Poep (sjpeelgood)
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Valkebergs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
'n Poep ies sjpeelgood, 'ne naomaakmiensj um mèt te sjpele. In Valkeberg-centrum en op Sint-Pièter zègke ze dao poep tege. Boete dat centrum en in de meiste ander dialekte zègke ze "póp".
Historie en materiale
[bewirk | brón bewèrke]Vreuger woort 'n poep gemaak van broaddeig, sjtein, klei, hout, porselein of aardewerk. Ouch waal van (lappe) sjtof, van sjtruè of gebreid. De ièrsjte modelle houwen 't uterlik van volwasse persone. Tegen 't ing van de 19e ièw kaom de ièrsjte babypoep op de mert, gemaak door de Franse poeppemeker Bebe. De porseleine kop woort langzamerhand vervange door eine van celluloid. Nao de 2e waereldoorlog woorte ze van kunssjtof of plastic gemaak. In 't begin van hel, later van zachter plastic.
Gebruuk
[bewirk | brón bewèrke]Veural maedsjes sjpele, es se klein zin mèt poeppe. Meistal ies dat 'n babypoep. Es groater kind weurt dèks mèt barbies gesjpeeld. 'n Barbie ies 'n naomaakvrouw, mèt 'n ideaal figuur. Oarsjprónkelik kump die oet de VS. Dao besjtoon väöl soorte barbies. Ze drage modieus kleier, die oetwiesselbaar zin en dao besjtoon ouch generaties, jónk, oud, klein en oetveuringe in diverse rasse. De barbie ies gekómme ter vervanging van de papiere aankleipoep.
Soorte poeppe
[bewirk | brón bewèrke]- 'n poeppekaspoep, um poeppekas mèt te sjpele mèt bekènde figure es Jan Klaassen, Katrijntje, de heks, de agent. Zoan poep haet meistal gein bein. Um te sjpele weurt de hand van de sjpeler in 't kleid (mèt moewe) gesjtoke en de wiesvinger in de kop.
- mèt 'n marionettepoep weurt theater gesjpeeld. Ze weurt bewoge d.m.v. dräöd.
- 'n trèkpoep kènt ledemate bewaege, door aan ein tuike te trèkke.
- 'n opbloospoep weurt gebruuk um bv EHBO-handelinge te oefene
- 'n paspoep weurt gebruuk um kleier op te passe, die me wilt nièje of vermake.
- 'n etalagepoep ies 'n model um kleier te tuène
- 'n teikenpoep ies 'n bewaegbaar poep veur de kunstenaer um de posities van de ledemate te besjtudere
- 'ne sjnièman ies 'n poep gemaak van sjniè.
- sjtruèpoeppe woorte vreuger tösje de daakpanne gesjtoke um wind, rege en sjniè tege te houte.
- 'n matroesjka of baboesjka ies 'n houte puupke, woa-in 2 of drie kleiner exemplare gesjove kènne were.