Wilhelm II van Duutsjland

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

Wilhelm II vaan Hohenzollern (Berlien, 27 jannewarie 1859 - Doorn, 4 juni 1941) waor vaan 1888 tot 1918 de lèste keizer vaan Duitsland en keuning vaan Pruse.

Leve tot aon 't keizersjap

Friedrich Wilhelm Viktor Albert van Pruse van Hohenzollern woort gebaore es keend vaan Friedrich en Victoria; vaan mojerskant waor heer de kleinzoon vaan keuningin Victoria van Groet-Brittannië.

Jäög

Bij zien gebuurte raakde de linkererm vaan de kleine Wilhelm vermink. De familie perbeerde dit liefsdeil toch te oontwikkele, o.a. door pienlike elektrosjoktherapieë. Doortot dat neet slaogde zouw Wilhelm dao ziech zie gans leve veur zjenere. 't Keuninkskeend woord hiel strèng opgetrokke door ziene calvinistische lierer, Georg Ernst Hinzpeter. Biografe spreke dèks vaan 'n oongelökkege jäög, en de gemaoteg liberaal hajding pasde slech bij de optrèkking die 'r vaan Hinzpeter kraog.

Mèt tien jaor kaom heer bij de Pruse armee als luitenant vaan 't ierste garderezjemint te voot. Dees functie bleef ceremonieel tot heer achtien jaor aajd waor en 't gymnasium in Kassel aofgerund had. Intösse waor heer bij de stiechting vaan 't Duits Keizerriek in 1871 kroenprins gewore. In de armee voont heer zien eige plaots, en de sfeer spraok häöm hendeg aon. In 1880 woort heer tot kapitein bevorderd.

Leve es prins

Wilhelm góng studere in Bonn aon de universiteit die door zienen groet-ampa gestiech waor, en trad tot 't corps touw. Heer oontwikkelde hei zien ideeë euver 't keizersjap; dit waor 'n conservatief visie, gebaseerd op de idee vaan de gratie vaan God, minder op de pragmatiek vaan de modernen tied. Oondertösse klóm heer in de armee op tot aon de rang vaan generaol-majoor. In 1888 stórf z'nen ampa keizer Wilhelm I, en heer woort opgevolg door dee z'ne zoon Friedrich, dee door keelkanker zien inauguratie mer 99 daog euverleefde. Zoe woort in 'tzelfde jaor Wilhelm nog tot keizer gekruund.

Persuunlikheid

Wilhelm II leej aon regelmaotege depressies en had las vaan sterke stummingswèsselinge. De contemporaine psychiater Emil Kraepelin had 't euver e "typisch geval vaan periodieke stuurnis", 'n diagnoos die heer allein op woernumminge vaan veraof kós basere. Kraepelin góng devaan oet tot dit veroorzaak woort door Wilhelm zien meujlike jäög. Ander lui sjreve häöm groetheidswaan touw. Sommege modèrn oonderzeukers höbbe oet 't verslaag vaan zien gebuurde opgemaak tot heer daobij 'n heersebejaojing opgeloupe zouw kinne höbbe, woedoor me zien agressief gedraag wèlt verklaore. Die diagnoos weurt neet door ederein geaccepteerd.

Behave 'ne natuurleken aonlègk tot depressies had heer ouch las vaan 't feit tot ziene linkererm oonderoontwikkeld (15 centimer korter es de rechter) waor: heer zjeneerde ziech deveur en droog 'ne sabel veur daovaan d'n aondach aof te leie. Dit gebrek rizzelteerde ouch in pien in 't linkeroer en evewiechsstuurnisse.

Wilhelm waor 'nen oetstekende spreker en weurt daorum wel der Redekaiser geneump. 'nen Anderen bijnaom is der Reisekeiser, umtot heer zoe dèks op weeg waor. In retrospectief kin Wilhelm doorgoon veur de veurluiper vaan de modèrn mediamonarche, umtot heer ziech dèks leet portrettere en fotografere.

Wilhelm had 'n passie veur archeologie, en joog gere en väöl. Ouch deeg heer nao zien abdicatie aon houthakke: zie landgood in Doorn woort in de daarteg jaor tot heer 't bewoende gooddeils oontboump.

Beleid

Met zien troensbestieging in 1888 begós heer gaw zien visie op de regering oet te wèrke. Heer waor euvertuug vaan de awwerwètse idee tot 'ne monarch door God is aongestèld veur te regere, en kundegde daan ouch snel aon de laankzittende riekskanseleer Otto von Bismarck, dee de lèste jaore wie 'nen dictator regeerde, nao e haaf jaor te zalle oontsloon. Dit leet heer evels nao, meh toch bleek tot Wilhelm slech mèt de mins kós samewèrke. Zoe wouw Von Bismrack ziech concentrere op de Middel-Europese pólletiek, meh stoont Wilhelm drop in Afrika e paar kolonies te stiechte. Von Bismarck wouw 'n wèt tege de socialiste versjerpe en ouch ein tege de kathelieke inveure; Wilhelm wouw neet zoe repressief tege zien oonderdane optrejje. Bij zien oontslaog mèrkde Von Bismarck op, tot de samewèrking tösse de keizer en häöm waor wie "'n aajd werkpeerd en e joonk trèkpeerd in ei span". Von Bismarck woort opgevolg door Leo von Caprivi. In deenzelfden tied oontsloog Wilhelm noch väöl mie amtenere en politici, dee häöm op wat veur meneer ouch in de weeg zaote.

In de jaore negeteg veurde Wilhelm versjeie sociaol hervörminge door. Bij 'n staking in 't Roergebeed weigerden 'r militaire op de arbeiders aof te steure. Heer veurde wètte in die o.m. nacharbeid veur vrouwlui en kinder verboje en sjafde de socialistewèt aof. Zien ganse regering heet heer zoe'n wètte doorgeveurd. Ouch had heer de wetensjap hoeg in de vaon stoon: in zien opdrach woort 't Kaiser-Wilhelm-Gesellschaft (noe Max-Planck-Gesellschaft) opgeriech.

Allewel tot heer 't image vaan 'nen oorlogskeizer heet, steurde heer 't groetste deil vaan zien regering neet op 'nen oorlog aon. Wel hoolt heer constant rekening mèt 'n confrontatie, veural mèt 't Vereineg Keuninkriek en Frankriek. Heer besloot 'n vloet op te bouwe, die oetindelek eve groet mós weure es de Britse. Vloetbasis waor de stad Wilhelmshafen. 't Gevolg waor 'ne wapewedloup tösse de twie len.

'n Crisis in zien regering waor de Daily-Telegraph-affair in 1908. Tijens e bezeuk aon Groet-Brittannië had Wilhelm dao oongenuanceerde oetspraoke gedoon, die heer mós trökrope op las vaan de ganse Rieksdaag.

Vaanaof de lèste jaore veur d'n Ierste Wereldoorlog naom d'n invlood vaan zien militair adviseurs op de keizer sterk touw. In 1914 waor 't Duitsland wat d'n oorlog tot 'n pan-Europese zaak maakde: nao de mobilisatie vaan Rusland verklaorde 't land oonmiddellik d'n oorlog aon Rusland en Fraankriek tegeliek. Dit waor evels tege de wèl vaan de keizer, dee wel oonveurwierdeleke steun aon Oosteriek-Hongarije had touwgezag, meh op 't lèste memint d'n oorlog perbeerde aof te wende. In d'n oorlog woorte 't ummer mie de opperbevelhöbber Paul von Hindenburg en Erich Ludendorff die de mach hadde.

Mèt de revolutie vaan 1918 mós de keizer vaan achter de frontlinies in 't Belsj vlöchte nao Nederland. Op 28 november, 19 daog nao 't oetrope vaan de rippebliek, abdiceerden 'r.

Leve nao de abdicatie

In 't neutraol Nederland woort häöm, op las vaan keuningin Wilhelmina, pólletiek asiel touwgezag. Tot 1920 woende heer in Amerongen, meh denao góng heer 't Hoes Doorn bij Doorn bewoene, e kestielke. Wie 't nationaol-socialisme opkaom waor heer dao in ierste instantie veurziechteg enthousias euver, umtot heer vaan die 't herstel vaan de monarchie verwachde, meh nao de machseuvernaome vaan 1933 veranderde zien gedachte dao-euver. Bij de Kristallnacht in 1938 waor heer hendeg veroontwierdeg: heer reep de aw officiere oet de armee op dat soort dinger neet touw te laote en zag zelfs tot heer ziech veur 't iers zjeneerde veur 'ne Pruus te zien. Wie Hitler evels Paries vereuverde, sjikde de keizer e gelökstillegram aon de Führer, neet in dee z'ne kwaliteit vaan leider vaan Duitsland, meh es waordering veur tot 't häöm wel gelök waor Frankriek te versloon. In 1995 evels woort bekind tot dat tillegram neet door Wilhelm meh door de hoesminister Wilhelm von Dommes waor opgestèld. Heer storf in 1941; in zie testamint had heer laote opnumme neet in Duitsland begraove te wèlle weure, zoelaank de monarchie dao neet herstèld waor.

Femilie

Wie bove gezag had Wilhelm II oonder mie keizer Wilhelm I en de Britse keuningin Victoria es groetawwers. Door dat lèste waor heer volle koezijn vaan keuning George V van 't Vereineg Keuninkriek en tsaar Nicolaas II van Rusland, zien vijande in d'n oorlog.

Wilhelm waor twie kier getrojd: Vaan 1881 tot aon 1921 mèt Auguste Viktoria von Schleswig-Holstein-Sonderburg-Augustenburg (1858 - 1921), en in 1921 mèt Hermine von Schönaich-Carolath, die häör eige gere "keizerin" neumde. Bij zien ierste vrouw had heer zeve kinder:

Friedrich Wilhelm Viktor August Ernst, kroenprins (1882 - 1951)
Wilhelm Eitel Friedrich Christian Karl (1883 - 1942)
Adalbert Ferdinand Berengar Viktor (1884 - 1948)
August Wilhelm Heinrich Günther Viktor (1887 - 1949)
Oskar Karl Gustav Adolf (1888 - 1958)
Joachim Franz Humbert (1890 - 1920)
Victoria Luise Adelheid Mathilde Charlotte (1892 - 1980)

Varia

De volgende sectie van dit artikel is gesjreve in 't Norbiks.

Keizer Wilhelm nèmt aafsjied van zie gevolg bie de sjtatie van Èesde, 1918

Wie d'r keizer an 't ing van d'r ursjte weltkreeg via Belsj nao Nederland wol vluchte, deeg e dat via d'r grenspoos 't Withoes tussje Moelinge en Eesde. Wie d'r douanebeambte 'm nao z'n papiere vroog, zag d'r keizer "Ich bin der Kaiser von Deutschland". D'r douanier geleufde 'm neet en zag: "Jajao, en 'ch bin Napoleon". En e leet 'm neet de grens passere. Doe is d'r keizer via kling waeg toch de grens uvver kaome. E reesde mit 'ne taxi van taxibedrief Slenter oet Norbik en die zatte d'r keizer aaf óp 't treinstation va Eèsde, oeë e d'r trein nao Mestreech pakde. De luuj oet die durper langs de grens kinne al die kling neet-gecontroleerde grensuvvergeng hieël good.

Extern links

Commons

Op de pazjena Wilhelm II van Wikimedia Commons zeen media gerelateerd aan dit óngerwerp te vènje

http://www.DHM.de/lemo/html/biografien/WilhelmII/index.html (Duitstaoleg)
Wilhelm II in de Preußen-Kronink (Duitstaoleg)