Gebrook (Heële): Versjèl tösje versies
K +sjabloon |
Geen bewerkingssamenvatting |
||
(25 tösseligkendje versies door 17 gebroekers neet getuind) | |||
Tekslien 1: | Tekslien 1: | ||
{{misjmasj2|Breuker}} |
|||
{{dialek2|Sjènnes|Gebrooksj}} |
|||
{{ExGemeinteNL2 |
|||
:''Dit artikel betrift neet 't [[Gebrook (Ech-Zöstere)|Gebrook in de Gemeinte Ech-Zöstere]]. |
|||
|naam=Gebrook (Hoensbroek) |
|||
|waope=[[Plaetje:Hoensbroek wapen.svg|147px]] |
|||
|begin=[[1388]] |
|||
|ènj=[[1982]] |
|||
|nuuj=[[Heële]] |
|||
|hoofplaats=Gebrook |
|||
|provincie=[[Nederlands Limburg]] |
|||
|km2=8,92<ref name=vt60/><ref name=vt71/> |
|||
|water=0,11<ref name=vt60/> |
|||
|inwoeners=22.670 <small>(1971)</small> |
|||
|deechde=2.541<ref name=vt71/> |
|||
|lies=Lies va börgemeistersj va Gebrook |
|||
}} |
|||
:''Veur anger plaatse mit deze naam, zuug [[Gebrook]]'' |
|||
{{dialeksec|Sjènnes}} |
|||
[[Plaetje:Kasteel Hoensbroek.jpg|thumb|right|kèsjtiel Gebrook]] |
|||
'''Gebrook''' ([[Nederlands]]: ''Hoensbroek'') is ei dörp in de gemeinte [[Heële]]. Bekènd is Gebrook gewoore van 't [[kesjtieël Gebrook|kèsjtiel Gebrook]]. Dit kèsjtiel wovan 't oudste deil sjtamt oet 1250, haet mae es 40 kamesj. Gebrook dank ziene naam aan de katholieke graaf [[Adriaan van Hoensbroek]], dae d'r veur zörgde dat de in 1388 verworve hiërlikheid Hoensbroek bie Sjpanje bleef huère. |
|||
Aanvankelik waor Gebrook mer ein gans klein dörp. Meh dit verangerde radikaal wie in 1902 door de regering in [[Den Haag]] woord besjlaote om Sjtaatsmiene te gaon boewe. Gebrook woort aangeweze om dao de twiëde koel te gaon boewe, de [[Sjtaatsmien Emma]]. Noe haet de Emma noats ech in Gebrook gelaege. De Koel haet gans zien besjtaon ömmer op grondjgebied van de gemeinte Haelder gelaege, wobie die gemeinte eigelik veer koele how: de Oranje Nassau I biej de sjtaasje en de Oranje Nassau III en IV in respectievelik [[Heëlehei|Haelderhei]] en op de Hekseberg. Meh de Emma woord ömmer aangeduid mèt Gebrook of Treebeek es vestigingsplaatsj. Mèt de aanlègk woort begonne in 1908 en in 1913; sjus veur d'r aesjte weltaorlog woort de aesjte koal geproduceerd. De aafveur ging via ein eige sjpaor dat oet Brunssum kaom van de Sjtaatsmien Hendrik, dwaasj door Gebrook via [[Nut|Nöth]] euver [[Sjènne]] nao de have van [[Stein]]. De Emma woord in 1975 gesjlaote, en op 't terrein haet nog eine ganse tied ein ongerdeil van de [[Afcent]] gezaete. De groate blikvanger, Sjach III van de Emma, is hauverwaegs de jaore '80 gesjloop. |
|||
{{dialeksec|Breuker}} |
|||
Sinds 1982 mak Gebrook deil oet van de gemeinte Heële, dit nao de gemeintelike herindeilinge van dat jaor. 't Awd gemeintehoes aan de Nuujsjtraot is nog bewaard geblieëve, meh is neet mieë i gebroek. In 't dörp is huuj 'ne sjtadsdaelwinkel gevestig, woeë me vuur gemeintelike zake terech kint. |
|||
Bie d'r mert sjtaet de klein Sint-Janskirk, de aw parochiekirk. 't [[Mergel]]e gebuike is in de 14e ieëw geboewd es kapel van 't kesjtieël en nog pès de 18e ieëw wiejer oetgeboewd tot wat 't noe is. Ómdat 't kirkske begin 20e ieëw te klein woert, besjloot 't kirkbesjtuur 'n nuuj groeëter kirk te boewe naeëve de aw: de groeëte Sint-Jan. |
|||
Gebrook haat de mieëste erkinde [[brón|waterbrónne]] va Nederland. Op 't terrein van Schiffers Food ligke zös brónne, woevan de uëverheid veer erkind haat. Dees brónne zint bekind es de Cornelia, Hebron, Idel en Sifres. De twieë lètsgeneumde zint daonaeëve aoch officieel erkind es [[mineraalwater]]brónne. |
|||
==Waope== |
|||
{{dialeksec|Mestreechs}} |
|||
De gemeinte Gebrook kraog op 17 augustus 1858 vaan d'n [[Hoege Raod vaan Adel]] e waope touwgekind, wat ziech zoe liet [[heraldiek|umsjrieve]]: |
|||
:In lazuur (''blauw'') 'nen heilege vaan goud, veur ziech hawwend e sjèld vaan zèlver (''wit''), mèt veer dweersbalke vaan keel (''roed''), dao-euverheer 'ne liew vaan sabel (''zwart''), gekroend, getóngk en genageld vaan goud. |
|||
't Sjèldsje mèt de liew is 't femiliewaope vaan de hiere vaan (Hoons-)Gebrook, d'n heilege, dee in de besjrieving neet is gespecificeerd (en op de teikening vrouwelek oetzuut), waor oersprunkelek [[Johannes (evangelis)|Sint-Jan-d'n-Evangelis]], de parochieheilege, dee same mèt 't Breuker femiliewaope op de aw sjepebaankzegele stoont.<ref>[http://www.ngw.nl/heraldrywiki/index.php?title=Hoensbroek Heraldry of the World - Hoensbroek]</ref> |
|||
==Historische inwoenertalle== |
|||
De volkstèllinge vertèlle veur Gebrook twie verhaole. In de negentienden iew waor 't 'n kwakkelgemeinte, boe 'ne geringe greuj gaw weer teneet woort gedoon door 'ne krimp. Nao 1900, en zeker nao 1909, greujt de gemeinte evels explosief, wie de aander gemeintes in de Oosteleke Koel. |
|||
{| |
|||
|- valign=top |
|||
| |
|||
{| class=wikitable |
|||
! Jaor !! Aontal !! Greuj (gans Limbörg) |
|||
|- |
|||
| 1830 || 1.189<ref>[http://www.volkstelling.nl/web/excel/VT_1830_00_B.xls Volkstèlling 1830]</ref> || -- |
|||
|- |
|||
| 1840 || 1.197<ref>[http://www.volkstelling.nl/web/excel/VT_1840_00_S11.xls Volkstèlling 1840 - Limbörg]</ref> || +0,7% ''(+5,6%)'' |
|||
|- |
|||
| 1849 || 1.198<ref>[http://www.volkstelling.nl/web/excel/VT_1849_06_H2.xls Volkstèlling 1849 - Hertogdóm Limbörg: gemeintesgewijs indeiling vaan de provincie]</ref> || +0,1% ''(+4,3%)'' |
|||
|- |
|||
| 1859 || 1.223<ref>[http://www.volkstelling.nl/web/excel/VT_1859_01_H3A.xls Volkstèlling 1859 - Plaotseleke indeiling]</ref> || +2,1% ''(+4,4%)'' |
|||
|- |
|||
| 1869 || 1.198<ref>[http://www.volkstelling.nl/web/excel/VT_1869_01_H4A.xls Volkstèlling 1869 - Feiteleke of getèlde bevolking in eder gemeinte vaan 't riek]</ref> || -2,0% ''(+4,5%)'' |
|||
|- |
|||
| 1879 || 1.257<ref>[http://www.volkstelling.nl/web/excel/VT_1879_05_H1.xls Volkstèlling 1879 - Limbörg: plaotseleke indeiling]</ref> || +4,9% ''(+7,0%)'' |
|||
|- |
|||
| 1889 || 1.204<ref>[http://www.volkstelling.nl/web/excel/VT_1889_13_H1.xls Volkstèlling 1889 - Limbörg]</ref> || -4,2% ''(+6,8%)'' |
|||
|- |
|||
| 1899 || 1.254<ref>[http://www.volkstelling.nl/web/excel/VT_1899_11_H1.xls Volkstèlling 1899 - Limbörg]</ref> || +4,2% ''(+10,2%)'' |
|||
|} |
|||
| |
|||
{| class=wikitable |
|||
! Jaor !! Aontal !! Greuj (gans Limbörg) |
|||
|- |
|||
| 1909 || 1.565<ref>[http://www.volkstelling.nl/nl/volkstelling/imageview/VT190901T/index.html Volkstèlling 1909 - Plaotseleke indeiling]</ref> || +24,8% ''(+17,8%)'' |
|||
|- |
|||
| 1920 || 7.761<ref>[http://www.volkstelling.nl/nl/volkstelling/imageview/VT192001T/index.html Volkstèlling 1920 - Plaotseleke indeiling]</ref> || +395,9% ''(+32,6%)'' |
|||
|- |
|||
| 1930 || 13.618<ref>[http://www.volkstelling.nl/web/excel/VT_1930_01_T1.xls Volkstèlling 1930 - Plaotseleke indeiling]</ref> || +75,5% ''(+25,1%)'' |
|||
|- |
|||
| 1947 || 16.042<ref>[http://www.volkstelling.nl/web/excel/VT_1947_B1_T.xls Volkstèlling 1947 - Plaotseleke indeiling]</ref> || +17,8% ''(+24,2%)'' |
|||
|- |
|||
| 1956 || 20.671<ref>[http://www.volkstelling.nl/web/excel/WT_1956_B1_T.xls Woeningtèlling 1956 - Veurnaomste gegeves per gemeinte]</ref> || +28,9% ''(+27,3%)'' |
|||
|- |
|||
| 1960 || 21.670<ref name=vt60>[http://www.volkstelling.nl/nl/volkstelling/imageview/VT196002T1/index.html Volkstèlling 1960 - Bevolking vaan gemeintes en oonderdeile vaan gemeintes]</ref> || +4,8% ''(+7,4%)'' |
|||
|- |
|||
| 1971 || 22.670<ref name=vt71>[http://www.volkstelling.nl/nl/volkstelling/images/pdf/VT_1971_B1A_T.pdf/VT_1971_B1A_T.pdf Volkstèlling 1971 - Plaotseleke indeiling]</ref> || +4,6% ''(+13,9%)'' |
|||
|} |
|||
|} |
|||
;Opmerking |
|||
* In de volkstèlling vaan 1971 zien de inwoenertalle op ganse vieftalle aofgeroond. |
|||
;[[Indexciefer|Rillatief oontwikkeling]] vaan 1830 tot 1971 |
|||
([[logaritme|logaritmische]] sjaol; ''x''<sub>1830</sub>=100)<br> |
|||
<timeline> |
|||
ImageSize = width:755 height:430 |
|||
PlotArea = left:40 right:10 top:10 bottom:20 |
|||
TimeAxis = orientation:horizontal |
|||
AlignBars = justify |
|||
Colors = |
|||
id:gray1 value:gray(0.9) |
|||
DateFormat = yyyy |
|||
Period = from:1830 till:1971 |
|||
ScaleMajor = unit:year increment:10 start:1830 |
|||
PlotData = |
|||
bar:3162 color:gray1 width:1 |
|||
from:start till:end |
|||
bar:1000 color:gray1 |
|||
from:start till:end |
|||
bar:316 color:gray1 |
|||
from:start till:end |
|||
bar:100 color:gray1 |
|||
from:start till:end |
|||
bar:32 color:gray1 |
|||
LineData = |
|||
layer:front |
|||
points:(40,120)(90,125) color:blue width:1 #1830-40 index 100-105,6 formule: 200log(1/10i)-80 boebij i=index |
|||
points:(90,125)(135,128) color:blue width:1 #1840-49 index 105,6-110,2 |
|||
points:(135,128)(185,132) color:blue width:1 #1849-59 index 110,2-115,0 (nao bove aofgerund vaan 114,9...) |
|||
points:(185,132)(235,136) color:blue width:1 #1859-69 index 115,0-120,2 |
|||
points:(235,136)(285,142) color:blue width:1 #1869-79 index 120,2-128,7 |
|||
points:(285,142)(335,147) color:blue width:1 #1879-89 index 128,7-137,1 |
|||
points:(335,147)(385,156) color:blue width:1 #1889-99 index 137,1-151,1 |
|||
points:(385,156)(435,170) color:blue width:1 #1899-1909 index 151,1-178,2 |
|||
points:(435,170)(490,195) color:blue width:1 #1909-20 index 178,2-236,4 |
|||
points:(490,195)(540,214) color:blue width:1 #1920-30 index 236,4-295,7 |
|||
points:(540,214)(625,233) color:blue width:1 #1930-47 index 295,7-367,2 |
|||
points:(625,233)(670,249) color:blue width:1 #1947-56 index 367,2-443,0 |
|||
points:(670,249)(690,255) color:blue width:1 #1956-60 index 443,0-475,6 |
|||
points:(690,255)(745,267) color:blue width:1 #1960-71 index 475,6-541,5 |
|||
points:(40,120)(90,121) color:green width:1 |
|||
points:(90,121)(135,121) color:green width:1 |
|||
points:(135,121)(185,122) color:green width:1 |
|||
points:(185,122)(235,121) color:green width:1 |
|||
points:(235,121)(285,125) color:green width:1 |
|||
points:(285,125)(335,121) color:green width:1 |
|||
points:(335,121)(385,132) color:green width:1 |
|||
points:(385,132)(435,144) color:green width:1 |
|||
points:(435,144)(490,283) color:green width:1 |
|||
points:(490,283)(540,332) color:green width:1 |
|||
points:(540,332)(625,346) color:green width:1 |
|||
points:(625,346)(670,368) color:green width:1 |
|||
points:(670,368)(690,372) color:green width:1 |
|||
points:(690,372)(745,376) color:green width:1 |
|||
</timeline> |
|||
Greun: Gemeinte Gebrook<br> |
|||
Blauw: Provincie Limbörg |
|||
==Rifferenties== |
|||
<references/> |
|||
{{commonscat|Hoensbroek}} |
|||
{{GemeinteHeële}} |
{{GemeinteHeële}} |
||
[[ |
[[Categorie:Heële]] |
||
[[ |
[[Categorie:Dörper in Nederlands Limburg]] |
||
[[en:Hoensbroek]] |
|||
[[nl:Hoensbroek]] |
Hujige versie per 23 okt 2016 13:09
- Dit artikel is in versjillende Limburgse dialekte gesjreve. Ómdat 't plaotsgebónje is maogs doe 't ómzètte nao 't Breuker, as te dit dialek sjpriks.
Gebrook (Hoensbroek) Gewaeze gemeinte in Nederlandj | |||||
| |||||
Gevörmp | 1388 | ||||
Opgehaeve | 1982 | ||||
Opgegange in | Heële | ||||
Provincie | Nederlands Limburg | ||||
Hoofplaats | Gebrook | ||||
Opperflaakde (bie opluffing) | 8,92[1][2] km² | ||||
– daovan water: | 0,11[1] km² | ||||
Inwoeners (kort veur opluffing) | 22.670 (1971) | ||||
– deechde: | 2.541[2]/km² | ||||
Lies van börgemeisters |
- Veur anger plaatse mit deze naam, zuug Gebrook
Gebrook (Nederlands: Hoensbroek) is ei dörp in de gemeinte Heële. Bekènd is Gebrook gewoore van 't kèsjtiel Gebrook. Dit kèsjtiel wovan 't oudste deil sjtamt oet 1250, haet mae es 40 kamesj. Gebrook dank ziene naam aan de katholieke graaf Adriaan van Hoensbroek, dae d'r veur zörgde dat de in 1388 verworve hiërlikheid Hoensbroek bie Sjpanje bleef huère.
Aanvankelik waor Gebrook mer ein gans klein dörp. Meh dit verangerde radikaal wie in 1902 door de regering in Den Haag woord besjlaote om Sjtaatsmiene te gaon boewe. Gebrook woort aangeweze om dao de twiëde koel te gaon boewe, de Sjtaatsmien Emma. Noe haet de Emma noats ech in Gebrook gelaege. De Koel haet gans zien besjtaon ömmer op grondjgebied van de gemeinte Haelder gelaege, wobie die gemeinte eigelik veer koele how: de Oranje Nassau I biej de sjtaasje en de Oranje Nassau III en IV in respectievelik Haelderhei en op de Hekseberg. Meh de Emma woord ömmer aangeduid mèt Gebrook of Treebeek es vestigingsplaatsj. Mèt de aanlègk woort begonne in 1908 en in 1913; sjus veur d'r aesjte weltaorlog woort de aesjte koal geproduceerd. De aafveur ging via ein eige sjpaor dat oet Brunssum kaom van de Sjtaatsmien Hendrik, dwaasj door Gebrook via Nöth euver Sjènne nao de have van Stein. De Emma woord in 1975 gesjlaote, en op 't terrein haet nog eine ganse tied ein ongerdeil van de Afcent gezaete. De groate blikvanger, Sjach III van de Emma, is hauverwaegs de jaore '80 gesjloop.
Sinds 1982 mak Gebrook deil oet van de gemeinte Heële, dit nao de gemeintelike herindeilinge van dat jaor. 't Awd gemeintehoes aan de Nuujsjtraot is nog bewaard geblieëve, meh is neet mieë i gebroek. In 't dörp is huuj 'ne sjtadsdaelwinkel gevestig, woeë me vuur gemeintelike zake terech kint.
Bie d'r mert sjtaet de klein Sint-Janskirk, de aw parochiekirk. 't Mergele gebuike is in de 14e ieëw geboewd es kapel van 't kesjtieël en nog pès de 18e ieëw wiejer oetgeboewd tot wat 't noe is. Ómdat 't kirkske begin 20e ieëw te klein woert, besjloot 't kirkbesjtuur 'n nuuj groeëter kirk te boewe naeëve de aw: de groeëte Sint-Jan.
Gebrook haat de mieëste erkinde waterbrónne va Nederland. Op 't terrein van Schiffers Food ligke zös brónne, woevan de uëverheid veer erkind haat. Dees brónne zint bekind es de Cornelia, Hebron, Idel en Sifres. De twieë lètsgeneumde zint daonaeëve aoch officieel erkind es mineraalwaterbrónne.
Waope
[bewirk | brón bewèrke]De gemeinte Gebrook kraog op 17 augustus 1858 vaan d'n Hoege Raod vaan Adel e waope touwgekind, wat ziech zoe liet umsjrieve:
- In lazuur (blauw) 'nen heilege vaan goud, veur ziech hawwend e sjèld vaan zèlver (wit), mèt veer dweersbalke vaan keel (roed), dao-euverheer 'ne liew vaan sabel (zwart), gekroend, getóngk en genageld vaan goud.
't Sjèldsje mèt de liew is 't femiliewaope vaan de hiere vaan (Hoons-)Gebrook, d'n heilege, dee in de besjrieving neet is gespecificeerd (en op de teikening vrouwelek oetzuut), waor oersprunkelek Sint-Jan-d'n-Evangelis, de parochieheilege, dee same mèt 't Breuker femiliewaope op de aw sjepebaankzegele stoont.[3]
Historische inwoenertalle
[bewirk | brón bewèrke]De volkstèllinge vertèlle veur Gebrook twie verhaole. In de negentienden iew waor 't 'n kwakkelgemeinte, boe 'ne geringe greuj gaw weer teneet woort gedoon door 'ne krimp. Nao 1900, en zeker nao 1909, greujt de gemeinte evels explosief, wie de aander gemeintes in de Oosteleke Koel.
|
|
- Opmerking
- In de volkstèlling vaan 1971 zien de inwoenertalle op ganse vieftalle aofgeroond.
- Rillatief oontwikkeling vaan 1830 tot 1971
(logaritmische sjaol; x1830=100)
Greun: Gemeinte Gebrook
Blauw: Provincie Limbörg
Rifferenties
[bewirk | brón bewèrke]- ↑ 1,0 1,1 1,2 Volkstèlling 1960 - Bevolking vaan gemeintes en oonderdeile vaan gemeintes
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Volkstèlling 1971 - Plaotseleke indeiling
- ↑ Heraldry of the World - Hoensbroek
- ↑ Volkstèlling 1830
- ↑ Volkstèlling 1840 - Limbörg
- ↑ Volkstèlling 1849 - Hertogdóm Limbörg: gemeintesgewijs indeiling vaan de provincie
- ↑ Volkstèlling 1859 - Plaotseleke indeiling
- ↑ Volkstèlling 1869 - Feiteleke of getèlde bevolking in eder gemeinte vaan 't riek
- ↑ Volkstèlling 1879 - Limbörg: plaotseleke indeiling
- ↑ Volkstèlling 1889 - Limbörg
- ↑ Volkstèlling 1899 - Limbörg
- ↑ Volkstèlling 1909 - Plaotseleke indeiling
- ↑ Volkstèlling 1920 - Plaotseleke indeiling
- ↑ Volkstèlling 1930 - Plaotseleke indeiling
- ↑ Volkstèlling 1947 - Plaotseleke indeiling
- ↑ Woeningtèlling 1956 - Veurnaomste gegeves per gemeinte
Sjtad en dörper: Gebrook · Grasbrook · Heële · Heëlebaan · Heëlehei · De Hees · Meezenbroek · Muëleberg · Welte · Zeswege | |
Buurtsjappe en gehuchte: Aarveld-Bekkerveld · Aokerbaan · Aokersjtraot · De Beitel · Beersdal · Benzerao · Berg · Boutsj · Dem · Douve Weien · Einde · Ekenderveld · Ten Esje · Euverbrook · Euverlotbrook · Flattersjtraot · De Euren · Euvesj Kaumer · Ganzewei · Heële-Centrum · Hekseberg · Heihove · Hiërewaeg · De Hölsberg · Hondsrug · Huske · Imsterao · Kaume · Kaumer · Kommert · Kouvenrao · Kuëningsbemd · Mariageweng · Mariaroa · Mörge · Musjebrook · Musjemig · Nieuw-Einde · Nuuj Lotbrook · Palemig · Passart · Prikkenis · Rennemig · Robrook · Rukker · Schurenberg · Schuureik · Sjandele · Sjrievesjhei · Sjuur · De Stack · De Sjtasjón-kolonie · Soeret · Terlinden · Terschuren · Terworm · Ungesj Kaumer · Vaosje · Varebeuker · De Vrank · Vrieheide · Vrusjehuske · Vrusjemig · Weggebekker |