Watersjap
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
E watersjap (Nederlands waterschap, hei en dao hoogheemraadschap) is, veural in Nederland, e bestuursorgaan wat ziech speciaal bezeghèlt mèt 't waterhoeshawwe in 'n bestumde regio, die me ouch watersjap neump. In Nederland is dit 'n bestuurslaog die parallel aon de provincies en de gemeintes häör werk deit. Watersjappe zien in de middeliewe in Holland en 't Stiech oontstande en zien op de lang door in gans 't land ingestèld. Watersjappe höbbe 'n groete rol gespäöld in de historie vaan 't bestuur en 't waterbehier in Nederland en stoonte aon de weeg vaan 't poldermodel. Soms goon stumme op um oet bezuneging de watersjappe aof te sjaffe en hun werk te verdeile oonder provincies en gemeintes; argumint daotege is miestal de euverlas en 't gevier boetouw slech waterbehier kin leie. De Nederlandse watersjappe zien vereineg in de Unie van Waterschappen.
Gouvernemint
bewirk't Gouvernemint vaan e watersjap besteit oet 'nen diekgraof (soms watergraof, es 't watersjap gein dieke kint), 'n algemein bestuur en e daogeleks bestuur. In 't algemein bestuur numme vertegenwoordegers vaan versjèllende categorieë deil: ingelande (groondbezitters), pachters, bezitters vaan gebouwe, bedrieve en ingezetene (börgers die neet tot de veurege categorie hure). Dit algemein bestuur keus oet eige krink 't daogeleks bestuur; de leie daovaan heite heemrade (of hoegheemrade). D'n diekgraof weurt door de Kroen (de minister vaan Binnelandse Zakes) veur zes jaor beneump. 't Bestuur vaan 't watersjap zit zoe inein wie 't gemeintebestuur vreuger: 'ne beneumden diekgraof (börgemeister) en 'n algemein bestuur (gemeinteraod) wat oet eige krink de heemrade (wèthawwers) keus. Keeslieste mèt politieke partije bestoon bij 't watersjap pas officieel sinds 2008; daoveur woort allein op apaarte kandidaote gestump.
Tot 1992 mochte börgers (ingezetene) die neet direk bij 't waterbehier waore betrokke ouch neet veur 't watersjap stumme. De filosofie dao-achter waor 't princiep belaank - betaoling - zègkesjap: 'ne boer, dee mie belaank heet bij zaker wie 't waterpeil op zie land es de börger bij 't water neve zienen achtertuin, heet 'n groeter stum in 't watersjap. Allewijl is väöl vaan dat princiep losgelaote.
Es traditioneel bestuurseinheid höbbe watersjappe vaanajds, miestal nog, ouch waopes.[1]
Take
bewirk't Watersjap heet de volgende kerntake: zörg veur waterkieringe (dieke etc.), behier vaan waterkwaliteit en behier vaan waterkwantiteit (waterpeil). Soms weure ze aander take touwgekind, wie behier vaan verkier op waterweeg of zelfs op weeg. Verordeninge die e watersjap oetveerdeg heite käöre. Watersjappe kinne, wie aander euverhede, ouch belasting höffe. Gróppe wie de ingelande en de bedriefsbezitters (die speciaal zitting höbbe in 't bestuur) betaole mie watersjapsbelasting. De provincie heet vetorech bij väöl käöre en kin watersjappe ouch instèlle en opheffe.
Boete Nederland
bewirkIn 't Vlaams gewes kint me e soort watersjappe op kleinder sjaol, de zoegenaomde wateringe. In 2005 stèlde me dao ouch watersjappe in, boe-in bestuurders en amtenere oet versjèllende betrokke euverhede (watering, gemeinte, provincie, gewes) zitting numme. In Fraankriek kint me zes agences d'eau. In aander len weurt dit waterbeleid, es dao al 'n speciaol instantie veur besteit, dèkser op landelek niveau geregeld.
Lies vaan Nederlandse watersjappe
bewirk
't Gief in Nederland 21 watersjappe. De lèste jaore is dao-in hendeg gesnoje (herindeiling), zoetot väöl watersjappe noe de gruutde vaan 'n provincie höbbe. De grenze loupe neet altied geliek mèt de provinciegrenze, dit heet daan miestal te make mèt de luip vaan 'n reveer.
- Watersjap Noorderzijlvest (Groninge, Drenthe en e stökske Friesland)
- Watersjap Friesland (Wetterskip Fryslân; Friesland en e stökske Groninge)
- Watersjap Hunze en Aa's (Groninge en Drenthe)
- Watersjap Drents Overijsselse Delta (Drenthe en Euverijssel)
- Watersjap Vechtstromen (Drenthe, Gelderland en Euverijssel)
- Watersjap Vallei en Veluwe (Gelderland en Utrech)
- Watersjap Rijn en IJssel (Gelderland en e stökske Euverijssel)
- Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden (Utrech en e stökske Zuid-Holland)
- Watersjap Amstel, Gooi en Vecht (Noord-Holland, Utrech en e stökske Zuid-Holland)
- Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier (Noord-Holland)
- Hoogheemraadschap van Rijnland (Zuid-Holland en Noord-Holland)
- Hoogheemraadschap van Delfland (Zuid-Holland)
- Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard (Zuid-Holland)
- Watersjap Rivierenland (Gelderland, Zuid-Holland, Noord-Braobant en Utrech)
- Watersjap Hollandse Delta (Zuid-Holland)
- Watersjap Scheldestromen (Zieland)
- Watersjap Brabantse Delta (Noord-Braobant)
- Watersjap De Dommel (Noord-Braobant)
- Watersjap Aa en Maas (Noord-Braobant)
- Watersjap Limburg (Limbörg)
- Watersjap Zuiderzeeland (Flevoland, Friesland en Euverijssel)
Bron
bewirkDe info vaan dit artikel is aofkumsteg vaan de Nederlandstaolege Wikipedia, gooddeils vaan dit artikel. D'n teks is neet lètterlek vertaold.