Polfer: Versjèl tösje versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud

In de regel

Hujige versie per 20 fib 2016 22:45

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Valkebergs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

Polfer of böskroet ies 'n soort sjpringsjtof besjtaonde oet 'n mengsel van salpeter, houtskool en solfer (zjwavel). 't Woord kump van 't Latiense pulver (sjtöb, zand, esj). 't Frans geuf 't vergeliekbaar woord poudre.

Historie

Böskroet ies 't ouds bekèndste explosief mengsel. 't Woort al in de 10e ièw in China gebruuk. De ièrsjte besjrieving sjteit in de militaire encyclopedie "Wu Ching tsung Yao" oet miedde 11e ièw. In 't jaor 1232 woort böskroet gebruuk door de Mongolen bie de belegering van de sjtad Keifeng. 't Belangriek en lestig te vinge ingrediënt salpeter ies waarsjienlik aafkómstig van de Chineze. De Arabiere kènde in 1240 't salpeter es 'sjniè van de Chineze'. Der Franciscaner monnik Roger Bacon besjreef in 1242 of 1248 es ièrsjte Europeaan de fabricage van 't zjwart böskroet. Ièwelank ies böskroet daonao toegepas in ummer miè vernuftig werende vuurwaopes.

Pepölverkes

In kingerpiesteulkes of revölverkes (klapperpistole) woorte vreuger pepölverkes gebruuk um hel knalle te producere bie 't "sjete". Me rook dan de zjwavel. Pepölverkes waore opgerolde papiere rölkes (of losse rundsjes), bedèk mèt polferbölkes. In Belsj (in 't Vlaams dialek) zègke ze dao poerkespistool tege. Poer (van poeier) beteikent ouch böskroet.

Gezègdes en oetdrökkinge

Gezèkdes in de beteikenis van: nieks weerd zin:

Geine sjeut polfer waerd zin.
Zoa druèg wie polfer.
Dae haet de polfer neet oetgevónge.

@@ Tekslien 1: / Tekslien 1: @@
 {{Dialek|Valkebergs}}
-'''Polfer''' of '''böskroet''' ies 'n  soort [[sjpringsjtof]] besjtaonde oet 'n mengsel van [[salpeter]], [[houtskool]] en [[zjwavel]]. 't Woord kump van 't [[Latien]]se pulver (sjtöb, zand esj). 't Frans geuf 't vergeliekbaar woord poudre.
+'''Polfer''' of '''böskroet''' ies 'n  soort [[sjpringsjtof]] besjtaonde oet 'n mengsel van [[salpeter]], [[houtskool]] en [[solfer]] (zjwavel). 't Woord kump van 't [[Latien]]se ''pulver'' (sjtöb, zand, esj). 't [[Frans]] geuf 't vergeliekbaar woord ''poudre''.
-==Pepölverkes==
+==Historie==
+Böskroet ies 't ouds bekèndste explosief mengsel. 't Woort al in de 10e ièw in [[China]] gebruuk. De ièrsjte besjrieving sjteit in de militaire encyclopedie "Wu Ching tsung Yao" oet miedde 11e ièw. In 't jaor 1232 woort böskroet gebruuk door de [[Mongool|Mongolen]] bie de belegering van de sjtad [[Keifeng]]. 't Belangriek en lestig te vinge ingrediënt salpeter ies  waarsjienlik aafkómstig van de Chineze. De [[Arabier]]e kènde in 1240 't salpeter es 'sjniè van de Chineze'. Der [[Fransiscaan|Franciscaner]] [[monnik]] [[Roger Bacon]] besjreef in 1242 of 1248 es ièrsjte Europeaan de fabricage van 't zjwart böskroet. Ièwelank ies böskroet daonao toegepas in ummer miè vernuftig werende [[vuurwaope]]s.
-In kingerpiesteulkes of revölverkes woorte (vreuger) rölkes pepölverkes gebruuk um hel knalle te producere bie 't "sjete". Me rook dan de zjwavel.
+==Pepölverkes==
+In [[pistool|kingerpiesteulkes]] of [[revolver|revölverkes]] (klapperpistole) woorte vreuger pepölverkes gebruuk um hel knalle te producere bie 't "sjete". Me rook dan de [[zjwavel]].  Pepölverkes waore opgerolde papiere rölkes (of losse rundsjes), bedèk mèt polferbölkes. In [[Belsj]] (in 't [[Vlaams]] dialek) zègke ze dao ''poerkespistool'' tege. Poer (van poeier) beteikent ouch böskroet.
 ==Gezègdes en oetdrökkinge==
 Gezèkdes in de beteikenis van: nieks weerd zin:
@@ Tekslien 11: / Tekslien 14: @@
 * Dae haet de polfer neet oetgevónge.
-[[Categorie:sjpringsjtoffe]]
+[[Categorie:Chemie]]
+[[Categorie:Limburgse wäörd]]