетено на 26 February 2017.
  20. ↑ 20,0 20,1 20,2 20,3 Vartanyan, Olesya; Grono, Magdalena (14 July 2017). „Armenia and Azerbaijan collision course over Nagorno-Karabakh“. openDemocracy. Архивирано од изворникот на 2017-07-14. Посетено на 14 July 2017.
  21. ↑ „Nagorno-Karabakh's Gathering War Clouds“. Crisis Group. 1 June 2017. Посетено на 4 June 2017.
  22. ↑ Rieff, David (јуни 1997). „Без правила или штета“. Совет за надворешни односи. Архивирано од изворникот на 2008-07-20. Посетено на 13 февруари 2007.
  23. ↑ Lieberman, Benjamin (2006). Terrible Fate: Ethnic Cleansing in the Making of Modern Europe. Chicago: Ivan R. Dee. стр. 284–292. ISBN 1-56663-646-9.
  24. ↑ Croissant, Michael P. (1998). The Armenia-Azerbaijan Conflict: Causes and Implications. London: Praeger. ISBN 0-275-96241-5.
  25. ↑ Треба да се забележи дека во времето на распадот на СССР, владата на Соединетите Американски Држави ги признала како легитимна границите на земјата во 1933 година (Пакт Рибентроп-Молотов. Владата на Френклин Д. Рузвелт воспоставила дипломатски односи со Кремљ кон крајот на истата година). Поради ова, администрацијата на Џорџ Буш отворено го поддржала отцепувањето на балтичките советски републики, но ги разгледа прашањата поврзани со независноста и територијалните конфликти на Грузија, Ерменија, Азербејџан и како внатрешни советски работи.
  26. ↑ Четири резолуции на Советот за безбедност на Обединетите нации за резолуциите на Советот за безбедност на Нагорно-Карабах, усвоени во 1993 година, повикаа на повлекување на ерменските сили од регионите надвор од границите на поранешниот НКАО.
  27. ↑ Користени се податоцо од новинарот Томас де Вал за областа, како и областа на Нагорно-Карабах и вкупната површина на Азербејџан се (во км2): 1.936, Келбаџар; 1.835, Лачин; 802, Кубатли; 1,050, Џебраил; 707, Зангелан; 842, Агдам; 462, Физули; 75, ексклави; вкупно 7709 или 8.9%: De Waal. Black Garden, p. 286.
  28. ↑ The Central Intelligence Agency. „The CIA World Factbook: Transnational Issues in Country Profile of Azerbaijan“. Архивирано од изворникот на 2016-07-09. Посетено на 14 February 2007. Воената вмешаност не е еретирана од страна на ерменската влада.
  29. ↑ 29,0 29,1 29,2 29,3 29,4 29,5 Hairenik. „Loose Restraints: A Look at the Increasingly Shaky Karabagh Ceasefire“. Armenian Weekly.
  30. ↑ „Karabakh casualty toll disputed“. BBC News. 2008-03-05. Архивирано од изворникот на 9 March 2008. Посетено на 2008-03-05.
  31. ↑ 31,0 31,1 „Fatal Armenian-Azeri border clash“. BBC News. 2008-03-05. Архивирано од изворникот на 5 March 2008. Посетено на 2008-03-05.
  32. ↑ „Armenia/Azerbaijan: Deadly Fighting Erupts In Nagorno-Karabakh“. Radio Free Europe/Radio Liberty. 2008-03-04. Архивирано од изворникот на 6 March 2008. Посетено на 2008-03-05.
  33. ↑ General Assembly adopts resolution reaffirming territorial integrity of Azerbaijan... UN.org
  34. ↑ „Azerbaijan announces names of soldiers killed and wounded by Armenian fire“. News.az. Архивирано од изворникот на February 21, 2010. Посетено на 2010-11-27. Не се допушта закосување или задебелување во: |publisher= (help)
  35. ↑ „Azerbaijan: Baku Claims Three Dead in Karabakh Crossfire“. Eurasianet. Архивирано од изворникот на July 26, 2011. Посетено на 2010-11-27. Не се допушта закосување или задебелување во: |publisher= (help)
  36. ↑ „Three Azerbaijani Soldiers Killed Near Nagorno-Karabakh“. RFE/Rl. Архивирано од изворникот на 27 November 2010. Посетено на 2010-11-27.
  37. ↑ 37,0 37,1 37,2 37,3 37,4 „Armenia and Azerbaijan: Preventing War“ (PDF). Europe Briefing N°60. International Crisis Group. 8 February 2011. Архивирано од изворникот (PDF) на 20 May 2016.
  38. ↑ „Azerbaijan goes beyond all permissible limits, two Artsakh servicemen killed“. Armeniansworld.com. Архивирано од изворникот на 2014-08-13. Посетено на 13 October 2014.
  39. ↑ 39,0 39,1 Vika Elchyan. „Armenia, Azerbaijan Report More Deadly Skirmishes“. ArmeniaDiaspora.com. Посетено на 13 October 2014.
  40. ↑ 40,0 40,1 „Armenian Army Death Toll Down In 2011“. RadioFreeEurope/RadioLiberty. Посетено на 4 July 2015.
  41. ↑ 41,0 41,1 41,2 „Bloody clashes between Azerbaijan and Armenia over disputed territory“. the Guardian. Посетено на 13 October 2014.
  42. ↑ „Armenia Says Two Soldiers Killed In Fresh Border Skirmishes“. Radio Free Europe/Radio Liberty. 2014-06-20. Посетено на 2014-08-02.
  43. ↑ 43,0 43,1 „At least eight Azerbaijani soldiers killed on border with Armenia“. Todayszaman.com. Архивирано од изворникот на August 2, 2014. Посетено на 2014-08-02.
  44. ↑ Guliyev, Emil. „Azeri troops killed in clashes with Armenia as tensions flare - Yahoo News“. News.yahoo.com. Посетено на 2014-08-02.
  45. ↑ „Five more killed in clashes between Azeris, ethnic Armenians (Reuters, August 2, 2014)“. Uk.reuters.com. Архивирано од изворникот на 2014-10-19. Посетено на 13 October 2014.
  46. ↑ „PUTIN MEDIATES AZERI-ARMENIAN TALKS“. Архивирано од изворникот на 13 August 2014. Посетено на 13 August 2014.
  47. ↑ "Traces of Azerbaijani Infiltration in Karvachar." Civilnet.am. July 22, 2014.
  48. ↑ See (ерменски) "ՔԱՐՎԱՃԱՌԻ ԴԻՎԵՐՍԱՆՏՆԵՐԸ" [The diversionary group of Karvachar]. H1 Television. July 13, 2015.
  49. ↑ „Azerbaijan Risks New Armenia Conflict as Chopper Downed“. Bloomberg News. 12 November 2014. Посетено на 12 November 2014.
  50. ↑ „Armenia vows 'grave consequences' after helicopter downed“. 12 November 2014. Посетено на 12 November 2014.
  51. ↑ Armenian helicopter shot down in Karabakh, 3 crew presumed dead (Armenian Reporter, November 12, 2014) Архивирано на 18 декември 2014 г.
  52. ↑ 52,0 52,1 „Armenian-Azerbaijani Attrition War Escalates“. Armenian Weekly. Посетено на 14 January 2016.
  53. ↑ 53,0 53,1 „64 Azeri soldiers killed in 10 months of 2015: survey“. PanARMENIAN.Net. Посетено на 13 May 2016.
  54. ↑ 54,0 54,1 54,2 Piri Medya (18 December 2015). „Azerbaijani soldier killed on contact line with Armenia: ministry“. Yeni Şafak.
  55. ↑ „Clashes Intensify Between Armenia and Azerbaijan Over Disputed Land“. The New York Times. 1 February 2015.
  56. ↑ „Armenian says soldier killed in border clash with Azerbaijan“. reuters. Архивирано од изворникот на 2015-06-29. Посетено на 29 November 2015.
  57. ↑ „Soldiers killed in clashes near Azerbaijan's breakaway Nagorno-Karabkh region“. reuters. Архивирано од изворникот на 2015-09-05. Посетено на 29 November 2015.
  58. ↑ „Armenian soldiers killed in clashes with Azeri troops near Karabakh“. reuters. Архивирано од изворникот на 2015-09-27. Посетено на 29 November 2015.
  59. ↑ „Defense Ministry: 7 Armenian and 3 Azeri Soldiers Killed in Intense Fighting“. Архивирано од изворникот на 2016-10-04. Посетено на 2019-03-24.
  60. ↑ „Two killed in clashes between Armenian-backed Karabakh troops and Azeri army“. reuters. Архивирано од изворникот на 2015-11-23. Посетено на 29 November 2015.
  61. ↑ „Two Armenian soldiers killed in Azerbaijani act of sabotage“. Архивирано од изворникот на 2016-04-09. Посетено на 2019-03-24.
  62. ↑ 62,0 62,1 62,2 „bne IntelliNews - Over 20 Armenian and Azerbaijani soldiers killed in Jan-Feb“. Посетено на 26 February 2017.
  63. ↑ Staff, Weekly. „19-Year-Old NKR Serviceman Becomes First Armenian Casualty of 2016“. Armenian Weekly. Посетено на 2016-02-04.
  64. ↑ „Azerbaijani Sniper Kills Armenian Soldier“. Asbarez.com.
  65. ↑ 65,0 65,1 „Karabakh: One Armenian civilian killed by Azeri sniper - Karabakh | ArmeniaNow.com“. www.armenianow.com. Архивирано од изворникот на 2016-02-13. Посетено на 2016-02-12. Укажано повеќе од еден |accessdate= и |access-date= (help)
  66. ↑ 66,0 66,1 „Azerbaijan: Two Servicemen Killed In Clashes With Armenian Army“. RadioFreeEurope/RadioLiberty. Посетено на 3 April 2016.
  67. ↑ 67,0 67,1 Sargssyan Studio. „Times.am - Armenian soldier fatally wounded and killed in Azerbaijani grenade explosion“. Архивирано од изворникот на 2016-03-13. Посетено на 13 May 2016.
  68. ↑ 68,0 68,1 „Karabakh War Casualty Update: Armenia puts April death toll at 92“. Архивирано од изворникот на 2016-04-18. Посетено на 2019-03-24.
  69. ↑ 69,0 69,1 „Siyahı: 93 hərbçi şəhid olub, 6 mülki şəxs dünyasını dəyişib (YENİLƏNİR)“. Meydan TV. Архивирано од изворникот на 2017-07-28. Посетено на 2019-03-24.
  70. ↑ „Karabakh army downs 13th Azerbaijani drone“. PanARMENIAN.Net.
  71. ↑ „Минобороны Азербайджана назвало потери в боях“. Посетено на 26 February 2017.
  72. ↑ 72,0 72,1 „PressTV-'2 Armenian troops killed in Karabakh'“. Посетено на 26 February 2017.
  73. ↑ 73,0 73,1 „Azerbaijan says one soldier killed in fighting over Nagorno-Karabakh“. 14 April 2017. Посетено на 26 February 2017 – преку Reuters.
  74. ↑ Holding, APA Information Agency, APA. „Azerbaijani soldier killed during Armenian provocation“. Архивирано од изворникот на 2017-11-07. Посетено на 26 February 2017.
  75. ↑ „Armenian contract serviceman killed in Azeri firing“. 11 October 2016. Посетено на 26 February 2017.
  76. ↑ „Armenian troops keep high tension on contact line, kill Azerbaijani servicemen“. 16 November 2016. Посетено на 26 February 2017.
  77. ↑ „Azerbaijan downs Armenian drone on conflict frontline“. Посетено на 26 February 2017.
  78. ↑ 78,0 78,1 „Armenian Serviceman Killed, another Wounded By Azerbaijani Fire - Asbarez.com“. asbarez.com.
  79. ↑ 79,0 79,1 Hairenik (25 February 2017). „Artsakh Forces Quell Largest Azerbaijani Attack Since Last April“.
  80. ↑ Hairenik (27 February 2017). „Azerbaijan Confirms Soldier Deaths, Retrieves Bodies from Neutral Zone“.
  81. ↑ „Azerbaijan destroys Armenia air defence system in disputed region“. au.news.yahoo.com. Архивирано од изворникот на 2019-01-07. Посетено на 2019-03-24.
  82. ↑ Hairenik (20 May 2017). „Armenian Serviceman Karen Danielyan Killed by Azerbaijani Fire“. The Armenian Weekly.
  83. ↑ Hairenik (26 May 2017). „Artsakh Serviceman Killed by Azerbaijani Fire“. The Armenian Weekly.
  84. ↑ „550 ceasefire violations by Azerbaijan registered over the past week“.
  85. ↑ Mkrtchyan, Hasmik; Antidze, Margarita (16 June 2017). „Armenian-backed separatists say three soldiers killed by Azeri forces“. Yerevan: Reuters.
  86. ↑ „4 Azerbaijani Soldiers Killed after Artsakh Forces Rebuff Attack“. 22 June 2017.
  87. ↑ Mkrtchyan, Hasmik; Antidze, Margarita; Bagirova, Nailia (4 July 2017). „Azeri woman and child killed by Armenian forces near Nagorno-Karabakh boundary: defense ministry“. Baku/Yerevan: Reuters.
  88. ↑ „Karabakh soldier killed in Azerbaijani fire“. Stepanakert. 10 July 2017. Архивирано од изворникот на 10 July 2010.
  89. ↑ „Armenia breaks ceasefire with Azerbaijan 126 times“. APA. 1 September 2017. Посетено на 1 September 2017.
  90. ↑ „Military In Nagorno-Karabakh Says Soldier Killed By Azerbaijani Sniper“. RadioFreeEurope/RadioLiberty (англиски). Посетено на 2018-03-16.
  91. ↑ Staff, Weekly (8 February 2018). „Another Artsakh Soldier Killed by Azerbaijani Fire“. The Armenian Weekly.
  92. ↑ „Three Killed In Nagorno-Karabakh Demining Group Operation“. RadioFreeEurope/RadioLiberty.
  93. ↑ „Artsakh Soldier Killed by Azerbaijani Shooting“. 9 April 2018.
  94. ↑ „Artsakh Soldier Killed by Azerbaijani Shooting“. 11 June 2018.
  95. ↑ „Azerbaijani Gunfire Kills Armenian Soldier“. Hetq.am.
  96. ↑ „Azerbaijani Gunfire Kills Artsakh Soldier“. Hetq.am.
  97. ↑ „Artsakh Soldier Dies from Gunshot Wound“. Hetq.am.
  98. ↑ „Armenia-Azerbaijan border sees deadly clashes“. BBC News. 14 July 2020. Посетено на 14 July 2020.
  99. ↑ „Clashes resume on volatile Armenian-Azerbaijani border“. Архивирано од изворникот на 2020-07-28. Посетено на 2020-10-15.
  100. ↑ „Soldier Killed by Azerbaijani Forces in Armenia“. 16 September 2020.
  101. ↑ „The murder of an Azerbaijani soldier and the return of border tension between Azerbaijan and Armenia“. 21 September 2020.[мртва врска]
  102. ↑ „Azerbaijan and Armenia clash over disputed Nagorno-Karabakh region“. BBC News. 27 September 2020. Посетено на 27 September 2020.
  103. ↑ „Azerbaijan's parliament approves martial law, curfews – president's aide“. Reuters (англиски). 2020-09-27. Посетено на 2020-09-29.
  104. ↑ Armenialiberty. „Armenialiberty:Two Azeri Soldiers Killed In 'Armenian Truce Violation'- ecoi.net - European Country of Origin Information Network“. Архивирано од изворникот на 2015-04-14. Посетено на 2019-03-24.
  105. ↑ Hall, Ben (2020-10-04). „Armenian forces bomb Azerbaijan's second city as fighting escalates“. Financial Times. Посетено на 2020-10-04.
  106. ↑ „44 смертных случая в Вооруженных Силах Армении“. 1in.am. Посетено на 4 July 2015.
  107. ↑ „Azerbaijani child killed near Karabakh, ministry says“. Hurriyet Daily News. Архивирано од изворникот на 2015-09-24. Посетено на 4 July 2015.
  108. ↑ Armenian rights defenders note a decrease in military losses in 2017
  109. ↑ Azeri military losses in 2017 – 59 servicemen
  110. ↑ Death cases of soldiers in Armenia’s Armed Forces and Artsakh Defense Army decrease by 2
  111. ↑ 111,0 111,1 „Azerbaijan Lost 37 Military Men, Armenia Lost 45 in 2018“. Архивирано од изворникот на 2020-10-16. Посетено на 2020-10-15.
  112. ↑ Прокуратура Армении насчитала 49 погибших в 2019 году военнослужащих
  113. ↑ CDSI reports 20 perished Azerbaijani soldiers in 2019
  114. ↑ „Body of Azerbaijan soldier, killed on the frontline, returned from neutral zone“. Архивирано од изворникот на 2020-09-27. Посетено на 2020-10-15.
  115. ↑ 1 killed (10 March),[1] 1 killed (4 April),[2] 4 killed (12–16 July),[3] 1 killed (23 July),[4] Архивирано на 23 јули 2020 г. 1 killed (27 July),[5] 220 soldiers, 18 civilians killed (27 Sep.–5 Oct.),[6] [7] [8] total of 228 soldiers, 18 civilians reported killed
  116. ↑ 1 killed (7 Jan.),[9] 1 killed (15 Feb.),[10] 1 killed (5 March),[11] 12 soldiers, 1 civilian killed (12–16 July),[12] 1 killed (21 Sep.),[13] 30+ soldiers, 24 civilians killed (27 Sep.–4 Oct.),[14] [15] total of 46 soldiers, 25 civilians reported killed
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Нагорнокарабашки_судир&oldid=5299200“