Bekiek brón van Tuvalu

{{dialek|Mestreechs}}
{{landjtabel|
| naomlandj = Tuvalu
| vlag = [[Plaetje:Flag of Tuvalu.svg|120px|Veendel vaan Tuvalu]]
| waope = [[Plaetje:Coat of arms of Tuvalu.svg|100px|Waope vaan Tuvalu]]
| lokasie = [[Plaetje:LocationTuvalu.png|250px|Ligking vaan Tuvalu]]
| taole = [[Ingels]], [[:en: Tuvaluan language|Tuvaluaans]]
| hoofstad = [[:en:Funafuti|Funafuti]] ([[:en:Vaiaku|Vaiaku]])
| staotsvörm = [[:en:Commonwealth of Nations|Commonwealth realm]]
| staotshoof = [[Sjarel III]] (sinds [[2022]])
| titelhoofregering = gouvernäör-generaal | naomhoofregering = [[:en:Tofiga Vaevalu Falani|Tofiga Vaevalu Falani]]
| titelhoofregering1 = premier | naomhoofregering1 = [[:en:Feleti Teo|Feleti Teo]]
| km2 = 26 | pctwater = 0
| inwoeners = 11.900 (2021) | deechde = 457,69
| munteinheid = [[Tuvaluaansen dollar]], [[Australischen dollar]] | valutacode = AUD
| tiedzaone = +12
| fiesdaag = [[1 oktober]]
| vouksleed = [[Tuvalu mo te Atua]]
| tld = tv | landjcode = TUV | tillefoon = 688
}}
'''Tuvalu''' is 'n [[eilandnatie]] in de [[Stèl Oceaon]], zuielek vaan [[Kiribati]], westelek vaan [[Tokelau]], noordelek vaan [[Wallis en Futuna]] en [[Fiji]], oostelek vaan [[Vanuatu]] en zuidoostelek vaan [[Nauru]]. De euverwegend [[Polynesië|Polynesische]] staot is eint vaan de kleinste en mins bevolkde len op de wereld.

==Bestuurleke indeiling==
Tuvalu is verdeild in nege eilandgebeje, die ein [[atol]] of eiland umspanne (de atolle bestoon oet mierder eilendsjes, dat wèlt zègke mierder individueel stökskes land die bove water koume, meh vörme wel ein geografische einheid). 't Sjetief eiland Niulakita is pas sinds 1949 bewoend. De distrikte zien:

* [[Funafuti]]
* [[Nanumanga]]
* [[Nanumea]]
* [[Niulakita]]
* [[Niutao]]
* [[Nui]]
* [[Nukufetau]]
* [[Nukulaelae]]
* [[Vaitupu]]

==Fysische geografie==
Tuvalu is mèt zien 26 veerkentege kilometer oongeveer zoe groet wie de gemeinte [[Meersje|Meerse]]. 't Is 't 193e land op de wereld nao opperflaakde, of beter 't veerde kleinste nao [[Nauru]], [[Monaco]] en [[Vaticaanstad]], al is Tuvalu nog wel väöl groeter es de lèste twie. Vaan de nege bove besjreve eilandgebeje bestoon 'rs drei oet massief koraoleilen (Nanumanga, Niulakita, Niutao); Nanumanga en Niutao weure ouch vergezeld vaan e paar kleinder satellieteilendsjes. De aander zes zien atolle. Geint vaan de eilen stik wied bove zieniveau oet; op Niulakita haolt me nog 4,6 meter. Gans 't land löp dus gevaor um in dezen iew oonder te loupe es gevolg vaan 't stijge vaan de ziespiegel.

===Levende natuur===
Tuvalu heet 'nen echten eilandfauna. Wat zoogdiere betröf gief 't allein [[walvèsechtege]]; zelfs vleermuis oontbreke. 't Aontal [[veugel|vogelsoorte]] op 't eiland is beperk tot 34, daovaan is gein gans endemisch, ein ingeveurd en 12 zeldzaam breujveugels of daolgaste. De natuur is evels op väöl plaotse good geconserveerd en Tuvalu trèk [[ecotoerisme]] aon.

==Cultuur en demografie==
===Etnische gróppe===
De inheimse Tuvaluaone zien veur 't groetste deil Polynesiërs; oongeveer 4% is [[Micronesië|Micronesiërs]]. De Micronesische gemeinsjap bewoent 't eiland Nui. 'ne Prominente Micronesische Tuvaluaon is Iakoba Italeli, de gouverneur-generaol vaan 't land.

===Taole===
Op de Polynesische eilen vaan Tuvalu sprik me [[Tuvaluaons]]. 't Gief dialekversjèlle tösse de noordeleke en zuieleke eilen. Alle Polynesische Tuvaluaone spreke dees taol; de aander officieel taol, 't [[Ingels]], weurt wieneg gebruuk, ouch neet in 't parlemint. De bewoeners vaan Nui spreke e dialek vaan 't [[Gilbertees]] (de taol vaan Kiribati).

===Religie===
De bewoeners vaan Tuvalu zien bekans allemaol [[christendóm|christelek]]. In vergelieking mèt aander Pacifische len is de sektarische samestèlling vrij uniform: 97% vaan de inwoeners hingk de [[protestantisme|protestantse]] Church of Tuvalu aon. Aander genoetsjappe en religies zien de [[zevendendaagsadventiste]] (1,4%), de [[Bahá'í]] (1%) en d'n [[islam]] (0,4%).

===Sport===
De nationaole [[sport]] op Tuvalu is ''kilikiti'', 'n regionaol aofgeleide vaan [[cricket]] die oonder aandere ouch in Samoa en Nui-Zieland weurt gespäöld. Ouch algemeinder sporte weure, op volstrek amateurniveau, beoefend. 't [[Voetbal]]team vaan 't land is neet bij de [[FIFA]] aongeslote meh wèlt dao verandering in bringe. Dit team kraog in Nederland bekindheid wie in de zomer vaan 2011 [[Foppe de Haan]] dao trainer woort.

==Historie==
De Polynesiërs, allezeleve de oersprunkeleke bewoeners (oondaanks aonwiezinge op 't tegedeil), kaome zoe'n 3000 jaore trök de eilen op door Tonga en Samoa. In hunnen tied bewoende ze ach vaan de nege eilen; ''Tuvalu'' beteikent daan ouch ''ach same''. D'n iersten Europeaon dee de eilen oontdèkde waor de Spaonse kaptein [[Álvaro de Mendaña de Neira]], dee woersjijnelek Nui zaog en 't ''Isla de Jesus'' duipde. Ziene landsmaan [[Francisco Antonio Mourelle]] zaog twie iewe later, op 5 mei [[1781]], 'n eiland wat heer ''El Gran Cocal'' ('de groete kokosnoet') neumde; dit kin Niutao zien gewees. Arent Schuyler de Peyster, 'nen Amerikaanse kaper oonder Brits veendel, deeg de eilen aon in [[1819]] en neumde ze ''Ellice-eilen'', nao de Britse politicus en handeleer Edward Ellice, eigeneer vaan de expeditie. Daomèt begós de inminging vaan de Europeaone in Tuvalu. De volgende decennia kaome walvèsveurders, handelere, slaoveronselere ('blackbirders') en missionaire 't land in. Zoe woorte de eilen mèt en mèt gekoloniseerd, en opgenome in de Britse kolonie vaan de [[Gilberts- en Ellice-eilen]]. In d'n [[Twiede Wereldoorlog]] waore de Ellice-eilen e bolwerk vaan de Geallieerde, die 't wiste te behawwe dewijl de Gilbertseilen bezat waore. Begin jaore 1970 gaof me de kolonie mier otonomie; in [[1978]] woort Tuvalu gans oonaofhenkelek, politiek noe ouch los vaan Kiribati boemèt 't oonder koloniaol bewind waor verboonde. Es eint vaan de lèste len traoj 't in [[2000]] touw tot de [[Vereinegde Naties]]. Sinds [[1998]] exploiteert 't eiland domeine mèt 't TLD ''[[.tv]]''.

==Bronne==
''Dit artikel is gooddeils gebaseerd op, meh neet vertaold oet,. 't corresponderend Ingelstaoleg artikel, en wel in [http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Tuvalu&oldid=468688523 dees versie]; wijer koume bittekes informatie vaan [[:en:Geography of Tuvalu]], [[:en:History of Tuvalu]], [[:en:List of birds of Tuvalu]] en [[:en:List of mammals of Tuvalu]].''

===Rifferenties===

{{Oceanië}}

[[Categorie:Eilande-groepe]]