Преглед на кодот на Срби

{{Без извори|датум=ноември 2009}}
{{Срби}}
'''Србите''' се [[Јужни Словени|јужнословенски народ]] чии татковини се [[Србија]] и [[Босна и Херцеговина]]. Покрај Србија и Босна и Херцеговина, големи српски малцинства има и во [[Црна Гора]] и [[Хрватска]], додека помали, но сепак значајни српски заедници има и во [[Македонија]] и [[Словенија]] (од [[СФРЈ|поранешните југословенски републики]]), како и во [[Романија]] и [[Унгарија]] (особено во нивните делови од [[Банат]]). Надвор од [[Балкан]]от, во дијаспората, значајни српски заедници има во: [[Германија]], [[Австрија]], [[Швајцарија]], [[САД]] и [[Канада]].

Србите го говорат [[Српски јазик|српскиот јазик]], сроден на [[Хрватски јазик|хрватскиот]] и [[Босански јазик|босанскиот]] и една од стандардизираните норми на [[српскохрватски]]от јазик. Најголем дел од Србите се [[Православие|православни]] [[Христијанство|христијани]] и тие припаѓаат на [[Српската православна црква]].

== Потекло и етногенеза ==

Модерниот српски народ е од словенско потекло, сроден со останатите [[Словени|словенски народи]] и говори [[Словенски јазици|словенски јазик]]. Според прифатената историја, Србите на [[Балкан]]от се доселиле во почетокот на 7. век, поточно околу [[626]]. година за време на владеењето на [[Византија|византискиот]] цар [[Ираклиј]]. Територијата од којашто дошле се нарекува '''[[Бела Србија]]''' или '''Бојка''' и се претпоставува дека се наоѓала во полапските краишта, денес позната како [[Лужица]]. Поткрепа за е токму името на словенскиот народ кој денес ги населува тие предели - [[Лужички Срби]]. Некои теории претполагаат дека тие се „роднини“ на балканските Срби, односно оној дел од жителите на Бела Србија кој не се иселил на југ.{{Факт}}

Други теории претпочитаат дека Србите се народ од иранско потекло кој живеел во пределите на северен [[Кавказ]]. Овие теории се засноваат на делата на [[Историја|историчарот]] [[Такит]] и на [[Плиниј Постариот]]. Исто така, во 2. век [[Птоломеј]] во својата ''Географија'' го поврзува поимот ''Срби'' (''Serboi'') со племиња кои живеат во долниот тек на [[Волга]] и северен Кавказ.{{Факт}}

Името '''Срби''', како име за словенско племе на Балканот е првпат забележено во [[822]]. година. Со населувањето на Словените на Балканот може со голема сигурност и точност да се реконструира историјата на српскиот народ.{{Факт}}

== Популација ==

Вкупниот број на Србите во светот изнесува околу 7,5 милиони. Најголем дел од нив живеат во [[Република Србија]] - околу 6 милиони, каде сочинуваат 83% од населението. Србите се и еден од трите конститутивни народи во [[Босна и Херцеговина]] каде сочинуваат 30% од вкупното население или  околу 1 милион. Бројни српски малцинства има во земјите на [[СФРЈ|поранешна Југославија]]: [[Хрватска]] - 186,633 ([[2011]]), [[Црна Гора]] - 178,110 ([[2011]]), [[Словенија]] - 38,964 ([[2002]]), [[Македонија]] -  35.939 ([[2002]]). Од останатите соседни земји, позначајно српско малцинство има [[Романија]] - 18,076 ([[2011]]), додека големи српски заедници има и во: [[Германија]], [[Велика Британија]], [[Франција]], [[Швајцарија]], [[САД]], [[Канада]], [[Австралија]] итн.{{Факт}}

Градови кои имаат најголема српска популација се: [[Белград]] (1,500,000), [[Нови Сад]] (околу 270,000), [[Ниш]] (240,000), [[Крагуевац]] (170,000), [[Бања Лука]] (165,000), сите во рамките на [[СФРЈ|поранешна Југославија]]. Надвор од нив, се смета дека најголема српска популација има во [[Виена]], [[Чикаго]] и [[Торонто]].{{Факт}}

== Култура ==
Српскиот народ се одликува со богато и разновидно културно наследство. Културата и традицијата може да варираат според географски параметри. Оваа разновидност се манифестира на многу полиња: [[музика]]та, облекувањето, говорот и сл. Како и да е, ова нема пресудно влијание врз колективната свест на Србите. Така на пример Србите од Централна Србија ([[Српски јазик|срп.]] '''ужа Србија''' - [[потесна Србија]], Србија во потесна смисла) со векови биле под ориентално влијание ([[Византија]], [[Османско Царство|Отоманска Турција]]), Србите во Хрватска и Војводина биле под силно [[Унгарија|унгарско]] или [[Австрија|австриско]] влијание, додека Србите од [[Јадранско Море|јадранското крајбрежје]] т.е. [[Далмација]] и неговата непосредна околина - под [[Венецијанска Република|венецијаско]]. Современата српска култура е мешавина на традиционалната и модерната западна, но со некои изразени „традиционалистичко-модернистички“ црти (на пример [[турбо-фолк]] музиката и сл.).{{Факт}}

=== Јазик ===
[[Податотека:AlphabetiSerborum 1841.jpg|right|thumb|Српската азбука, споредена со ''српската латиница'', Вук С. Караџиќ, ''Српске народне пјесме'', [[Виена]] [[1841]]]]
Србите говорат на [[српски јазик]],  норма на српскохрватскиот. Српскиот јазик е службен јазик на територијата на [[Република Србија]] и во [[Црна Гора]] и еден од трите службени јазици на [[Босна и Херцеговина]]. {{Факт}}

Генеалошки, [[Српски јазик|српскиот јазик]] припаѓа на фамилијата [[словенски јазици]] и поточно се класифицира како [[Јужнословенски јазици|западнојужнословенски јазик]], заедно со [[Словенечки јазик|словенечкиот]], [[Хрватски јазик|хрватскиот]] и [[Босански јазик|босанскиот јазик]]. Во периодот на постоењето на Југославија ([[1918]]-[[1991]]), последите три јазика биле заеднички именувани како [[Српскохрватски јазик|српскохрватски (или хрватскосрпски) јазик]]. Иако своевремено поголем дел од говорителите го сметале овој јазик за свој мајчин (вклучително и Србите), денес дури и се негира постоењето на оваа јазична заедница. Современата лингвистика смета дека овие јазици се всушност различни стандардизации на ист дијасистем - централниот западнојужнословенски.{{Факт}}

Современиот српски јазик настанува како континуант на [[Српска редакција на црковнословенскиот јазик|српската редакција на црковнословенскиот јазик]]. Зборовниот фонд е доминантно словенски по потекло, но постојат и голем број на заемки - особено [[Турски јазик|турски]] (претежно во народниот говор), [[Германски јазик|германски]]  (особено во техничката терминологија) и [[Унгарски јазик|унгарски]] (особено во [[Војводина]]) и во помала мера [[Француски јазик|француски]].{{Факт}}

Карактеристично за српскиот јазик е тоа што има два официјални ''изговори'' и се пишува со две рамноправни писма. Така '''[[Екавски изговор|екавскиот]]''' и '''[[Јекавски изговор|јекавскиот изговор]]''' се сметаат за рамноправни во книжевниот јазик како ''литературни изговори'' (за разлика од '''[[Икавски изговор|икавскиот]]''' кој не го ужива ова); од друга страна за пишување рамноправно се користат [[кирилица]]та и [[латиница]]та. Кирилицата била единствено писмо на јазикот (во Србија) до [[1945]]., но во „српскохрватскиот период“ латиницата добива рамноправен статус. Додека во Србија статусот на писмата е повеќе или помалку изедначен, во [[Република Српска]] (како српски ентитет во БиХ) кирилицата е единствено писмо, додека во [[Црна Гора]] латиницата има предност, особено во поново време {{факт}}.

[[Податотека:VukKaradzic.jpg|left|200px|thumb|[[Вук Стефановиќ Караџиќ]], реформатор на српската азбука и правопис]]
Најважна личност за кодифицирањето на современиот српски јазик е [[Вук Стефановиќ Караџиќ]] ([[1787]].-[[1864]].) кој е познат како реформатор на [[Српска азбука|српската азбука]] и правопис и пропагатор за замена на [[Славеносрпски јазик|славеносрпскиот јазик]] (локална норма на србизирана верзија на [[Црковнословенски јазик|црковнословенскиот]] во руска редакција) со народен српски јазик како службен јазик на [[Кнежевство Србија|Кнежевството Србија]] и Србите воопшто. За таа цел, покрај реформите на писмото, '''Вук''' (како што е општо познат меѓу српските јазичари, па и народот) извршил кодификација на народниот јазик врз основа на лозничко-валевските дијалекти и јекавскиот изговор. Дополнително го издал и првиот ''Речник на српскиот јазик'' во [[1818]] (''Српски ријечник''), како и превод на најголем дел од [[Библија|Светото Писмо]].{{Факт}}

Меѓу познатите личности кои го учеле српскиот јазик спаѓаат и [[Јохан Волфганг фон Гете]] и [[Џ. Р. Р. Толкин]].{{Факт}}

=== Религија ===

Мнозинството Срби се [[Православие|христијани од православна вероисповед]]. Нивна помесна црква е [[Српска православна црква|Српската православна црква]]. Постојат мали заедници на неправославни Срби, претежно католици или протестанти, како и муслимани. Припадниците на [[Католицизам|римокатоличката конфесија]] се главно во регионите кои низ историјата биле под [[Австроунгарија|Австроунгарска]] власт, а оние на [[ислам]]ската во регионите под власта на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Последново особено важи за [[Босна]] и [[Санџак]].

[[Податотека:SPC.jpg|125п|thumb|right|Грбот на Српската православна црква]]
[[Српска православна црква|Српската православна црква]] како автокефална е воспоставена во [[1219]]. година со ранг на [[архиепископија]] со центар во Охрид, а за прв архиепископ бил поставен [[Свети Сава|свети Сава Српски]]. Во [[1345]]. [[Цар Душан|царот Душан]] ја воздига во ранг на [[патријаршија]].

=== Обичаи ===
Во српската култура е длабоко вкоренет култот кон потесното, па и поширокото семејство. Според традиционалното воспитување, семејството се наоѓа над сѐ. Важноста и поврзаноста кон семејството може да се илустрира со големиот фонд на зборови кои ги содржи српскиот јазик, а се однесуваат на роднинските врски.

Србите, првенствено православните, се традиционално религиозни и нивниот пристап кон религијата е доста сериозен, особено кај (сега веќе) постарите генерации. Широко распространета кај нив е '''[[Крсна слава|крсната слава]]''', кој се смета за пагански словенски обичај, обред во кој се чествува [[Светци|светецот]]-заштитник на [[семејство]]то. Иако се смета за изворно српски обичај, крсната слава (или само ''слава'') се сретнува и кај [[Македонци]]те (особено во северните и североисточните краишта на [[Македонија]]), кај [[Црногорци]]те, кај дел од [[Бугари]]те, па дури и кај дел од католичките [[Хрвати]]. Славењето на славата е строго систематизирано и малку комплицирано и за него важат следниве „правила“:

* Славата е наследна и се пренесува од татко на син, освен ако семејството нема машки наследник, кога најстарата ќерка ја наследува славата;
* Секое семејство има само една слава и таа не се менува сѐ додека има кој да ја наследи;
* Ново семејство може да започне со славење на нова слава. Изборот може да е намерен (благодарност кон некој светец и сл.) или пак случаен;
* Жената по правило ја слави славата на мажот. Ако таа е воедно и наследник на славата на нејзиниот татко, тогаш тој ден се одбележува свечено, но не „на големо“ како и вистинската семејна слава;
* Ако светецот во чија чест се слави славата има повеќе денови во негова чест (на пример [[Свети Никола|св. Никола]] или [[Свети Јован Крстител|св. Јован]]), тогаш само еден од овие денови е ''слава'', додека другиот (другите) се нарекуваат ''мала слава'' или ''преслава''. Само славата се одбележува богато, додека преславата поскромно, но сепак се одбележува итн.

Главно обележје на славата се: '''кољиво''' (варена и [[Шеќер|зашеќерена]] [[пченица]]), '''славски колач''' (погача) и '''славската свеќа''' која гори сѐ додека во куќата има гости. Славата се слави три дена: денот пред славата - '''заслуг''', денот на славата - '''слава''' и денот по славата - '''патерица'''. Покрај семејната, постојат итн. ''селски слави'' односно слави кои ги слават селата, градовите па дури и некои фели (професии) во чест на својот заштитник. Така на пример Белград како своја слава ја слави [[Спасовден|Спасение Христово - Спасовден]].

Прославата на [[Божиќ]] (''Божић'') е многу слична на онаа кај [[Македонци|македонскиот народ]]. Вечерта пред Божиќ, последната вечер од постот е [[Бадник]] (''Бадњак'' или ''Бадње вече'') кој се одбележува во семејна атмосфера со посна вечера и кршење на бадничко лепче со паричка (''кравајче''). Кому падне паричката - нему среќа цела година. Симбол на Бадникот е дабовото гранче. Утрото на Божиќ се посетуваат најблиските, обично не подалечни роднини од најтесното семејство. Божиќниот ручек е богат и (по правило) мрсен. Децата не добиваат подароци за Божиќ, туку (речиси по правило) за Нова Година.

Останати особено важни и за Србите специфични празници се: Православната нова година (14. Јануари) и [[Видовден]] (28. Јуни). Прославувањето на Православната нова година е комерцијализирано во последно време (под името ''Српска нова година''), иако одбележувањето на почетокот на новата година датира од многу поодмна. [[Видовден]] пак се чествува заради [[Косовска битка|Косовската битка]] (која се одиграла токму на овој ден) во спомен на српските витези паднати во борбата против [[Турци-Османлии|Османлиите]] во [[1389]].

=== Стереотипи за Србите ===
Општосрпска одлика според многумина е ''инаетот''. Иако ова е повеќе или помалку [[Балкан|себалканска]] особина, се смета дека кај Србите доживува своевидна кулминација. Оваа особина честопати им носела и среќа, но била и кобна во многу области низ текот на [[историја]]та, од [[спорт]] па сѐ до [[Бојно поле|бојното поле]].

Друга особина која им се припишува на Србите е ''неслогата''. Како кобен пример на неслога се наведува предавството на [[Вук Бранковиќ]] за време на [[Косовска битка|Косовската битка]] (за кое податоци можат да се најдат во голем број народни епски песни, но кое фактички не е забележено од историската наука{{факт}}). И кај самите Срби има шеговити поговорки од типот: '''Два Србина, три забави''' или '''Чувај Боже од сложни Срби'''. Дури и мотото на српскиот народ посочува на ова: '''Само слогата ги спасува Србите'''.

Самите Срби, а особено нивните најблиски соседни народи, ги сметаат Србите за ''јадачи''. Навистина, Србите се прочуени по богатите гозби (особено на слави и празници) на кои се конзумира огромно количество (тешка) храна. На ваквите гозби, речиси ексклузивно, се принесува месо приготвено на различни начини. Особено ценето е свинското месо. Покрај месото, неминовно е присутен уште еден српски деликатес - [[кајмак]] (''скоруп''). Претераното јадење, а и последиците од него се опеани дури и во неколку шегобијни песни: [[Ѓорѓе Балашевиќ]] во неговата ''Ал' се некад добро јело'' (''Ах, како добро се јадеше некогаш'') и фолк-поп групата [[Рокери с Мораву]] во песната ''Чорбаст пасуљ волем'' (''Сакам чорбест грав'')

На локално ниво постојат повеќе стереотипи меѓу самите Срби. Така на пример [[Војводина|Војвоѓаните]], кои ги нарекуваат ''Лале'' (едн. ''Лала''), се сметаат за индиферентни и флегматични (особено заради бавниот и развлечен говор), [[Шумадија|Шумадијците]] се сметаат за злонамерни, Јужносрбијанците, а особено [[Пирот|Пироќаните]] се сметаат за скржави (''циције''), [[Црногорци]]те за мрзеливи (''лењчине'' или ''лијењчине''), додека [[Босанци]]те се сметаат за наивни и невино глупави (''неотесане''). Овие локални нијанси се користат особено во секојдневните [[Шега|шеги]], [[Анегдота|анегдоти]] и [[виц]]ови.

=== Симболи ===
[[Податотека:Civil flag of Serbia.svg|right|thumb|Националото знаме на Србите, во континуирана употреба од 1835 година]]
Најпрепознатлив симбол на Србите и ''српството'' е '''српското знаме''' кое претставува правоаголно поле хоризонтално поделено на три еднакви дела, од озгора надолу обоени: црвено, сино, бело. Ова знаме денес лежи во основата на знамињата на [[Република Србија]] и [[Република Српска]] (како ентитет во рамките на [[Босна и Херцеговина|БиХ]]), а порано и во знамињата на [[Црна Гора]] и [[Република Српска Крајина]].

[[Податотека:Serbian Cross.svg|thumb|100px|left|Српски крст со ''оцила'', поставен на штит.]]
Друг симбол на Србите е симболот т.н. ''српски крст'' кој всушност претставува [[грчки крст]] во чии агли се наоѓаат четири [[Кирилица|кирилични букви]] '''С''' кои се ''свртени на надвор''. Честопати буквите '''С''' се претставуваат како ''[[Оцило|оцила]]'', репрезентација со која помалку наликуваат на буква. Овој симбол е всушност стар [[Византија|византиски]] симбол на династијата Палеолози. Четирите букви '''С''' (или оцилата) го претставуваат српското мото: '''С'''амо '''С'''лога '''С'''рбина '''С'''пасава. Поставен на штит, српскиот крст низ вековите бил симбол и грб на [[Србија|српската држава]]. Како толкување на ''четирите С'' може да се сретне и фразата: ''Свети Сава - Српска Слава''.

Во однос на облеката, најпрепознатливи и највпечатливи делови од српската народна носија се [[опиници]]те (''опанци'') и националната капа - [[шајкача]]. Иако се сметаат за (се)српски, сепак вреди да се напомене дека тие всушност најчесто (па дури и денес) може да се сретнат во [[Шумадија]] и Централна Србија, но не се во толкава мера присутни кај останатите Срби. Своевремено шајкачата била капа на [[Војска на Србија|Српската Војска]], а всушност е оригинално дизајнирана за потребите на [[Австроунгарија|австроунгарската]] војска.

=== Познати Срби ===
[[Податотека:Tesla Sarony.jpg|мини|десно|[[Никола Тесла]], изумителот на [[Наизменична струја|трифазната наизменична струја]]]]
Едни од најпознатите Срби се:
* '''научници:''' [[Никола Тесла]], [[Михаило Петровиќ-Алас]], [[Милева Ајнштајн|Милева Мариќ]], [[Огњеслав Костовиќ]], [[Јован Цвииќ]],  [[Јосиф Панчиќ]], [[Миодраг Костовиќ]], [[Србољуб Живановиќ]], [[Павле Савиќ]], [[Јован Жујовиќ]], [[Михајло Пупин]], [[Милутин Миланковиќ]]
* '''теологи:''' [[Јован Рајиќ]], [[Николај Велимировиќ]], [[Никодим Милаш]], [[Јустин Поповиќ]], [[Владета Јеротиќ]], [[Радослав Грујиќ]], [[Атанасије Јевтиќ]], [[Игнатије Мидиќ]], [[Дионисије Новаковиќ]],
* '''светители:'''  [[Јован Владимир|Свети Јован Владимир]], [[Свети Сава]], [[Свети Василије - Острошки]], [[Свети Теодор Комоговиснски]]
* '''композитори:''' [[Стеван Мокрањац]], [[Стеван Христиќ]], [[Петар Коњовиќ]], [[Станислав Бинички]], [[Исидор Бајиќ]], [[Јосиф Маринковиќ]], [[Милоје Милојевиќ]], [[Корнелије Станковиќ]]
* '''музичари:''' [[Предраг Гојковиќ - Цуне]], [[Предраг Живковиќ (Тозовац)]], [[Тома Здравковиќ]], [[Лепа Лукиќ]], [[Станиша Стошиќ]], [[Горан Бреговиќ]], [[Здравко Чолиќ]], [[Бора Ѓоргевиќ]], [[Снежана Савиќ]], [[Ѓорѓе Балашевиќ]], Миодраг Маринковиќ - Макс, [[Момчило Бајагиќ-Бајага]], [[Жељко Јоксимовиќ]], [[Светлана Ражнатовиќ-Цеца]], [[Марија Шерифовиќ]], Никола Влатков, 
* '''писатели:''' [[Иво Андриќ]], [[Милош Црњански]], [[Стеван Сремац]], [[Бранислав Нушиќ]], [[Борисав Станковиќ]], [[Десанка Максимовиќ]], [[Лаза Костиќ]], [[Петар Петровиќ - Његош]], [[Јован Јовановиќ - Змај]], [[Борислав Пекиќ]], [[Јован Дучиќ]], [[Милорад Павиќ]], [[Исидора Секулиќ]], [[Алекса Шантиќ]], [[Радое Домановиќ]], [[Бранко Ќопиќ]], [[Меша Селимовиќ]], [[Јован Стерија Поповиќ]], [[Петар Кочиќ]], [[Данило Киш]]
* '''актери:''' [[Миодраг Петровиќ - Чкаља]], [[Мија Алексиќ (Цуле)]], [[Павле Вујисиќ]], [[Велимир Бата Живоиновиќ]], [[Ружица Сокиќ]], [[Драган Николиќ]], [[Бора Тодоровиќ]], [[Оливера Марковиќ]], [[Мира Бањац]], [[Аница Добра]], [[Раде Шербеџија]], [[Никола Којо]], [[Драган Бјелогрлиќ]], [[Зоран Радмиловиќ]], [[Мики Манојловиќ]], [[Богдан Диклиќ]], [[Сергеј Трифуновиќ]] 
* '''режисери:''' [[Душан Макевеев]], [[Славко Воркапиќ]], [[Емир Кустурица]], [[Душан Ковачевиќ]], [[Лазар Ристовски]], [[Горан Паскаљевиќ]], [[Слободан Шијан]], [[Срѓан Драгојевиќ]], [[Петар Богдановиќ]], [[Срдан Голубовиќ]]
* '''сликари:'''  [[Стева Тодоровиќ]], [[Паја Јовановиќ]], [[Урош Кнежевиќ]], [[Надежда Петровиќ]], [[Марко Мурат]], [[Урош Предиќ]], [[Сава Шумановиќ]], [[Петар Лубарда]], [[Милиќ од Мачве]]
* '''вајари:''' [[Петар Убавкиќ]], [[Ѓорѓе Јовановиќ]], [[Симеон Роксандиќ]], [[Сретен Стојановиќ]], [[Ристо Стијовик]], [[Војин Бакиќ]], [[Јевгениј Вучетиќ]]
* '''стрип автори:''' [[Бранислав Керац]], [[Здравко Зупан]], [[Градимир Смуѓа]], [[Рајко Милошевиќ|Рајко Милошевиќ - Гера]], [[Зоран Туциќ]], [[Зоран Јањетов]], [[Дарко Перовиќ]], [[Александар Зограф]], [[Петар Меселџија]], [[Марко Ѓурѓевиќ]], [[Алекса Гајиќ]], [[Добросав Живковиќ|Добросав "Боб" Живковиќ]] 
* '''спортисти:''' [[Момчило Тапавица]] (први Словен со медал на Олимпијада), [[Александар Ѓорѓевиќ]], [[Дејан Бодирога]], [[Владе Дивац]], [[Предраг Стојаковиќ]], [[Драган Стојковиќ]], [[Немања Видиќ]], [[Бранислав Ивановиќ]], [[Немања Матиќ]], [[Дарко Станиќ]], [[Андреа Лекиќ]], [[Јелена Јанковиќ]], [[Ана Ивановиќ]], [[Новак Ѓоковиќ]], [[Јанко Типсаревиќ]], [[Јасна Шекариќ]], [[Милорад Чавиќ]], [[Милица Мандиќ]]

== Историја ==

Србите се доселиле на [[Балкан]]от во почетокот на 7. век, поточно околу [[626]]. н.е. за време на владеењето на [[Византија|византискиот цар]] [[Ираклиј]] ([[610]]-[[640]]) и оттогаш може со сигурност да се говори за нивната [[историја]]. На Балканот дошле од нивната претпоставена прататковина наречена [[Бела Србија]] (или Бојка) чија местоположба не е точно утврдена, иако се претпоставува дека се наоѓала во [[Лужица|полапските краеви]] на денешна [[Германија]]. Од каде Србите се доселиле во Бела Србија, како ни за остатокот од [[Словени]]те, не може со сигурност да се говори. Токму ова остава простор за секакви шпекулации и параисториски тврдења. Како и да е, современите Срби се вбројуваат во групата на [[Јужни Словени|јужнословенски народи]]. Терминот '''„Срби“''' како име за словенско племе на Балканот за првпат се споменува во [[822]]. година.

[[Податотека:Serb_lands044.png|left|thumb|250px|Српските земји во 9. век]]
Според белешките на византискиот цар [[Константин VII Профирогенит]] ([[913]]-[[959]]), Србите се населиле на Балканот во 7. век на пространа територија кој ги вклучувала областите: [[Рашка]] (Рас), [[Дукља]] (подоцна – [[Зета]]), [[Босна]], [[Травунија]], [[Захумје]] и [[Паганија]]. Но, сѐ до средината на 9. век нема речиси никакви други податоци за нив. Тогаш, предводени од [[Властимир]] (околу [[805]]-[[862]]) како [[Политеизам|многубожечки народ]] се креваат на востание против [[Христијанство|христијанска]] Византија и стекнуваат независност. Набрзо се наоѓаат во војна против [[Прво Бугарско Царство|Бугарија]] и на двапати успеваат да победат. Но во [[924]]. н.е. бугарскиот цар [[Цар Симеон I|Симеон Велики]] ги зазема сите српски земји. По Симеоновата смрт Србија се возобновува, но центарот на државата е поместен кон [[Зета]]. Во [[1077]]. Зета станува кралство на чело со кралот [[Михајло]] ([[1050]]-[[1081]]). Но веќе во 12. век приматот меѓу српските земји го презема [[Рашка]]. Во [[1162]]. [[Тихомир Завидовиќ]] станува ’’Велики Жупан’’ на Рашка и таа станува византиски вазал. Но настануваат династички борби и во [[1166]]. престолот го зема братот на Тихомир, '''[[Стефан Немања]]'''. Во одлучна битка кај местото Пантина, близу [[Вучитрн]] на [[Косово]], рашката војска на чело со Стефан Немања ја разбила војската на Тихомир (кого го помагала [[Византија]]) со што Немања станува законски владетел (Велики Жупан) на Рашка. Владее сè до 1196. кога власта му ја предава на второродениот син '''[[Стефан Немањиќ]]''', бидејќи првородениот [[Растко Немањиќ]] е замонашен и е можеби попознат според неговото монашко име – '''[[Свети Сава|Сава]]'''. Стефан Немањиќ успева да ја зацврсти својата власт водејќи успешни војни против [[Византија]], [[Второ Бугарско Царство|Бугарија]] и [[Латинско Царство|Латинското Царство]]. На [[4 јануари|4 јануари]] [[1217]]. година Стефан Немањиќ е крунисан за ''крал на Рашка'' од страна на [[папа]]та [[Хонориј III]]. Како прв крал на Рашка е наречен '''Стефан Првовенчани''' (''Стефан Првоовенчениот'' - венец алудира на [[круна]]), а историјата токму него го смета за прв српски крал. Интересно е да се напомене дека српските кралеви биле крунисувани како ''крал на Србите'', бидајќи Србија како државно-правна творба не постоела. Две години подоцна, во [[1219]]. брат му, Сава (Растко, подоцна Свети Сава I Српски), успева да издејствува од [[Никејскиот Патријарх]] автокефалност на [[Српска православна црква|српската црква]].

[[Податотека:Serbian Emperor Stefan Dušan, cropped.jpg|200px|right|thumb|[[Цар Душан|Стефан Урош IV Душан Силниот]], цар на Србите и Ромејците.]]
Српската држава постепено јакне и е во постојани војни со соседите, пред сè [[Византија]] и [[Второ Бугарско Царство|Бугарија]]. Постепениот раст и развој (како територијален, така и економски) доживува кулминација во [[1346]]. кога на [[16 април|16 април]], '''кралот [[Цар Душан|Стефан Душан]]''' ([[1308]]-[[1355]]) во [[Скопје]] се прогласува за '''„Цар на Србите и Ромејците“'''. Душановата Србија зафаќала голема територија: од [[Рашка]] на север, потоа [[Зета]], па преку [[Косово]] и [[Македонија]], па сѐ до [[Епир]] и [[Тесалија]] на југ. За време на неговото владеење го издал и познатиот [[Душанов законик]] – првиот правен акт на средновековна Србија. Пред своето крунисување, во [[1346]]. ја подига српската црква од ранг на [[архиепископија]] во ранг на [[патријаршија]] (притоа придодавајќи ѝ големи територии кои биле под јурисдикција на [[Цариградска петријаршија|Цариградската патријаршија]]), но истовремено ја допушта автокефалноста на [[Охридска архиепископија|Охридската архиепископија]] и ја проширува нејзината јурисдикција. По неговата смрт Србија почнува да слабее, па локалните благородници (иако верни и лојални на централната власт) всушност стануваат автократи на своите територии. Од сите најважни да се споменат се: [[Лазар Хребелјановиќ|кнезот Лазар Хребелјановиќ]], автократ на рашките области и [[Мрњавчевиќи од Србија|браќата Мрњавчевиќ]]: [[Вукашин Мрњавчевиќ|Волкашин (Вукашин)]] и [[Јован Углеша|Јован Углеша (Угљеша)]]. Последните двајца биле владетели на [[Прилеп]] и [[Сер]] со околината, соодветно и се покажале како големи заштитници на македонското словенско население од тие области. Околу тоа време, [[Турци-Османлии|османлиската опасност]] на Балканот станува преголема (иако била присутна уште во времето на царот Душан и тој против нив водел неуспешни походи), па браќата Мрњавчевиќ решаваат, на своја рака, да извршат поход против Турците-Османлии и да се ослободат од нивното присутство. Во Битката кај местото Черномен, на реката Марица (попозната како [[Маричка битка]]), во [[1371]]., нивните војски ќе доживеат катастрофален пораз, така отворајќи им го патот на Османлиите кон остатокот од Балкнот.

Судбината на српските земји била запечатена на [[Видовден]]  [[1389]]. година  ([[15 јуни|15 јуни]] по [[Јулијански календар|јулијанскиот]], [[28 јуни|28 јуни]] по [[Грегоријански календар|грегоријанскиот календар]]) кога српските војски предводени од [[Лазар Хребелјановиќ|кнезот Лазар]] претрпеле тежок пораз во [[Косовска битка|Косовската битка]] од Турците-Османлии. По оваа битка Турците полека освојуваат делови од српските земји, сѐ до падот на [[Смедерево]] во [[1459]]. што се смета за крај на турското освојување на српските земји. Турските освојувања предизвикале многу Срби од освоените или загрозените краишта да ги напуштат своите домови и да се иселат. Така голем број Срби се населиле во [[Војводина]], [[Босна]], [[Славонија]], [[Лика]], [[Кордун]] и др.

[[Податотека:Uroš Knežević - Karađorđe, 1852.jpg|left|thumb|150px|Вожд [[Караѓорѓе Петровиќ]], водач на [[Прво српско востание|Првото српско востание]] од 1804.]]
Сѐ до почетокот на 19. век најголемиот дел од српските земји биле под власт на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Со востанијата од [[1804]]. ([[Прво српско востание|Првото српско востание]]) и од [[1815]]. ([[Второ српско востание|Второто српско востание]]) ''Србија'' успеала да извојува автономен статус за себе во рамките на Империјата под името '''[[Кнежевство Србија]]'''. Меѓународното признавање на ''Србија'' како држава се случило на [[Берлински конгрес|Берлинскиот конгрес]] во [[1878]]. По овој Конгрес, кнежевството станува [[Кралство Србија|кралство]] со кое владее [[Обреновиќи од Србија|династијата Обреновиќ]], сѐ до [[1903]]. кога со преврат на власт доаѓа [[Караѓорѓевиќи од Србија|династијата Караѓорѓевиќ]]. Србија значајно ја проширува својата првобитна територија, најпрво вклучувајќи ги деловите на денешна јужна Србија ([[Ниш]], [[Лесковац]], [[Врање]]) непосредно по Берлинскиот конгрес, а во [[1912]].-[[1913]]. во периодот на [[Балкански војни|Балканските војни]] и територијата на денешна [[Македонија]] (без [[Струмица]] со околината), [[Косово]] и [[Метохија]] и [[Санџак]].

Важен период во српската историја е периодот на [[Прва светска војна|Првата светска војна]]. Војната всушност и започнува како локален конфликт помеѓу Србија и [[Австроунгарија]] заради убиството на престолонаследникот на австроунгарсиот престол, принцот [[Франц Фердинанд]] од страна на српскиот студент [[Гаврило Принцип]] во Сараево на [[28 јуни|28 јуни]] [[1914]]. Србија и покрај почетните успеси (победите во [[Церска битка|Церската]] и [[Колубарска битка|Колубарската битка]]), не успева да издржи под притисокот и откако во [[1915]]. година [[Бугарија]] ѝ објавува војна, српската војска се повлекува на југ низ [[Албанија]] сѐ до островот [[Крф]]. Здружените српско-француско-британски сили успеваат да го стабилизираат фронтот северно од [[Солун]] - линија која во историјата ќе биде позната како [[Солунски фронт]]. Со пробивањето на фронтот кон крајот на [[1918]]. и завршувањето на војната, Србија станала дел од новоформираното [[Кралство на Србите, Хрватите и Словенците]], а српскиот крал - крал на Србите, Хрватите и Словенците. Од овој момент историјата на Србите е врзана за историјата на останатите народи од југословенската заедница.

[[Податотека:Serbia mountain ranges.png|right|200px|thumb|[[Република Србија]] денес]]
Во [[Втора светска војна|Втората светска војна]] српскиот народ застанува на страната на Сојузниците. Постојат две ''движења на отпорот'' во окупирана Србија: ''[[четници]]'' - остатоци од разбиената југословенска армија верни на Владата во [[Лондон]] (но подоцна обвинети за соработка со окупационите сили) и ''[[партизани]]'' - од кои повеќето се работници и селани, предводени од [[КПЈ]] на чело со [[Јосип Броз Тито|Тито]]. По војната власта во Југославија минува во рацете на КПЈ и Југославија е поделена на шест републики, меѓу кои е и [[Социјалистичка Република Србија|Србија]] во чиј состав влегуваат автономните покраини: [[Социјалистичка автономна покраина Војводина|САП Војводина]] и [[Социјалистичка автономна покраина Косово и Метохија|САП Косово и Метохија]]. Со распадот на [[СФРЈ|социјалистичка Југославија]] во [[1991]].-[[1992]]., Србија (заедно со Црна Гора) влегува во составот [[Сојузна Република Југославија]] - СРЈ. Во [[1990]]. српскиот народ престанува да биде сметан за конститутивен во [[Хрватска]], додека во [[1995]]. [[Република Српска]] е призната како српски ентитет во рамките на [[Босна и Херцеговина]]. За време на [[Југословенски војни|Југословенските војни]] (1991-1995) повеќе од половина милион Срби од Хрватска и Босна и Херцеговина се раселени како резултат на воените дејства. Во [[1998]].-[[1999]]. по немирите на [[Косово]], [[НАТО]], без согласност на [[Совет за безбедност|Советот за безбедност при ООН]], врши 78-дневно бомбардирање на СРЈ и како резултат на тоа српската војска е приморана да се повлече од [[Косово]], а оваа територија станува протекторат на [[Организација на Обединетите нации|Обединетите нации]]. На [[5 октомври|5 октомври]] [[2001]]. после масовни демонстрации доаѓа до смена на власта во Србија кога режимот на претседателот [[Слободан Милошевиќ]] е срушен, а на власт доаѓа Демократската опозиција на Србија. Во [[2003]]. СРЈ го менува името во ''државна заедница на Србија и Црна Гора'' и практично преминува од [[федерација]] во [[конфедерација]]. Во мај [[2006]]. на референдум [[Црна Гора]] прогласува независност, со што формално и Србија станува незавизна, за првпат по крајот на [[Прва светска војна|Првата светска војна]].

==Србите како тема во уметноста и во популарната култура==
Србите се јавува како тема во [[уметност]]а и во [[Популарна култура|популарната култура]], како:
* „Што е најлошо на светот, или Пијан Србин и гладен Турчин“ (''Шта је најгоре на свијету, или Пијан Србин и гладан Турчин'') - српска народна приказна.<ref>Вук Караџић, ''Српске народне приповијетке''. Београд: Лагуна и Вукова задужбина, 2017, стр. 412.</ref>
* „Српска девојка“ (''Српска дјевојка'') - српска народна песна.<ref>''Народне лирске песме''. Београд: Просвета, 1963, стр. 33-34.</ref>
* „Патриотски разговор со Србите“ (''Patriotski razgovor sa Srbima'') - песна на српската поетеса [[Десанка Максимовиќ]].<ref>Desanka Maksimović, ''Izabrane pesme'' (peto dopunjeno izdanje). Beograd: BIGZ, 1985, стр. 221.</ref>

Во делото „[[Богатството на царот Радован]]“, српскиот поет [[Јован Дучиќ]] вели дека Србите се љумобоморни само кога се непросветени,<ref>Јован Дучић, ''Благо Цара Радована'' (друго издање). Београд: Laguna, 2018, стр. 111.</ref> додека Србинките им се даваат само на оној кој ќе ги измами.<ref>Јован Дучић, ''Благо Цара Радована'' (друго издање). Београд: Laguna, 2018, стр. 149.</ref> Меѓутоа, за Србинката, тој вели дека е поинаква од сите жени: кога е од најчист тип, таа му е сестра на мажот.<ref>Јован Дучић, ''Благо Цара Радована'' (друго издање). Београд: Laguna, 2018, стр. 157.</ref> Исто така, тој влеи дека Србинот е повеќе изразен тип како пријател, отколку како непријател при што тој го смета за непријател дури и човекот кој живее на другиот крај на светот, само ако не го дели неговото мислење.<ref>Јован Дучић, ''Благо Цара Радована'' (друго издање). Београд: Laguna, 2018, стр. 194.</ref>

== Сродни народи на Србите ==
* [[Хрвати]]
* [[Бошњаци]]
* [[Црногорци]]
* [[Македонци]]

== Галерија ==
<gallery>
Image: Serbs in Croatia, Bosnia, Montenegro and Serbia, 1981.png
Image:SerbsInYugoslavia1992-1995.png
Image:Balkans05.png
Image:Balkans2010.png
</gallery>

== Поврзано ==
* [[Република Србија]]
* [[Историја на српскиот народ]]
* [[Српски јазик]]

== Извори ==
{{наводи}}

{{Етнички групи во Србија}}
{{Европски етнички групи}}
{{Православни народи}}
{{Словенски народи}}

{{Нормативна контрола}}

[[Категорија:Срби|*]]