Преглед на кодот на Букурешки договор (1913)

<noinclude>{{заштитено-анон}}</noinclude>
{{Infobox Treaty
|name                = Букурешки договор
|image               = Balkan Wars Boundaries.jpg
|image_width         = 250px
|caption             = Границите на балканските држави по Договорот од Букурешт (долу)
|date_signed         = 10 август 1913
|location_signed     = [[Букурешт]], [[Кралство Романија|Романија]]
|signatories         = {{знамеземја|Кралство Бугарија}}<br />{{знамеземја|Кралство Романија}}<br />{{flagcountry|Кралство Србија}}<br />{{знамеземја|Кралство Грција}}<br />{{знамеземја|Црна Гора|1910}} [[Кралство Црна Гора|Црна Гора]]
}}

'''Букурешки договор''' — мировен договор потпишан на [[10 август]] [[1913]] г. помеѓу завојуваните страни во [[Втора балканска војна|Втората балканска војна]]: [[Србија]], [[Црна Гора]], [[Романија]] и [[Грција]] од една страна и [[Бугарија]] од друга страна.

Во оваа војна [[Бугарија]] била принудена на отстапки, бидејќи била притисната од другите завојувани страни. Имено [[Кралството Романија]] со својата војска вршело постојан притисок од север, здружените војски на [[Србија]] и [[Грција]] напаѓале од запад, а отоманската војска вршела напади од исток. 

Со овој договор исто така била извршена повторна поделба на териториите што дотогаш биле под турска власт ([[Македонија (регион)|Македонија]], [[Косово и Метохија]], [[Васоевиќи]], [[Санџак]], [[Тракија]] и Северен [[Епир]]). [[Македонија (регион)|Македонија]] била поделена на тој начин што нејзиниот најголем дел, односно [[Егејска Македонија|Егејскиот]], со површина од 34.356 км<sup>2</sup> го добила [[Грција]], [[Вардарска Македонија|Вардарскиот]] дел со површина од 25.342 км<sup>2</sup> го добила [[Србија]], [[Пиринска Македонија|Пиринскиот дел]] со 6.798 км<sup>2</sup> и бил даден на [[Бугарија]], а [[Албанија]] добила 1.115 км<sup>2</sup> во западниот дел. [[Романија]] ја добила јужна [[Добруџа]] од [[Бугарија]] и се зголемила за 8000 км<sup>2</sup> со 303.000 жители. 

== Делегати ==
[[File:Participants in the Bucharest Peace Treaty negotiations, 1913.jpg|thumb|250px|left|Делегати на мировната конференција.[[Елефтериос Венизелос]]; [[Титу Мајореску]]; [[Никола Пашиќ]]; [[Димитар Тончев]]; [[Константин Дисеску]]; [[Николаос Политис]]; [[Александру Магиломан]]; [[Данило Калафатовиќ]]; [[Константин Коанде]]; [[Константин Кристеску]]; [[Таке Јонеску]]; [[Мирослав Спалајковиќ]]; и [[Јанко Вукотиќ]].]]

* '''[[Кралство Романија|Романија]]''': [[Титу Мајореску]] (претседател на конференцијата), [[Александре Маргиломан]], [[Таке Јонеску]], [[Константин Дисеску]] и др.
* '''[[Грција]]''': [[Елефтериос Венизелос]], [[Димитриос Панас]], [[Николас Политис]] и др.
* '''[[Србија]]''': [[Никола Пашиќ]], [[Михајло Ристиќ]], [[Мирослав Спалајковиќ]] и [[Милан Недиќ]].
* '''[[Црна Гора]]''': [[Јанко Вукотиќ]] и [[Јован Матановиќ]].
* '''[[Бугарија]]''': [[Димитар Тончев]], [[Иван Фичев]], [[Сава Иванчов]], [[Симеон Радев]], [[Константин Станчов]], и др

== Македонско гледиште за решавање на Македонското прашање ==
[[Податотека:Karta Makedonija 1913.jpg|thumb|right|300px|Картата на [[Македонија]] во нејзините културолошко-географски граници, изработена од [[Димитрија Чуповски]] во [[Петроград]], [[1913]] година]]
[[Податотека:Macedonia_-_Point_of_View_of_the_Bulgarians.jpg|thumb|right|300px|Бугарска [[етнографска карта]] на [[Македонија]], XIX век (бугарска гледна точка)]]
[[Податотека:Macedonia_-_Point_of_View_of_the_Serbs.jpg|thumb|right|300px|Српска [[етнографска карта]] на [[Македонија]], XIX век (српска гледна точка)]]
[[Податотека:Macedonia_1913_map.png|thumb|right|300px|Поделба на [[Македонија]] помеѓу балканските држави, 1913 година]]
[[Податотека:Guerres balkaniques après traité de Bucarest.png|thumb|right|300px|Поделба на балканот во август 1913, веднаш по [[Втората балканска војна]]. Со Букурешкиот договор, границите биле јасно дефинирани, освен [[Северен Епир]]]]

На [[1 март]] [[1913]] година, седум месеци пред потпишувањето на договорот, претставниците на Македонската колонија во [[Петроград]], [[Гаврил Константинович]], [[Димитрија Чуповски]], [[Наце Димов]] и [[Александар Везенков]] потпишале [[Меморандум за независноста на Македонија (1913)|меморандум за независност на Македонија]] и му го предале на министерот за надворешни работи на [[Велика Британија]], [[Едвард Греј]], и на амбасадорите на големите сили во [[Лондон]]. Со меморандумот [[Димитрија Чуповски]] изработил и карта на [[Македонија (регион)|Македонија]] во колор со сите специфичности што аргументирано ги докажувале посебноста и причините за самостојност на [[Македонија (регион)|Македонија]]. Меѓутоа, поради сопствените интереси и во отсуство на какво било чувство за реалност и за македонскиот народ, големите сили судбината на [[Македонија (регион)|Македонија]] ја оставиле да ја решат завојуваните балкански држави.

== Поделба на османлиските територии ==

На [[9 август]] [[1913]] година, [[Букурешка мировна конференција|Букурешката конференција]] на својата пленарна седница го усвоила текстот на договорот за мир.

[[Србија]] ги добила [[Вардарска Македонија|вардарскиот дел на Македонија]], [[Косово]], дел од [[Метохија]] и дел од [[Санџак]]. Со тоа била зголемена за 39.000 км<sup>2</sup> и 1.290.000 жители. 

[[Црна Гора]] ја добила територијата [[Васоевиќи]], дел од [[Метохија]] и дел од [[Санџак]]. Таа се зголемила за 7.000 км<sup>2</sup> и за околу 260.000 жители. 

[[Грција]] ги добила [[Северен Епир]], [[Егејска Македонија|егејскиот дел на Македонија]], [[Халкидик|Халкидичкиот Полуостров]] со [[Солун]], дел од [[западна Тракија]] и бројни острови во [[Егејското Море]]. Со тоа се зголемила за 51.300 км<sup>2</sup> и за 1.624.000 жители. 

[[Бугарија]] го добила Пиринскиот дел на [[Македонија (регион)|Македонија]], [[Струмица]] со околијата и дел од западна и [[источна Тракија]]. Таа се зголемила за 21.000 км<sup>2</sup> и со околу 600.000 жители. Излез на [[Егејското Море]] [[Бугарија]] добила од сливот на [[Места]] до сливот на [[Марица]] со пристаништето [[Дедеагач]].

== Граници на Македонија по Букурешкиот договор ==

Територијата на [[Македонија (регион)|Македонија]] во рамките на Отоманското Царство до [[Балкански војни|Балканските војни]] го претставувала централниот дел на [[Балкан]]скиот Полуостров. Таа се граничела на север со [[Шар Планина]], [[Скопска Црна Гора]], [[Козјак]] и [[Рила]]. Западните граници се протегале преку планините [[Кораб]], [[Јабланица]], [[Грамошта]] и [[Пинд]], на југ по [[реката Бистрица]] до [[Егејско Море|Егејското Море]] и на исток до сливот на реката [[Места]]. Во рамките на овие географски граници, [[Македонија (регион)|Македонија]] зафаќала површина од {{км2|67.741,2}}. 

Со '''Букурешкиот мировен договор''', [[Македонија (регион)|Македонија]] била поделена на тој начин:
* [[Егејска Македонија|Егејскиот дел]], со површина од 34.356 км<sup>2</sup> го окупирала [[Грција]], 
* [[Вардарска Македонија|Вардарскиот дел]] со површина од 25.342 км<sup>2</sup> го окупирала [[Србија]], 
* [[Пиринска Македонија|Пиринскиот дел]] со 6.798 км<sup>2</sup> ја окупирала [[Бугарија]] и 
* Јужниот брег од [[Охридско Езеро|Охридското Езеро]] - [[Мала Преспа]] со 1.115 км<sup>2</sup> и биле доделени на [[Албанија]]. 

Новата '''бугарско-српска граница''' започнувала од врвот на [[Патарица]] и одела по линијата на старата бугарско-турска граница до [[Диздарица]], потоа одела по вододелницата меѓу [[Вардар]] и [[Струма]] минувајќи преку [[Лулов Врв|Луловиот Врв]], кота 1297, [[Обел]], [[Пољазни]], кота 1458, кота 1495, кота 1415, [[Понорица]], [[Кадиица]], кота 1900, кота 1453, [[Ченгино Кале]], сртот [[Клепало (граничен премин)|Клепало]], кота 1530, сртот на [[Малеш Планина]] (1445), тука свртува на запад кон котите 1515 и 1300, поминува преку сртот [[Драгнев-даг]], [[Кади Мезар Тепе]], [[Кале Тепе]], ја поминува [[Новичанска Река|Новичанската Река]] јужно од село [[Рајанци]], поминува меѓу селата [[Ословци]] и [[Сушево]], па преку реката [[Струмешница]] меѓу [[Радичево]] и [[Владевци]] и се качува кон котата 850, а потоа по вододелницата на [[Вардар]] и [[Струма]] преку котите 957, 571, 750, 895, 850 по сртот на [[Беласица]] се спојува со бугарско-грчката граница.

'''Бугарско-грчката граница''' започнувала на сртот на [[Беласица]] од српско-бугарската граница и минувала северно од [[Јуруклери]], па преку Струма оди на исток на [[Ченгене Калеси]] (1500). Оттаму излегува на сртот [[Али Ботуш]] (кота 1650) и по вододелницата по котите 1820, 1800, 713 и [[Стргач]]. Тука свртува кон североисток и пак по вододелницата меѓу котите 715, 660, кон котите 1150 и 1152, оттука по сртот оди источно од село [[Ракиштен]], ја преминува [[Места]] и оди кон врвот [[Руса]] и [[Железа]], го сече [[Доспат (планина)|Доспат]] и излегува на [[Чука]]. Одовде повторно по вододелницата и преку [[С'бково]], [[Кадирќој]] (1750), [[Авлик-даг]] (1518) [[Каин Чал]] (1811), [[Дебикли]] (1587), слегува на југ кон котата 985 и свртува на исток јужно од селото [[Карово]], оттука пак на исток минува северно од селото [[Кајбово]] и се качува на север кон котите 1450, 1538, 1350 и 1845. Потоа слегува на југ преку [[Цигла]] (1750) и [[Кушлар]] и оди по вододелницата [[Места]] и [[Јаси Еврено-дере]], излегува на [[Ахлат-даг]] (1300), а потоа кон [[Окчилар]], па оттука по реката [[Места]] до [[Егејско Море|Егејското Море]].

'''Границата меѓу Србија и Грција''' во Македонија, во согласност со Букурешкиот мировен договор, била утврдена во [[Белград]] на [[16 август]] [[1913]] година. Граничната линија почнувала од котата 1494 на сртот [[Беласица]], па одела кон котите 394 и 208, потоа минувала преку [[Дојранско Езеро|Дојранското Езеро]], во правецот на котата 227, а оттаму кон [[Мачуково]], потоа ја минувала реката [[Вардар]] и одела северно од [[Сехово]] преку котите 241, 560 по возвишението [[Тушет Балкани]], преку котите 858, 774, 1149, 1929, 2058, 2050, 1673, 1766, 1656 по висот [[Блатец]] преку котите 1431, 1201, 1375, 1550, 1058, 1440, 1660, 1700 (по планината [[Ниџе]]) преку котата 2525 ([[Кајмакчалан]]) на котата 1944, оттука одела на запад по висот [[Старков Гроб]], потоа јужно од селото [[Кремјан]] и натаму меѓу [[Кенали]] и [[Негочани]] минувала преку [[Рахово]] и [[Драгош]], потоа преку котите 1980, 2094, 2000 па јужно од селото [[Долно Дупени]] минувала преку [[Преспанско Езеро|Преспанското Езеро]] оставајќи ѝ го на [[Србија]] островчето [[Голем Град]] и излегувала јужно од селото [[Коњско]]. Оттука одела по возвишението на [[Вакуфица]] преку котата 947, [[Мал Шат]], (кота 1537) па кон врвот [[Горица]]. Оттаму одела кон селото [[Бач]], [[Пешкопеја]], па преку котата 1100 до албанската граница.

== Обиди за ревизија на договорот ==

Веднаш по потпишувањето, т.е. на [[11 август]] 1913 година, [[Австроунгарија]], [[Русија]] и [[Бугарија]] барале ревизија на договорот, со оглед на бројните неправилности, недоречености и нелогичности во поделбата на териториите и во донесувањето на одлуките. 

На [[14 август]], [[Русија]] ги отфрлила намерите за ревизија на договорот, па со такво барање останале само [[Австроунгарија]] и [[Бугарија]], на кои остро им се спротивставувала [[Франција]]. Букурешкиот мировен договор претставува единствен меѓународен договор што не ги потпишале сите големи сили и што бил во голема мера против нивните интереси. Исто така, големите сили не ги зеле предвид барањата на [[македонскиот народ]], чии претставници, од повеќе асоцијации, особено од [[Русија]] и [[Швајцарија]], интервенирале да се зачува идентитетот на македонскиот народ и единството и целината на македонската територија.

== Значење на Букурешкиот мировен договор за Македонија ==
[[Податотека:Reuter telegram about Treaty of Bucharest, 1913.pdf|мини|лево|Текст од Договорот за мир потпишан во Букурешт, со кој се определуваат границите на освоените територии во Македонија. Телеграма на Ројтер. (10 август 1913)]]
Со распарчувањето во [[Букурешт]], [[Македонија (регион)|Македонија]] од централен и најзначаен дел од [[Балкан]]от станала периферија и провинција на балканските земји. 

Веднаш потоа започнало асимилирање на [[Македонци|македонското]] население во [[Јужни Срби]], [[Бугари]], [[Славофони Грци]] и [[Албанци]]. Дури и во пребројувањето на жртвите и загубите во [[Втора балканска војна|Втората балканска војна]] македонското име не се споменувало, иако војната главно се водела во [[Македонија]], Според извештаите, [[Србија]] загубила 44.500 луѓе, [[Црна Гора]] 1.400, [[Грција]] 20.000, а [[Бугарија]] 93.000 луѓе. Вкупно 158.000 луѓе.

Наведениве факти недвосмислено докажуваат дека балканските војни се подготвувале и се воделе за поделба на турските поседи во Европа. Единствениот принцип врз кој се одредувале и се поставувале границите било правото на посилниот, односно оружјето.

==Букурешкиот договор како тема во уметноста==
* „Тринаесеттата и подоцна“ — песна на македонскиот писател [[Славко Јаневски]] од 1966 година.<ref>Славко Јаневски, ''Евангелие по Итар Пејо''. Скопје: Кочо Рацин, 1966, стр. 61-62.</ref>

== Наводи ==
{{наводи}}

== Литература ==
* Anderson, Frank Maloy and Amos Shartle Hershey. ''Handbook for the Diplomatic History of Europe, Asia, and Africa 1870-1914'', Prepared for the National Board for Historical Service, Government Printing Office, [[Washington D.C.]], 1918. {{en}}
* Karl Adam: ''Großbritanniens Balkandilemma. Die britische Balkanpolitik von der bosnischen Krise bis zu den Balkankriegen 1908-1913'', Verlag Dr. Kovac, Hamburg 2009, ISBN 978-3-8300-4741-4. {{de}}
* Katrin Boeckh: ''Von den Balkankriegen zum Ersten Weltkrieg. Kleinstaatenpolitik und ethnische Selbstbestimmung am Balkan''. Oldenbourg Verlag, München 1996, ISBN 3-486-56173-1.{{de}}
* Richard C. Hall: ''Balkan Wars 1912–1913. Prelude to the First World War''. Verlag Routledge, London 2000, ISBN 0-415-22946-4.{{en}}

== Надворешни врски ==

* The Treaty of Bucharest, August 10, 1913. https://www.mtholyoke.edu/acad/intrel/boshtml/bos149.htm {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20150902062213/https://www.mtholyoke.edu/acad/intrel/boshtml/bos149.htm |date=2015-09-02 }} {{en}}
* Traité de paix; signé à Bucarest, le 28 juillet / 10 août 1913. http://www.mfa.gr/images/docs/diethneis_symvaseis/1913_bucharest_treaty.doc {{fr}}

== Поврзано ==

* [[Букурешки договор, 1812]]
* [[Букурешки договор, 1918]]
* [[Букурешка мировна конференција]]
* [[Лондонски мировен договор]]
* [[Втора балканска војна]]

{{Нормативна контрола}}
[[Категорија:Балкански војни]]
[[Категорија:Отоманска Македонија]]
[[Категорија:Историја на Букурешт]]
[[Категорија:Меѓународни договори за територијални промени]]