Едип: Разлика помеѓу преработките
| [непроверена преработка] | [проверена преработка] |
Нема опис на уредувањето |
сНема опис на уредувањето |
||
| (Не се прикажани 32 меѓувремени преработки од 17 корисници) | |||
| Ред 1: | Ред 1: | ||
'''Едип''' ([[старогрчки]]: ''Οἰδίπους''; [[латински]]: ''Oedipus'') — херој од [[Старогрчка митологија|старогрчката митологија]], син на кралот [[Лај]] и [[Јокаста]], бил владател на [[Теба]].<ref>Robert Grevs, Grčki mitovi, Nolit, Beograd, 1992, str. |
|||
{{Без извори|датум=ноември 2009}} |
|||
321 - 324.</ref> |
|||
'''Едип''' ([[Грчки јазик|грч]]. Οιδιπους [[Латински јазик|лат]]. Oedipus) e херој од [[Грчка митологија|грчката митологија]], син на [[Лај]], кралот на [[Теба]] и [[Јокаста]]. Му било пророчено дека ќе го убие својот татко и ќе се ожени со својата мајка. |
|||
==Животот на Едип== |
|||
Бидејќи на неговиот татко Лај му било проречено дека ќе биде убиен од својот роден син и дека ќе се ожени со својата мајка кралица, три дена по раѓањето, Лај го зел новороденчето и му ги пробушил нозете и ги врзал, и така го однел на една дива планина ([[Китара]]) и таму го оставил кај еден овчар. Од сажалување према тоа новороденче тој овчар го дал на својот пријател кој исто така бил овчар и го чувал стадото на кралот [[Полиб]] од [[Коринт]]. Тој го однел во дворот на кралот Полиб и неговата жена [[Меропа]] кои подоцна го усвоиле Едип. По своите отечени нозе го добил името „Оидипус“. Во Коринт растел без знаење за своето потекло. |
|||
[[Податотека:Oedipus And The Sphinx - Project Gutenberg eText 14994.png|мини|Едип и свингата]] |
|||
Според митот, на [[Теба (Грција)|тебанскиот]] крал Лај претскажувачите му претскажале дека синот што ќе му се роди ќе му донесе голема несреќа: ќе го убие него и ќе се ожени за својата мајка. Лај, за да го избегне пророштвото, кога се родил Едип наредил да го однесат и да го остават на планината Китерон. Едип останал жив и го одгледале Полиб и Меропа за кои тој верувал дека му се татко и мајка. Кога пораснал, на една гозба, некој пијан гостин му кажал дека луѓето што ги смета за родители, не му се татко и мајка. Сакајќи да ја дознае вистината, Едип отишол во светилиштето [[Делфи]]. Штом слушнал дека ќе го убие татка му и дека ќе се ожени за својата мајка, мислејќи дека они ешто го одгледале се неговите родители, тој не се вратил дома за да не се исполни претскажувањето. Наспроти тоа, Едип упатил кон Теба и случајно се судрил со Лај на еден крстопат. Во кавгата, Едип го убил кралот Лај, без да знае дека му е татко.<ref name="ReferenceA">Георги Сталев, „Софоклева Антигона - Или приказна за поразените“, во: Софокле, ''Антигона''. Скопје: Наша книга, 1976, стр. 70.</ref><ref name="ReferenceB">„Митот за цар Едип“ во: Софокле, „Цар Едип“. Скопје: Детска радост, 2013, стр. 127-128.</ref> Потоа, тој отишол во [[Теба]], каде со својата бистрина и поникливост ја одгатнал загатката што ја поставила [[сфинга]]та: |
|||
<blockquote>„Двоножно и четириножно оддава еднакви звуци; <br /> |
|||
а и со три нозе; менува става сал тоа од сите <br /> |
|||
коишто се движат по земја, во воздух, или, пак, во море; <br /> |
|||
сепак, додека потпрено на четири нозе оди <br /> |
|||
тогаш баш телото негово најмала брзина има“.</blockquote> |
|||
Одговорот на гатанката што го кажал Едип гласел: |
|||
<blockquote>„Злокрила сфинго, музо на Мрија, нерадо макар, <br /> |
|||
слушни ја мојата реч - тоа ќе биде твој крај: <br /> |
|||
Загатнуваш човек, којшто, кога се движи по земјата, <br /> |
|||
прво - во телото слаб, тој четириножник е; <br /> |
|||
стар пак, се потпира с бастун ко с трета нога да оди, <br /> |
|||
грпка носејќи на врат, стуткан во старечки грч“.</blockquote> |
|||
<br /> |
|||
Точниот одговор на Едип значел крај и за Сфингата, која сама скокнала во бездната, во која претходно ги фрлила сите луѓе што се обиделе да ја одгатнат загатката и не успеале. За награда што го спасил народот од поморот, Едип го добил престолот и раката на кралицата [[Јокаста]] (во „[[Одисеја]]та“ наречена Епикаста), вдовицата на кралот Лај и неговата мајка.<ref>Хиган, Митови, Три, Скопје, 2016, стр. 56 - 57.</ref> Со неа, Едип имал четири деца: [[Антигона (драма од Софокле)|Антигона]], Исмена, Полинејк и Етеокле. По повеќе години среќен живот се појавил страшен помор во Теба. Едип сакал да го открие виновникот за гневот на [[бог]]овите кои немилосрдно го казниле градот. Кога дознал дека тој е виновникот, т.е. дека е таткоубиец и родоскверник, самиот си ги ископал [[очи]]те, а жена му - мајка му, Јокаста, се обесила.<ref name="ReferenceA"/><ref name="ReferenceB"/> Според патописецот [[Павзанија]], [[гроб]]от на Едип се наоѓал во [[Атина]], во дворот на [[Ареопаг]]от.<ref>Јован Дучић, ''Благо Цара Радована'' (друго издање). Београд: Laguna, 2018, стр. 320.</ref> |
|||
==Едип како тема во уметноста== |
|||
Еден ден се упатил кај [[Делфи|делфскиот]] пророк за да ја дознае вистината за себе. Таму му било проречено дека ќе го убие својот татко и дека ќе се ожени со својата мајка. Не знаејќи дека тие не му се прави родители и од страв да не направи некое зло на својата фамилија, Едип го напушта Коринт и тргнува кон Теба. |
|||
Митот за Едип му послужил на Софокле како содржина за трилогијата: „[[Цар Едип (драма од Софокле)|Кралот Едип]]“, „[[Едип на Колон]]“ и „[[Антигона (драма од Софокле)|Антигона]]“. Исто така, една поема на ирскиот поет [[Вилијам Батлер Јејтс]] се вика „Едип во Колон“ (''Oedipus at Colonus'').<ref>Viljem Batler Jejts, ''Kula''. Beograd: Beogradski izdavačko-grafički zavod, 1978, стр. 133-134.</ref> |
|||
== Наводи == |
|||
На патот кон Теба на една раскрсница се сретнува со Лај кој бил со своите чувари. Лај мислел дека Едип е некој разбојник и не сакал да га пушти да помине. Едип се разбеснел и во лутинина го убил Лај и повеќето негови чувари, освен еден кој се дал во бегство. Со тоа се остварило едното од двете пророштва. На влезот на Теба, Едип наишол на [[Сфинга]]та која го тероризирала населението на Теба и ги јадела поминувачите кои не знаеле да ги решат нејзините загатки.Се рекло дека кој ке ја победи Сфингата ке се венча со кралската вдовица-Јокаста.Едип не знаејки дека Јокаста му е мајка ја победил Сфингата и се венчал со неа,а таа му родила два сина и две ќерки.Со тоа се исполнило и второто пророштво.Понатаму Едип отишол кај слеп видовит човек по име Терзиј.Тој му ја раскажал приказната за неговиот живот но Едип се противел на тоа,а Јокаста поради тоа се обесила.Кога Едип ја видел Јокаста мртва,со игли си ги ископал очите и ослепел."Цар Едип" е првата трегедија од трилогијата за Едип ( Ојдип),најтрагичната личност во грчката митологија. |
|||
{{наводи}} |
|||
{{ |
{{Старогрчка митологија-никулец}} |
||
da be da |
|||
{{Нормативна контрола}} |
|||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
Последна преработка од 12:20, 5 јули 2022
Едип (старогрчки: Οἰδίπους; латински: Oedipus) — херој од старогрчката митологија, син на кралот Лај и Јокаста, бил владател на Теба.[1]
Животот на Едип
[уреди | уреди извор]
Според митот, на тебанскиот крал Лај претскажувачите му претскажале дека синот што ќе му се роди ќе му донесе голема несреќа: ќе го убие него и ќе се ожени за својата мајка. Лај, за да го избегне пророштвото, кога се родил Едип наредил да го однесат и да го остават на планината Китерон. Едип останал жив и го одгледале Полиб и Меропа за кои тој верувал дека му се татко и мајка. Кога пораснал, на една гозба, некој пијан гостин му кажал дека луѓето што ги смета за родители, не му се татко и мајка. Сакајќи да ја дознае вистината, Едип отишол во светилиштето Делфи. Штом слушнал дека ќе го убие татка му и дека ќе се ожени за својата мајка, мислејќи дека они ешто го одгледале се неговите родители, тој не се вратил дома за да не се исполни претскажувањето. Наспроти тоа, Едип упатил кон Теба и случајно се судрил со Лај на еден крстопат. Во кавгата, Едип го убил кралот Лај, без да знае дека му е татко.[2][3] Потоа, тој отишол во Теба, каде со својата бистрина и поникливост ја одгатнал загатката што ја поставила сфингата:
„Двоножно и четириножно оддава еднакви звуци;
а и со три нозе; менува става сал тоа од сите
коишто се движат по земја, во воздух, или, пак, во море;
сепак, додека потпрено на четири нозе оди
тогаш баш телото негово најмала брзина има“.
Одговорот на гатанката што го кажал Едип гласел:
„Злокрила сфинго, музо на Мрија, нерадо макар,
слушни ја мојата реч - тоа ќе биде твој крај:
Загатнуваш човек, којшто, кога се движи по земјата,
прво - во телото слаб, тој четириножник е;
стар пак, се потпира с бастун ко с трета нога да оди,
грпка носејќи на врат, стуткан во старечки грч“.
Точниот одговор на Едип значел крај и за Сфингата, која сама скокнала во бездната, во која претходно ги фрлила сите луѓе што се обиделе да ја одгатнат загатката и не успеале. За награда што го спасил народот од поморот, Едип го добил престолот и раката на кралицата Јокаста (во „Одисејата“ наречена Епикаста), вдовицата на кралот Лај и неговата мајка.[4] Со неа, Едип имал четири деца: Антигона, Исмена, Полинејк и Етеокле. По повеќе години среќен живот се појавил страшен помор во Теба. Едип сакал да го открие виновникот за гневот на боговите кои немилосрдно го казниле градот. Кога дознал дека тој е виновникот, т.е. дека е таткоубиец и родоскверник, самиот си ги ископал очите, а жена му - мајка му, Јокаста, се обесила.[2][3] Според патописецот Павзанија, гробот на Едип се наоѓал во Атина, во дворот на Ареопагот.[5]
Едип како тема во уметноста
[уреди | уреди извор]Митот за Едип му послужил на Софокле како содржина за трилогијата: „Кралот Едип“, „Едип на Колон“ и „Антигона“. Исто така, една поема на ирскиот поет Вилијам Батлер Јејтс се вика „Едип во Колон“ (Oedipus at Colonus).[6]
Наводи
[уреди | уреди извор]- ↑ Robert Grevs, Grčki mitovi, Nolit, Beograd, 1992, str. 321 - 324.
- ↑ 2,0 2,1 Георги Сталев, „Софоклева Антигона - Или приказна за поразените“, во: Софокле, Антигона. Скопје: Наша книга, 1976, стр. 70.
- ↑ 3,0 3,1 „Митот за цар Едип“ во: Софокле, „Цар Едип“. Скопје: Детска радост, 2013, стр. 127-128.
- ↑ Хиган, Митови, Три, Скопје, 2016, стр. 56 - 57.
- ↑ Јован Дучић, Благо Цара Радована (друго издање). Београд: Laguna, 2018, стр. 320.
- ↑ Viljem Batler Jejts, Kula. Beograd: Beogradski izdavačko-grafički zavod, 1978, стр. 133-134.
Предлошка:Старогрчка митологија-никулец
|