Верзијата за печатење повеќе не е поддржана и може да дава грешки. Подновете си ги бележнците во прелстувачит и користете ја можноста за печатење од самиот прелистувач.
Турски јазик — јазик што го зборуваат околу 63 милиони луѓе во светот и доста зборуван јазик во туркиските држави. Најмногу е зборуван во родните Турција и Кипар но и во останатите балкански држави. Исто така турскиот јазик е зборуван од неколку милиони Турци низ европските држави, особено во Германија.
Првите записи на турскиот јазик датираат од Средна Азија од пред 1.200 години. Претходник на турскиот јазик бил отоманскиот турски јазик и бил пишуван со отоманска азбука (арапска азбука). Со реформите на Кемал Ататурк, денес турскиот јазик се пишува со латиница. Турската јазична асоцијација денес се стреми да ги отстрани странските зборови од турскиот јазик и да ги воведе старите турски зборови.
Реченичкиот состав на турскиот е субјект-објект-глагол и нема род на именки.
Со миграцијата на Турките во раниот Среден век (ок. 6–11 век), луѓето кои зборувале туркиски јазици се прошириле низ Средна Азија, покривајќи огромен географски регион од Сибир до Европа и Медитеранот. Селџуците, кои биле огранок на Огузите, го донеле својот јазик, Огускиот—директниот предок на денешниот турски јазик—во Анадолија во текот на 11 век.[3]
Со прифаќањето на исламот околу 950 год. во Караханидскиот Канат и од страна на Турците-Селџуци, кои се сметаат се етнички и културни предци на Османлиите, административниот јазик на овие земји се стекнал со голем број на заемки од арапскиот и персискиот јазик. Турската книжевност за време на Османлискиот период, особено диванската поезија, била под големо влијание на персискиот јазик. Книжевниот и официјалниот јазик за време на Османлиската империја (ок. 1299–1922) се нарекува Османлиски турски јазик, кој претставува мешавина на турски, персиски и арапски, што значително се разликувал од секојдневниот турски. Секојдневниот говор, познат како kaba Türkçe или „вулгарен турски“, го зборувале помалку образуваните и пониските слоеви, и содржел поголем процент на нативен вокабулар и послужил за основа на современиот турски јазик.[4]
Кога го посетил регионот помеѓу Адијаман и Адана, Евлија Челебија го запишал локалниот јазик како „туркмански јазик“ и направил споредба со неговиот турски јазик:
Споредба на јужноанадолскиот туркмански јазик од 17 век, јазикот на елитата од 17 век, и современиот турски јазик[5]
По основањето на современата турска држава и правописната реформа, во 1932 било основано Друштвото за турски јазик (TDK) под покровителство на Мустафа Кемал Ататурк, со цел истражување на турскиот јазик. Една од задачите на друштвото била да иницира јазична реформа со цел да се заменат заемките од арапски и персиски со турски еквиваленти.[б 1] Иако повеќето од зборовите воведени од TDK биле нови зборови со турски корен, тие исто така оживеале и старотурски зборови кои не се употребувале со векови.[7] Во 1935, TDK објавил двојазичен Османлиско-турски/Чисто турски речник кој ги документира резултатите од јазичната реформа.[8]
Поради оваа ненадејна промена во јазикот, постарите и помладите луѓе во Турција започнале да се разликуваат во својот говор. Додека генерациите родени пред 1940-те ги користеле постарите термини од арапско и персиско потекло, помладите генерации ги користеле новите изрази. Се смета дека е особено иронично што и самиот Ататурк, во неговиот долг говор пред новиот Парламент во 1927, го користел формалниот стил на Османлиско-турски, кој во тоа време бил вообичаен помеѓу државниците и образованите слоеви на општеството при одржувањето на говори и во документите. По јазичната реформа, турскиот образовен систем го прекинал предавањето на литературната форма на османлиско турски и способноста за зборување и пишување атрофирала до таа точка, што во подоцнежните години, говорот бил „преведуван“ три пати на современ турски: првпат во 1963, потоа во 1986, и последно во 1995.[б 2]
Во изминатите неколку децении TDK континуирано создава нови зборови за изразување на нови концепти и технологии кои навлегуваат во јазикот, претежно од англиски. Многу од овие нови зборови, особено термините за информатичка технологија, се нашироко прифатени. Сепак, TDK повремено е критикуван за измислување зборови кои звучат вештачко. Некои претходни промени—на пр. bölem да го замени fırka, "политичка партија"—не наиде на прифатеност (па така fırka била заменета со француската заемка parti). Некои зборови од старотурски добиле ново значење; на пр. betik (со првобитно значење "книга") сега се користи за "скрипта" во компјутерските науки.[10]
Некои од современите турски зборови и заемките во старотурски се:
Османлиско турски
Современ турски
Македонски
Коментар
مثلث (müselles)
üçgen
триаголник
Сложенка од именката üç ("три") и суфиксот -gen
طیاره (tayyare)
uçak
авион
Добиен од глаголот uçmak ("лета"). Најпрво било предложено значењето да му биде "аеродром".
نسبت (nispet)
oran
сооднос
Стариот збор се користи напоредно со новиот. Новиот збор доаѓа од старотурскиот глагол or- ("сечи").
شمال (şimal)
kuzey
север
Добиен од старотурската именка kuz ("ладно и темно место", "сенка").
تشرینِ اول (teşrinievvel)
ekim
октомври
Именката ekim има значење "сеење", што се однесува на сеењето семе на есен
Bütün insanlar hür, haysiyet ve haklar bakımından eşit doğarlar. Akıl ve vicdana sahiptirler ve birbirlerine karşı kardeşlik zihniyeti ile hareket etmelidirler.
Македонски
Сите човечки суштествa се раѓaaт слободни и еднакви по достоинство и правa. Tиe се обдарени со разум и совест и требa да се однесувaaт еден кон друг во дуxот на општо човечкaтa припaдност.
Турција
Кипар
Северен Кипар
