Fontem paginae Publius Ovidius Naso inspicere

{{L1}}
[[Fasciculus:Publius Ovidius Naso.jpg|thumb|upright=0.75|Opinabilis Ovidii imago ab [[Antonius de Werner|Antonio von Werner]] [[saeculum 19|saeculo undevicensimo]] ficta.]]
'''Publius Ovidius Naso''' ([[Sulmo]]ne die [[20 Martii]] [[43 a.C.n.]] (a.d. XII. Kal. Apr.) natus; mortuus [[Constantia (Romania)|Tomis]] inter annos 16 et 18<ref>Confer Hieronymi Chronicon, ad annum 17 (aliquibus in manuscriptis etiam 16 vel 18): ''Ovidius poeta in exilio diem obiit et iuxta oppidum Tomos sepelitur''.</ref>) fuit [[poeta]] [[Imperium Romanum|Romanus]]. Qui potissimus propter corpus [[poëma]]tum, quae sunt ''[[Heroides]]'', ''[[Amores]]'', ''[[Ars amatoria]]'' [[Poësis elegiaca|distichi elegiaci]], magister habetur atque iuxta [[Publius Vergilius Maro|Vergilium]] et [[Quintus Horatius Flaccus|Horatium]] inter [[tres]] canonicos [[litterae Latinae|litterarum Latinarum]] poetas numeratur. [[Marcus Fabius Quintilianus|Quintilianus]] Ovidium quidem putabat [[Albius Tibullus|Tibullo]] et [[Sextus Aurelius Propertius|Propertio]] lasciviorem esse.<ref>Quint. ''Inst.'' 10.1.93.</ref> [[Poësis]] Ovidiana, quae ubique [[Antiquitas Posterior|Antiquitate Posteriore]] et [[Medium Aevum|Medio Aevo]] simulata est, etiam hodie perennem thesaurum [[mythologia]]e classicae suppeditat.<ref>Morford & Lenardon (1999: 25).</ref> 

== Vita ==
In [[liber|libro]] [[quattuor|quarto]] [[Tristia|Tristium]],<ref>[[Tristia|Trist]]. 4,10.</ref> Ovidius [[patria]]m et [[dies natalis|diem natalem]] indicat: 
:[[Sulmo]] mihi patria est, [[gelu|gelidis]] uberrimus [[unda|undis]],
::[[milia passuum|milia]] qui novies distat ab [[Roma|Urbe]] [[decem]].
:editus hic ego sum nec non ut [[tempus|tempora]] noris,
::cum cecidit fato [[consul]] uterque pari.

[[Sulmo]] est [[municipium]] [[Italia]]e mediae circiter 130 [[chiliometrum|chiliometra]] a [[Roma]] ad [[oriens|orientem]] versus mediis in [[mons|montibus]] situm. "Uterque consul (i.e., [[Aulus Hirtius|Hirtius]] et [[Gaius Vibius Pansa Caetronianus|Pansa]]) cecidit" [[ver]]e anni [[43 a.C.n.]] ad [[Mutina]]m, cum [[Marcus Antonius]] ([[83 a.C.n.|83]]–[[30 a.C.n.]]) [[Gaius Iulius Caesar|Caesare]] occiso urbem oppugnavit. Ovidius de gente equestri natus et paulo minor aliis poetis notis aetatis suae [[bellum civile|Bellum civile]] non expertus [[pax Augusta|pacem Augustam]] non donum putavit, sed quasi factum. Romae cum [[frater|fratre]] [[ars rhetorica|arti rhetoricae]] studebat suasoriam maxime amans. Fratre autem mortuo, etiam Ovidius [[cursus honorum|cursum honorum]] non appetens spem [[pater|patris]] fefellit: minoribus magistratibus tantum functus est. Cum princeps omnes res maioris momenti ipse decerneret, iuventus temporis eius rebus politicis non tam ferventer studebat. Ovidius se versus non facere frustra conatum esse narrat<ref>[[Tristia|Trist]]. 4, 10, 25 seq.</ref>:
:sponte sua [[carmen]] [[numerus|numeros]] veniebat ad aptos,
::et quod temptabam scribere versus erat.

Cum poeta carmina coram publico recitaret, [[Marcus Valerius Messalla Corvinus]] eum in circulo poetarum inter quos etiam [[Albius Tibullus|Tibullus]] et [[Sulpicia]] numerabantur accepit. [[Laudatio]]nem Tibulli mortui scripsit,<ref>[[Amores (Ovidius)|Amores]] 3, 9.</ref> et amicus [[Sextus Propertius|Propertii]] erat. [[Quintus Horatius Flaccus|Horatium]] recitantem audivit, [[Publius Vergilius Maro|Vergilium]] autem solum vidit.

Ovidius [[adolescentia|adulescens]] [[uxor]]em in [[matrimonium]] duxit; matrimonii autem primi secundique mox [[divortium|divortio]] facto, denique uxorem tertiam, quae ei [[filia]]m peperit, usque ad [[vita]]e finem in matrimonio habuit. 

[[Autumnus|Autumno]] anni [[8]], Ovidius [[Ilva]]e [[insula]] versans se ab imperatore [[Gaius Iulius Caesar Octavianus Augustus|Augusto]] [[Tomis|Tomidem]] relegatum esse certior factus est. Neque actio neque [[senatus consultum]] hanc [[relegatio]]nem sanxerunt, ut Ovidius postea scripsit.

[[Fasciculus:Eugène Delacroix - Ovide chez les Scythes (1862).jpg|thumb|[[Eugenius Delacroix]], [[pictor]] Francogallicus [[Ovidius apud Scythas exsul|ultimos Ovidii dies inter Getas]] pinxit anno [[1862]]; Delacroix eandem rem iam anno [[1835]] et anno [[1859]] pinxerat. Haec pictura nunc [[Novum Eboracum (urbs)|Novi Eboraci]] in [[Museum Artium Metropolitanum|Museo Artium Metropolitaneo]] conservatur.]]

Ignota vera causa ab [[G. Iulius Caesar Octavianus Augustus|Augusto]] anno [[8]] Tomidem, quae urbs hodie [[Constantia (Romania)|Constantia]] vocatur et in [[Romania]] sita est, relegatus est. Ovidius ipse duas causas indicat: ''carmen'' et ''errorem'' quendam. Veri simile est, quod carmen ''[[Ars amatoria|Artem amatoriam]]'' significat, cum id opus eo tempore e [[bibliotheca|bibliothecis]] remotum sit: Ovidius doctor adulterii esse accusatus est. Sed causa prima ille error esse videtur, quia ''Ars Amatoria'' iam [[octo]] annis ante publicata erat. Fortasse [[Iulia minor]] vel adulterium committens vel [[Agrippa Postumus|Agrippam Postumum]] successorem Augusti facere conans eo cum errore conexa est. In exilio, Ovidius [[tristia]], praeclarissimum opus, composuit, quo maerorem relegationis patefecit. Ibi<ref>[[Tristia|Trist]]. 1,3.</ref> legimus:
:Cum subit illius tristissima [[nox|noctis]] imago,
::quae mihi supremum [[tempus]] in [[Roma|urbe]] fuit,
:cum repeto noctem, qua tot mihi cara reliqui,
::labitur ex [[oculus|oculis]] nunc quoque gutta meis.

Etiam [[Tiberius (imperator)|Tiberius]], sucessor Augusti, poetae veniam non dedit. Ita Ovidius et uxoris et urbis Romae numquam oblitus inter annos [[16]] et [[18]] Tomide mortuus est. Concilio urbis Romae ejus exsilium revocavit mense Decembri MMXVII.<ref>[http://www.ansa.it/sito/notizie/cultura/2017/12/14/-roma-riabilita-ovidio-dopo-2000-anni-revocato-esilio_af1db748-c962-43ff-b067-5e6c6b616820.html „Roma riabilita Ovidio, dopo 2000 anni revocato esilio“], {{creanda|it|ANSA}}, XV Decembri MMXVII</ref>

== Opera ==
[[Fasciculus:0 Pygmalion et Galatée - A-L. Girodet - RF 2002-4 - Louvre 2.JPG|thumb|[[Pygmalion]] figuram [[ebur]]neam feminam veram fientem videt.
Imago ab [[Anna-Ludovica Girodet]] picta, nunc in [[Museum Lupariense|museo Lupariensi]].]]
* ''[[Amores (carmen Ovidii)|Amores]]'': [[quinque]] libri annis [[19 a.C.n.|19]]–[[15 a.C.n.]] scripti; editio tantum secunda e tribus libris constans servata est 49 [[Distichon|disticha]] (15+19+15) continens. Persona maximi momenti est ''Corinna'' (puella), quam petit quidam Naso, ut veri simile est ipse Publius Ovidius Naso, cuius nomen gentile versui aptum non est. Nomen ''Corinnae'' pseudonynum esse videtur vel poetricem [[Lingua Graeca|Graecam]] vel vocem Graecam ''κόρη'' repetens. Ovidius morem [[Poësis elegiaca|poesis elegiacae]], imprimis [[Tibullus|Tibulli]] [[Propertius|Propertiique]], sequitur, saepe autem quadam hilaritate conspersam. Ut poeta doctus non carmina magna, sed perpolita appetivit secundum illud [[Callimachus|Callimachi]]: ''μέγα βιβλίον μέγα κακόν'' ('magnus liber magnum malum'), quare et se ipsum postea "tenerorum lusorem amorum" appellavit. Amores circiter 30 [[annus|annos]] natus scripsit.
* ''[[Heroides]]'' aut ''Epistulae Heroidum'': [[viginti unus|viginti una]] [[epistula]]e ficticiae, distichis scriptae. [[Duodeviginti]] feminae ex [[fabula|fabulis]] [[Graecia|Graecorum]] notae de fide maritorum sive [[amor|amatorum]] queruntur eosque ut reverterentur urgent. Heroides Ovidium de [[anima]] feminae peritum demonstrant. Auctoritas autem plurium carminum est incerta; tres litteras cum responsis posterioris temporis esse litterarum periti consentiunt.
* ''[[Ars amatoria]]'' sive ''Ars amandi'': [[carmen didacticum]] trium librorum de [[amor]]e, distichis scriptum. Duo libri viros adloquuntur, liber tertius feminas. Amorem esse artem quae disci potest demonstrat. 
* ''[[Remedia Amoris]]'': unus liber, carmen didacticum circiter 400 distichorum, quasi pars artis amatoriae altera vulneribus amore sauciis remedia praebens.
* ''[[Medicamina faciei femineae]]'': carmen didacticum de medicaminibus faciei, cuius quinquaginta disticha adhuc exstant.
* ''Medea'': [[tragoedia]], paene tota amissa. [[Quintilianus]] fabulae mentionem facit (8.5.6), versum memorans "Servare potui: perdere an possim, rogas?" (senarium); [[Seneca maior]] quoque (Suas. 3.7) versum habet, "Feror huc illuc, ut plena [[deus|deo]]" (anapestos). Sed praeter hos duos versus nihil fabulae habemus.
* ''[[Metamorphoses (Ovidius)|Metamorphoses]]'': [[poesis epica]] [[quindecim]] librorum et 12 000 [[hexameter|hexametrorum]], 250 fabulas amplectens (insigniter inter quas: Aurea aetas, [[Pyramus et Thisbe]], [[Astraea]], Apollo et [[Daphne (mythologia)|Daphne]], [[Hyacinthus (persona mythologica)|Apollo et Hyacinthus]], [[Niobe (mythologia)|Niobe]], Agrestes Lyciae, [[Daedalus]] et [[Icarus]], [[Baucis et Philemon]], Battus, [[Narcissus]] et [[Echo (mythologia)|Echo]], [[Orpheus]] et [[Eurydice]], [[Pygmalion (mythologia)|Pygmalion]], Caesar et Augustus). Fabulae (plus minusve) connexae sunt, prologus argumentum ("mutatas formas") cum invocatione [[Musae|Musarum]] exhibens carmini anteit, epilogus carmen, quod ad annum [[1]] scriptum esse videtur, concludit.
* ''[[Fasti (Ovidius)|Fasti]]'': [[sex]] libri, aetiologiae, opus non confectum, distichis scriptum. Dies festi Romanorum describuntur, origines, nomina, [[mos|mores]] explicantur. Ovidius haec carmina, cum essent vere opus doctum, in exsilio bibliothecis procul perficere nequibat. Tantum menses [[Ianuarius]] ad [[Iunius|Iunium]] traditi sunt. Exempla notissima: de deo [[Ianus|Iano]] (die [[1 Ianuarii]]), de [[Ara Pacis Augustae]] (die [[30 Ianuarii]]), [[Romulus]] [[Remus]]que (die [[15 Februarii]]), de [[Roma]] condita (die [[21 Aprilis]]).
* ''[[Tristia]]'': [[quinque]] libri [[Poesis elegiaca|elegiarum]], distichis annis [[8]]–[[12]] scripti. Ovidius de fato suo laboribusque exsilii queritur multa de se revelans, ut quasi [[autobiographia]] contineatur.
* ''[[Epistulae ex Ponto]]'': [[quattuor]] libri, qui sunt continuatio ''[[Tristia|Tristium]],'' distichis annis [[12]]–[[16]] scripti. Ovidius de [[fortuna]] praeterita malisque praesentibus narrat, praeterea caelum asperum, barbaros rudes, bellum imminens et solitudinem suam, cui consolatio deest, versibus amaris describit. Innocentiam suam asseverare non desinit.
* ''[[Ibis (carmen Ovidii)|Ibis]]'': carmen maledicens sive invectivum 300 distichorum, forsitan in exsilio scriptum.
* ''[[Halieutica (carmen Ovidii)|Halieutica]]'': [[carmen didacticum]] de [[piscatus|arte piscatoria]], cuius 130 hexametra exstant. [[Gaius Plinius Secundus|Plinius Maior]] Ovidio opus huius nominis [[Tomis|Tomide]] scripum ascribit, hodie autem inter spuria plerumque numeratur.<ref>[[Plinius Maior]] Ovidium carmen scripsisse adfirmat; Housman (''Classical Quarterly,'' 1907) autem ob prosodiam dissentit.</ref>
* ''[[Nux (carmen Ovidii)|Nux]]'': carmen 91 distichorum; [[nux]] [[puer]]os rogat ne [[lapis|lapides]] iacendo [[fructus]] quaerant, [[aetas aurea|auream aetatem]] praeteritam cum rebus praesentiae tristibus confert atque imperatorem laudat. Inter spuria a multis numeratur.

Ovidius dicit (Pont. 4.13.19) "[[Getae|Getico]] scripsi sermone libellum," qui liber laudem Caesaris continet (v. 23 eiusdem carmen), sed nec [[vocabulum|verbum]] quidem talis libri habemus. Nihilominus est solus poeta Romanus qui dicitur carmen scribere, [[lingua]] nec [[lingua Graeca|Graeca]] nec [[lingua Latina|Latina]].<ref>Hoc dicit Nicolaus Herescu. Vide Adamesteanu, "Sopra il Geticum Libellum," p. 391 sqq., et Herescu, "Poeta getes," p. 404 sq., in libro ab Herescu edito.</ref>

[[Editio princeps|Editiones principes]] operum Ovidii duae sunt, anno [[1471]] editae: a [[Franciscus Puteolanus|Francisco Puteolano]] [[Bononia]]e et a [[Conradus Sweynheim|Conrado Sweynheim]] et [[Arnoldus Pannartz|Arnoldo Pannartz]] [[Roma]]e; editio Romana melius dicitur, et eam Naugerius elegit ubi alteram editionem [[Aldus Manutius|Aldinam]] edidit.<ref>Sandys, ''History of Classical Scholarship,'' t. 2, p. 103; Ioannes Richmond, apud Boyd, hoc dicit de editione Romana.</ref>

== Latinitas ==
[[Fasciculus:Monument to Ovid (Sulmona) by-RaBoe 01.jpg|thumb|[[Sulmo]]ne: [[statua]] huius temporis Ovidium effingens.]]

"Lascivus quidem," inquit [[Quintilianus]], "in [[hexameter|herois]] quoque Ovidius et nimium amator ingenii sui, laudandus tamen partibus" (Inst. Or. 10.1.88). Sermo Ovidii saepius ludicus est, cum [[paronomasia|paronomasiis]], [[repetitio]]nibus, [[sententia (grammatica)|sententiis]], praecipue in ''Amoribus,'' ''Arte Amatoria,'' ''Epistulis Heroidum,'' et ''Metamorphosesin.'' Exempli gratia, Her. 15.39–40,
:Si, nisi quae facie poterit te digna videri,
::nulla [[futura]] tua est, nulla futura tua est.<ref>Scilicet hoc carmen spurium potest esse.</ref>

Aut:
:Quod cupio mecum est: inopem me copia fecit. (Met. 3.464, [[Narcissus]] loquitur)

Aut:
:Spectatum veniunt, veniunt spectentur ut ipsae. (Ars 1.99, de feminis in [[theatrum|theatro]])

Aut:
:Militat omnis [[amor|amans]], et habet sua castra [[Cupido]];
::Attice, crede mihi, militat omnis amans. (Am. 1.9.1–2)

Formam huius distichi, in quo primum membrum revenit in versu [[pentameter|pentametro]], Ovidius bene amat. Vir doctus Barsby talem "distichon rotundum" nominat.<ref>Ad Am. 1.4.13–14; vulg. "circular couplet."</ref> Aliud exemplum est Her. 5.117–118,
:Graia iuvenca venit, quae te patriamque domumque
::Perdat. Io! Prohibe: Graia iuvenca venit.

Et:
:Invida vestis eras, quae tam bona [[crus|crura]] tegebas;
::Quoque magis spectes—invida vestis eras! (Am. 3.2.27–28)

Ovidius quam maxime [[symmetria]]m colit. Vir doctus Wilkinson exemplum praebet e ''Metamorphosesin,'' 1.5–20.<ref>''Golden Latin Artistry,'' pp. 201–202.</ref> Hic sunt [[duo]] enuntiata e duobus versibus et dimidio facta (v. 5–9), dein [[tetracolon]] in quo verbum ''nullus'' aut ''nec'' membrum quodque incipit (v. 10–14), dein [[tricolon]] (v. 15–17), dein aliud tetracolon cum [[chiasmus|chiasmo]] et [[antithesis|antithesin]] (v. 17–20). Ut dicit Wilkinson, "rarius describitur [[Chaos]] tam composite, tam accurate."<ref>P. 202, vulg. "Seldom can Chaos have been described with such meticulous orderliness."</ref>

Verbum autem [[Quintilianus|Quintiliani]] ''lascivus'' 'obscenus' non significat; Ovidius numquam verbis turpibus utitur (ut faciunt, exemplorum gratia, [[Catullus]] et [[Martialis]]).

[[Fasciculus:Nuremberg chronicles f 093v 2.png|thumb|upright=0.75|''Ovidius Naso poeta.'' Imago ficta ex ''[[Liber chronicarum (Schedel)|Chronico Norimbergensi]]'' (1493).]]

[[Seneca maior]] hanc fabulam narrat:
:Declamabat autem Naso raro controversias et non nisi [[ethica]]s. Libentius dicebat suasorias: molesta illi erat omnis argumentatio. Verbis minime licenter usus est nisi in carminibus, in quibus non ignoravit vitia sua sed amavit. Manifestum potest esse, quod rogatus aliquando ab amicis suis ut tolleret tres versus, invicem petit ut ipse tres exciperet in quos nihil illis liceret. Aequa [[lex]] visa est: scripserunt illi quos tolli vellent secreto, hic quos tutos esse vellet. In utrisque codicillis idem versus erant, ex quibus primum fuisse narrabat [[Albinovanus Pedo]], qui inter arbitros fuit:
::semibovemque virum semivirumque bovem; (Ars. 2.24)
:secundum:
::et [[gelus|gelidum]] Borean egelidumque Notum. (Am. 2.11.10)

Ex quo apparet summi ingenii viro non iudicium defuisse ad compescendam licentiam carminum suorum sed animum. Aiebat interim decentiorem faciem esse in qua aliquis naevos esset.<ref>Controversiae 2.2.1. Tertius versus abest.</ref>

Oportet aliquid dicere de [[metrum (poesis)|re metrica]]. ''Metamorphoses'' est [[carmen epicum]], [[hexameter|hexametris]] scriptum, et fabula ''Medea'' debebat senariis uti. Omnia autem alia opera [[distichon|distichis elegiacis]] scribit Ovidius. Haec disticha strictissima sunt. Nulla [[elisio]] exstat trans caesuram pentametri<ref>Nougaret, p. 57.</ref> Haec elisio est rara apud poetas Latinos: quamquam [[Catullus]] (68.10) et [[Propertius]] (1.5.32, 3.22.10) pauca exempla praebent, Ovidius numquam facit. Ultimum verbum [[pentameter|pentametri]] duas [[syllaba]]s habet, fere semper<ref>Calculationes apud Nougaret, p. 58.</ref>; nullus alius poeta Romanus huic regulae tam stricte oboedit. Quintum elementum biceps hexametri non contrahit; hoc est, Ovidius hexametris "spondiacis" dictis non utitur, vel paene numquam.<ref>Wilkinson, p. 134, dicit modo sex spondiaci hexametri esse apud Ovidium. Unum, e.g., est Met. 5.607, ''Usque sub Orchomenon Psophidaque Cyllenenque.'' Nougaret p. 45 verbum latinum docet.</ref> Elisio hypermetrica nulla est in ''Metamorphoseon'' libris.<ref>Versus ipsa inspexi.</ref> Secundum W. F. Jackson Knight, Ovidius versus hexametros mavult qui in syllaba brevi terminant.<ref>''Ovid's Metre and Rhythm,'' in libro ab Herescu edito, p. 108.</ref>

== Fama apud posteros ==
[[Fasciculus:Ovidius Metamorphosis - George Sandy's 1632 edition.jpg|thumb|300px|Frontispicium libri ''Ovids Metamorphosis Englished,'' a George Sandys anno [[1632]] [[Londinium|Londinii]] editi, imaginem poëtae fictam comprehendens.]]
Ultimi versus ''Metamorphoseon'' dicunt,
:Quaque patet domitis [[Roma]]na potentia terris,
:[[os (oris)|ore]] legar populi, perque omnia saecula fama,
:siquid habent veri vatum praesagia, vivam. (Met. 15.877–879)

et recte augurantur, quod carmina Ovidii semper, usque ad nostra tempora, leguntur et a pluribus poetis aliisque artificibus imitantur.

=== Romani ===
Versus ex ''Amoribus'' inveniuntur in muris [[Pompeii]].<ref>E.g., CIL 4.1520 continet versum Amores 3.2b.3.</ref>

[[Lucius Annaeus Seneca minor|Seneca iunior]] opera Ovidii bene scit et saepe in [[dialogus|dialogis]] et [[epistola|epistolis]] ea laudat. In [[fabula|fabulis]], et res et [[sermo]]nem Ovidii imitat; etiamsi non iam possumus fabulam de [[Medea]] cum fabula Ovidii de eadem [[heros|hero]]ide conferre, facile similitudines videmus.

Carmina epica post ''Metamorphoses'' scripta unam modo fabulam narrant, sed sententias, saevas pugnas, res moras praebent similes iis quas invenimus in carmine Ovidii. Bonum exemplum est locus libri sexti ''de Bello Civili'' [[Lucanus|Lucani]] ubi [[Sextus Pompeius]] ad veneficam [[Erichtho]]nem venit (B.C. 6.413–830). Sermo ''[[Thebais|Thebaidis]]'' [[Statius|Statii]] quoque multa Ovidio debet.<ref>Vide CHCL II.4 p. 77.</ref>

[[Apuleius|Apulei]] [[mythistoria]] ''[[Metamorphoses (Apuleius)|Metamorphoses]],'' ut hic titulus clare monstrat, de [[corpus|corporibus]] in formas novas mutatis tractat. Recenter positum est ab [[Iuditha Hindermann]] Apuleium carminis Ovidii elegiacis quoque utitur ad amorem narrandum.<ref>Vide librum ab Hindermann scriptum.</ref>

=== Antiquitas posterior ===
[[Saeculum 4|Quarto saeculo]], [[Claudianus]] carmen epicum scribat ''de Raptu Proserpinae,'' quae fabula ab Ovidio bis narratur: ''Fasti'' l. 4, ''Metamorphoses'' l. 5. Claudianus praeterea verbis versibusque Ovidii utitur.<ref>Hadas p. 388 loquitur de "virtual centos from Ovid."</ref>

=== Aevum medium ===
[[Medium Aevum|Medio Aevo]], [[scriptor]]es et [[lingua Latina]] et linguis vulgaribus opera Ovidii legunt. Secundum Ludovicum Traube, [[duodecim]]um et [[tredecim|tertium decimum]] saecula erant ''aetas Ovidiana,'' sicut prioria saecula erant ''aetas Vergiliana'' et ''aetas Horatiana.''<ref>T. 2, p. 113; vulg. "Es ist die Zeitalter, das ich die ''aetas Ovidiana'' nennen möchte, die Zeit, die der ''aetas Vergiliana,'' dem 8. und 9. Jahrhundert, und der ''aetas Horatiana,'' dem. 10. und 11. Jahrhundert, folgt.</ref>

[[Dantes Alagherius|Dantes]] Ovidium monstrat cum poetis optimis [[Homerus|Homero]], [[Horatius|Horatio]], [[Lucanus|Lucano]] in [[Limbo]] (Inf. 4.87–90).

[[Lingua Francogallica]] liber Ovidianus bene notus est ''[[:fr:L'Ovide moralisé|Ovide Moralisé]],'' qui omnes fabulae ''Metamorphoseon'' explicat quasi ut Ovidius [[Christianitas|Christianus]] esset. Auctorem huius libri nescimus.

[[Galfridus Chaucer]] operis Ovidii saepe utitur, in ''Fabulis Cantuariensibus,'' in ''Domo famae,'' et praecipue in libro ''de Muleribus Bonis.''

=== Renascentia ===
[[Fasciculus:Tizian_085.jpg|thumb|Europa et taurus. Tabula Titiani, anno fere [[1560]] picta, nunc in [[Museum Isabellae Stewart Gardner|museo Isabellae Stewart Gardner]] [[Bostonia]]e.]]
[[Fasciculus:Bruegel, Pieter de Oude - De val van icarus - hi res.jpg|thumb|left|[[Icari casus (Bruegel)|Lapsus Icari]], anno [[1558]] picta a [[Petrus Bruegel senior|Petro Bruegel seniori]], nunc in [[Regia Musea Bellarum Artium Belgica|museo artium]] [[Bruxellae|Bruxellis]].]]
[[Fasciculus:Rubens-Fall of Phaeton.jpg|thumb|Lapsus Phaethontis, a [[Petrus Paulus Rubens|Rubens]] anno fere [[1604]] picta, nunc in [[Pinacotheca Nationalis (Vasingtonia)|Pinacotheca Nationali]] [[Vasingtonia (D. C.)|Vasingtoniae]].]]

==== Litterae ====
Saecula [[litterae|litterarum]] renatarum vident multas editiones, commentaria, versiones, imagines, imitationes operum Ovidii. Inter [[liber|libros]] Latine scriptos, plures sunt fabulae scaenicae. [[Gregorius Corrarius]] fabulam nomine ''Progne'' anno [[1427]] scripsit, quae [[historia]]m narrat Procnes e ''Metamorphoseon'' libro sexto. [[Henricus Bellamy]] anno fere [[1623]], dum discipulus erat in universitate Oxoniensi, fabulam de ''Iphide'' scripsit (vide Met. 9.667-797). Sunt etiam [[carmen epicum|carmina epica]], sicut ''Metamorphoses Hungariae'' a [[Petrus Schez|Petro Schez]] compositae anno 1716.<ref>Hoc est carmen quasi-epicum, quod distichis scriptum est. V. "De Carminibus heroicis Ovidium Vergiliumque imitantibus," László Szörény, in ''Acta Conventus Neo-Latini Amstelodamensis,'' ed. P. Tuynman et al., 1979.</ref>

Plures [[scriptor]]es [[epistula]]s "heroicas" scripserunt quae aut ''Heroides'' imitaverunt aut ad has epistulas responderunt, et lingua Latina et linguis vulgaribus.<ref>Liber ab illo Dörrie scriptus de talibus carminibus tractat.</ref> [[Helius Eobanus Hessus]] ''Heroidum Christianarum epistolas'' anno [[1514]] scripsit, tum ''Heroidum libros tres'' anno [[1532]]. [[Michael Ambaciae]] (''Michel d' Amboise'') anno [[1541]] ''Les contrepistes d' Ovide nouvellement inventées et composées,'' librum Francogallice, edidit in quo sunt [[quindecim]] epistolae ad ''Heroides'' respondentes. [[Casparus Barlaeus]] ''Epistolam Ameliae ad Henricum Fredericum audacius sub ipsis Silvae Ducis moenibus militantem'' scripsit anno [[1629]]; epistula, in primis sine auctoris nomine edita, de obsidione Silvae Ducis tractat (ut carmen epicum Barlae ''Sylvae Ducis Obsidio,'' eodem anno editum). Amelia est [[uxor]] [[Fridericus Henricus (princeps Arausionis)|Frederici Henrici principis Arausionis]]. Hanc epistulam imitaverunt plures et Latine et in [[lingua Nederlandica|lingua Batava]].<ref>V. "Ovid's ''Heroides'' in the Netherlands," Olga van Marion, in ''Acta Conventus Neo-Latini Abulensis,'' ed. Rhoda Schnur et al., 1997, p. 639–645.</ref> [[Iohannes Barzaeus]] anno [[1657]] ''Heroum Helvetiorum epistolas'' composuit.<ref>''Companion to Neo-Latin Studies,'' [[Iosephus Ijsewijn]], vol. 1, p. 207.</ref>

[[Erasmus]] ''Epistulas heroidum'' commendat discipulis, qui volunt epistulas bene scribere. Alii scriptores has epistulas imitaverunt, ut docet Dörrie.

Carmen [[Franciscus Petrarca|Petrarcae]] ''de Triumpho Amoris'' (primum carmen in libro cuius titulus [[lingua Italiana|Italianus]] est ''Trionfi'') triumphum exponit ei quod legimus in ''Amoribus'' 1.2 similis, quamquam dicit Ovidium ''lascivi et lubrici et prorsus mulierosi animi fuissi.''<ref>[[De Vita solitaria]] 2.7.2, ab Highet laudato, p. 400,</ref> Libri [[Iohannes Boccacius|Boccacii]] ''[[de Claris Mulieribus]]'' et ''[[Decameron]]'' animam Ovidianam habent.

[[Gulielmus Shakesperius]] opera Ovidii bene scivit; exempli gratia, [[fabula]] de [[Pyramus et Thisbe|Pyramo et Thisba]] in fabula sua ''[[A Midsummer Night's Dream]]'' invenit apud Ovidium (Met. 4.53 sqq). [[Edmundus Spenser]] et res et modos Ovidii imitat, praecipue in carmine ''[[The Faerie Queene]].''<ref>Colin Burrow multa loquitur de Spenser et Ovidio, capitulo septimo de libro a Martindale edito.</ref> Elegia [[Ioannes Miltonus|Iohannis Miltoni]] carmina Ovidii imitant. [[Christophorus Marlowe]] ''Amores'' [[Anglice]] vertit, sed versio Anglica maximi momenti est [[Arthurus Golding|Arthuri Golding]] versio ''Metamorphoseon,'' anno [[1567]] edita.<ref>Primi quattuor libri editi erunt anno 1565.</ref>

[[Michael Montanus]] dicit se ''Metamorphoses'' omnibus libris praeferre, dum [[puer]] erat (''[[Essais (Montanus)|Essais]]'' 1.25), et opera Ovidii saepe citat.<ref>Dicitur Ovidium laudare 72 vices in commentationes: Highet p. 189.</ref>

[[Michael de Cervantes]] se nominat "noster Ovidius Hispanicus"<ref>vulg. "nuestro español Ovidio."</ref> in carmine dedicatorio [[mythistoria]]e ''[[El ingenioso hidalgo don Quijote de la Mancha|Dominus Quixotus a Manica]]'' nomine, et in hoc libro nonnumquam de Ovidio loquitur.

==== Musica ====
[[Drama melicum]] his saeculis coepit. Primum drama, ''[[Dafne]],'' ab [[Iacobus Peri|Iacobo Peri]] scripta, rem habet e ''Metamorphoseon'' libro primo. Plura alia dramata fabulis Ovidii utuntur, libellos habentes saepissime linguis vulgaribus. ''La Calisto'' (1651) [[Franciscus Cavalli|Francisci Cavalli]] historiam [[Callisto|Callistus]] italiane narrat; ''Phaeton'' (1683) [[Iohannes Baptista Lully|Iohannis Baptistae Lully]] [[libellus|libellum]] Francogallicum habet; ''Niobe regina di Tebe'' (1688) [[Augustinus Steffani|Augustini Steffani]] Italiane de [[Niobe (mythologia)|Niobe]] tractat.<ref>Hoc drama melicum anno 2011 [[Bostonia]]e acta est.</ref>

==== Ars oculorum ====
[[Pictor]]es [[fabula]]s e ''Metamorphoseon'' libris saepe pingunt; vir doctus Wilkinson dicit facile videri quomodo Ovidius pictores huius aetatis tantum moveat.<ref>''Ovid Recalled,'' p. 172; vulg. "It is easy to see how it came abut that Ovid had such an immense influence on Renaissance art."</ref> Exemplorum gratia, [[Titianus]] pinxit [[Europa]]m cum [[taurus (animal)|tauro]], [[Actaeon]]em [[mors|morientem]], [[Diana]]m cum [[Callisto|Callistu]]. [[Petrus Bruegel senior]] [[Icari casus (Bruegel)|Icarum in mare cadentem]], [[Petrus Paulus Rubens|Rubens]] [[Hero]]nem et [[Leander|Leandrum]], [[Apollo|Apollinem]] et [[Daphne (mythologia)|Daphnen]], [[Perseus|Perseum]] et [[Andromeda]]m, [[Phaethon]]tem, et alias fabulas ex Ovidii libris pinxit.

=== Recentiores ===
[[Fasciculus:Niobe_JacquesLouisDavid_1772_Dallas_Museum_of_Art.jpg|thumb|[[Apollo]] et [[Diana]] cum [[Niobe (mythologia)|Niobe]], a [[Iacobus Ludovicus David|David]] picti; nunc in museo artium [[Dallasium|Dallasii]].]]
Poetae recentiores vitam et opera Ovidii colunt. Inter carmina in [[certamen poeticum hoeufftianum|certamine poetico Hoeufftiano]] laudata aliqua sunt Ovidiana, sicut ''In mulieres litteratas'' [[Petrus Rosati|Petri Rosati]] (anno [[1897]]), ''Protesilaus'' [[Iacobus Hartmann|Iacobi Hartmann]] (anno [[1905]]), ''Psittacus et passer'' [[Hermanus Weller|Hermani Weller]] (anno [[1918]]), ''Ultimi Ovidii dies'' [[Franciscus Sofia Alessio|Francisci Sofia Alessio]] (anno [[1931]]), ''Carmen et error'' [[Nello Martinelli|Nelli Martinelli]] (anno [[1953]]). Liber ''After Ovid'' ('Post Ovidium' sive 'Secundum Ovidium'), editus anno [[1995]] a Michael Hoffman et Iacobo Lasdun, fabulas renarrat [[versus|versibus]] [[lingua Anglica|Anglicis]].

Nova litterarum forma [[saeculum 17|saeculo septimo decimo]] est [[mythistoria per epistolas narrata]], quae formae exempla notissima sunt ''Epistulae Lusitaniae'' ([[1669]], sine nomine scriptoris), ''[[Les Liaisons dangereuses]]'' ([[1782]]) a Francico [[Petrus Choderlos de Laclos|Petro Choderlos de Laclos]] scriptus, et ''[[Pamela (liber)|Pamela]]'' ab Anglico [[Samuel Richardson]] ([[1741]]) scriptus. Haec forma ex ''Heroidibus'' partim orienda est, partim ex epistolis [[Petrus Abaelardus|Abelardi]] et [[Heloisa]]e, partim ex aliis [[mythistoria|mythistoriis]] de [[amor]]e tractantibus, sicut illa ''[[Historia de duobus amantibus]]'' ab [[Pius II|Aenea Silvio Piccolomini]] scripta (anno [[1444]]).<ref>White p. 25–29.</ref>

Quamquam pauca [[drama melicum|dramata melica]] in musica [[libellus|libellos]] Latinos habent, exstat drama ''[[Apollo et Hyacinthus (opera)|Apollo et Hyacinthus]],'' anno [[1767]] a [[Mozart]] compositum, quod fabulam Ovidianam narrat (Met. 10.174 sqq.). [[Handel]] quoque plura dramata scripsit, quarum res e ''Metamorphoseon'' libris veniunt, sicut ''[[Acis et Galatea (Handel)|Acis et Galatea]]'' (Met. 13.750 sqq.) et ''[[Semele (Handel)|Semele]]'' (Met. 3.251 sqq.), amborum libellis [[lingua Italica|Italice]] scriptis. [[Gluck]] drama melicum clarissimum de ''[[Orpheus et Eurydice (Gluck)|Orpheo et Eurydice]]'' anno [[1762]] composuit (v. Met. 10.1 sqq., sed etiam [[Vergilius|Vergili]] Georg. 4); [[Iacobus Offenbach]] eandem [[fabula]]m tractavit in [[opera comica]] ''[[Orpheus apud Inferos]]'' ([[1858]]). Alii musicae [[compositor]]es, hodie minus noti, similia  dramata scripserunt, inter quae [[Thomas Arne]], ''Lapsus Phaethontis'' (''The Fall of Phaeton,'' [[1736]]).

[[Compositor]]es in operibus sine [[vox|vocibus]] quoque de fabulis et rebus Ovidianis tractant. [[Beniaminus Britten]] ''[[Six Metamorphoses after Ovid]]'' ('Sex Metamorphoses Secundum Ovidium') ad [[tibia lignea acuta|tibiam ligneam altisonam]] scripsit; partes operis sunt [[Pan (mythologia)|Pan]], [[Phaethon]], [[Niobe (mythologia)|Niobe]], [[Bacchus]], [[Narcissus (mythologia)|Narcissus]], [[Arethusa]]. [[Richardus Strauss]] ''[[Metamorphosen (Strauss)|Metamorphosen]]'' ad [[chordophonum|chordophona]] anno [[1946]] composuit, e [[carmen|carminibus]] [[Goethe]]ano et Ovidiano.

[[Pictores]] "[[aetas neoclassica|neoclassici]]" dicti saepius res apud [[Vergilius|Vergilium]] aut in [[historia]] quam apud Ovidium inveniunt, sed [[Iacobus Ludovicus David]] anno [[1772]] ''Apollinem et Dianam qui in pueros Niobes impetum faciunt,'' [[fabula]]m e [[sex]]to libro Metamorphoseon, pinxit. [[Anna Ludovica Girodet]], discipulus eius, ''Pygmalionem et Galateam'' (Met. 10.243 sqq.) anno [[1819]] pinxit.

Pictores [[Motus Romanticus|Romantici]] [[historia]]s ab Ovidio narratas et [[historia]]m Ovidii ipsius pinxerunt. [[Eugenius Delacroix]] Francogallicus [[tres]] imagines [[Ovidius apud Scythas exsul|Ovidi apud Scythas]] pinxit. [[J. M. W. Turner]] [[Anglia|Anglicus]] etiam exsulem, ''Ovid e Roma exulatus'' anno [[1838]], et [[Persephone]]m raptam anno [[1839]] pinxit.

In [[astronomia]] asteroides [[2800 Ovidius]] apud honorem Ovidii nominatus est anno 1960.

Pictor Americanus nostrae aetatis [[Cy Twombly]] res Ovidianas interdum pinguit, inter quas ''Hero et Leander'' ([[1962]] et [[1987]]), ''Flammeum Orphei'' ([[1971]]), ''Narcissus'' ([[1976]]).

[[Ludus scaenicus|Fabula scaenica]] ''Metamorphoses'' a [[Maria Zimmerman]] scripta [[Sicagum|Sicagi]] anno [[1998]], [[Urbs Novum Eboracum|Novi Eboraci]] anno [[2002]] acta est.

Sunt aliquae mythistoriae de [[vita]] Ovidii. Una est ''Betray the Night'' ('Noctem prode'), anno [[2009]] a Benita Kane Jaro scripta.

[[Ovidiopolis]] urbs [[Ucraina]]e haud longe a loco exilii Ovidii sita anno 1795 iussu [[Catharina II|Catharinae II]] poetae nomen cepit,

{{NexInt}}
* ''[[Ovidia conicicollis]]''

== Notae ==
<references/>

== Bibliographia ==
=== Lingua Latina ===
[[Fasciculus:Ex P. Ovidii Nasonis Metamorphoseon libris XV.tif|thumb|''Metamorphoses'', 1643]]
* Dautremer, Leo. [[1900]]. ''Homines et res quo studio observaverit et quam sincere descripserit Ovidius ex Amatoriis eius carminibus quaeritur.'' Insulsis: apud bibliopolas Le Bigot Fratres. [http://books.google.com/books?vid=HARVARD32044085214005&printsec=titlepage&pg=PA3&id=WsTGtQmKIAsC#v=onepage&q&f=false Textus]
* {{Fabricius Latina}} pp. 260–282.
* Koerber, Eduardus. [[1883]]. ''De P. Ovidii Nasonis relegationis causis,'' in ''Programm der deutschen Hauptschule st. Petri,'' E. Wirnecke impr., p. 1–12. Petropoli. [http://books.google.com/books?vid=HARVARDHNPJQK&printsec=titlepage#v=onepage&q&f=false Textus]

=== Linguis vernaculis ===
* Albrecht, Michael von. [[2003]]. ''Ovid: Eine Einführung.'' Stutgardiae: Reclam. ISBN 3-15-017641-7. Universal-Bibliothek, 17641.
* Amann, Martin. [[2006]]. ''Komik in den Tristien Ovids.'' ''Schweizerische Beiträge zur Altertumswissenschaft'' 31. Basel: Schwabe Verlag. ISBN 3-7965-2149-5.
* Barchiesi, Alessandro. ''The Poet and the Prince: Ovid and Augustan Discourse,'' versio anglica ab auctore et Leslie-Anne Crowley scripta. Berkeley: U. California Press. ISBN 0-520-20223-6.
* Barsby, John. [[1973]]. ''Ovid's Amores, book 1,'' textus, versio Anglica, commentarius. Oxoniae e typographeo Clarendoniano.
* Boyd, Barbara Weiden, ed. [[2002]]. ''Brill's Companion to Ovid.'' Lugduni Batavorum: Brill.
* Boyd, Barbara Weiden, et Cora Fox. [[2010]]. ''Approaches to Teaching the Works of Ovid and the Ovidian Tradition.'' Novi Eboraci: Modern Language Association. ISBN 978-1-60329-062-3.
* Boyle, A. J., ed. [[1993]]. 'Roman Epic.'' Londinii: Routledge.
* Bury, Emmanuel & Mireille Néraudau, edd. [[2002]]. ''Lectures d' Ovide: publiées à la mémoire de Jean-Pierre Néraudau.'' Lutetiae: Les Belles Lettres. ISBN 2-251-32651-0.
* Claassen, Jo-Marie. [[2008]] ''Ovid Revisited: The Poet in Exile.'' Londinii: Duckworth. ISBN 978-0-7156-3783-8.
* De Armas, Frederick A. [[2010]] ''Ovid in the Age of Cervantes.'' Toronti. ISBN 978-1-4426-4117-4.
* Döpp, Siegmar. [[1992]]. ''Werke Ovids. Eine Einführung.'' Monaci: DTV. ISBN 3-423-04587-6.
* Dörrie, Henricus. [[1968]]. ''Der heroische Brief.'' Berolini: Walter de Gruyter.
* Fyler, Iohannes. [[1979]]. ''Chaucer and Ovid.'' Portu Novo: Yale.
* Hardie, Philip, ed. [[2002]]. ''The Cambridge Companion to Ovid.'' Cantabrigiae: Cambridge University Press. {{Google Books|MqRV8Xx-7JwC|Paginae selectae}}
* Herescu, Niculai I., ed. [[1958]]. ''Ovidiana: Rrecherches sur Ovide.'' Lutetiae: Les Belles Lettres.
* Highet, Gilbert. [[1949]]. ''The Classical Tradition.'' Oxoniae.
* Holzberg, Niklas. [[1997]]. ''Ovid. Dichter und Werk.'' Monaci: Beck. ISBN 3-406-41919-4.
* Hindermann, Judith. [[2009]] ''Der elegische Esel: Apuleius' Metamorphosen und Ovids Ars amatoria.'' ''Studien zur klassischen Philologie'' Bd. 162. Frankfurt am Mein: Peter Lang. ISBN 978-3-631-59230-4.
* Johnson Patricia J. [[2008]]. ''Ovid Before Exile: Art and Punishment in the Metamorphoses.'' Madison: University of Wisconsin Press. ISBN 0-299-22400-7.
* Knox, Peter E., ed. [[2006]]. ''Oxford Readings in Ovid.'' Oxoniae: Oxford University Press.
* Knox, Peter E., ed. 2009. ''A Companion to Ovid''. Oxoniae: Blackwell. {{Google Books|zMMeWI2xbPkC|Paginae selectae}}
* Labate, Mario. [[2010]]. ''Passato remoto: età mitiche e identità augustea in Ovidio.'' ''Materiali e discussioni per l'analisi dei testi classici'' 21. Pisis: Fabrizio Serra Editore. ISBN 978-88-6227-241-4.
* Luisi, Aldo, et Nicoletta F. Berrino. ''Carmen et error: nel bimillenario dell'esilio di Ovidio.'' ''Quaderni di "Invigilata Lucernis"'' 36. Bari: Edipuglia. ISBN 978-88-7228-553-4.
* Martindale, Charles, ed. [[1988]]. ''Ovid Renewed: Ovidian Influences on Literature and Art from the Middle Ages to the Twentieth Century.'' Cantabrigiae.
* Morford, Mark P. O., et Robert J. Lenardon [[1999]]. ''Classical Mythology''. Oxoniae: Oxford University Press. ISBN 0-19-514338-8 ISBN 978-0-19-514338-6
* Moss, Ann. [[1982]]. ''Ovid in Renaissance France.'' Londinii: Warburg Institute.
* Nougaret, Ludovicus. [[1976]]. ''Traité de métrique latine classicique,'' editio tertia. Lutetiae: Éditions Klincksieck.
* Rand, Eduardus. [[1925]]. ''Ovid and his Influence.'' Bostoniae: Marshall Jones.
* Stroh, Wilfridius. [[1969]]. ''Ovid im Urteil der Nachwelt: eine Testimoniensammlung.'' Darmstadt.
* Thibault, J. C. 1964. ''The Mystery of Ovid's Exile.'' Berkeley. {{Google Books|1XuE5Nl82aMC|Paginae selectae}}
* Traube, Ludovicus. [[1911]]. ''Vorlesungen und Abhandlungen,'' tomus 2: ''Einleitung in die lateinische Philologie des Mittelalters.'' Monaci: Beck.
* Vial, Héléne. [[2010]]. ''La Métamorphose dans les Métamorphoses d'Ovide: Étude sur l'art de la variation.'' ''Études anciennes.'' Lutetia: Les Belles Lettres. ISBN 978-2-251-32879-9. 
* White, Paul. [[2009]]. ''Renaissance Postscripts: Responding to Ovid's Heroides in 16th-c. France.'' Columbus: Ohio State University Press. ISBN 978-0-8142-0744-4.
* Wilkinson, L. P. ([[1955]]) [[1974]]. ''Ovid Recalled.'' Cantabrigiae: Cambridge University Press, 1955; reimpr. Aquis Sulis: Chivers. ISBN 0-85997-052-3.
* Wilkinson, L. P. ([[1963]]) [[1985]]. ''Golden Latin Artistry.'' Cantabrigiae: Cambridge University Press, 1963; reimpr. Norman Oclahomae: University of Oklahoma Press.
* Ziolkowski, Theodore. [[2005]]. ''Ovid and the Moderns.'' Ithacae: Cornell University Press. ISBN 0-8014-4274-5.

== Nexus externi ==
{{Fontes biographici}}
{{commonscat|Ovid|Ovidium}}
{{vicifons|Publius Ovidius Naso}}
{{vicicitatio|Publius Ovidius Naso|Publium Ovidium Nasonem}}
* [[Bibliotheca Augustana]] [http://www.thelatinlibrary.com/ovid.html Opera,] apud www.thelatinlibrary.com
* [http://www.fh-augsburg.de/~harsch/ovi_intr.html Opera,] apud www.fh-augsburg.de (Bibliotheca Augustana)
* [http://www.vox-latina-gottingensis.de/scraulat.htm#ovid ''Tristia,''] apud www.vox-latina.gottingensis.de
* [http://www.vox-latina-gottingensis.de/origueb/ovidue.htm ''Metamorphoses'' et ''Tristia'' (Latine et Germanice),] apud www.vox-latina.gottingensis.de
* [http://books.google.com/books?id=zMMDAAAAQAAJ&dq=inauthor:ovidius+date:0-1800&as_brr=1 ''P. Ovidii opera quæ extant''], [[1745]], apud books.google.com
* [http://www.kirke.hu-berlin.de/ovid/start.html Kirke – Ovid im WWW], pagina Theodisca de vita operibusque Ovidii, apud www.kirke.hu-berlin.de
* [http://etext.virginia.edu/latin/ovid/ Ovid Collection] apud universitatem Virginiae, apud etext.virginia.edu
* [http://www.ovidiuspictus.es/ Ovidius Pictus], pagina Hispanica de editionibus cum imaginibus ''Metamorphoseon'' librorum 
* [https://web.archive.org/web/20110815000536/http://staff.cch.kcl.ac.uk/~wmccarty/analyticalonomasticon/ Onomasticon], instrumentum quod nomina personarum in ''Met.'' explicat, apud staff.cch.kcl.ac.uk
* [https://web.archive.org/web/20120215055813/http://www.rhapsodes.fll.vt.edu/metamorphoses08.htm Historia Daedali et Icari] e ''Met. 8'' a Stephano Daitz latine lectus, apud www.rhapsodes.fll.vt.edu

{{DEFAULTSORT:Ovidius Naso, Publius}}

[[Categoria:Nati 43 a.C.n.]]
[[Categoria:Mortui saeculo 1]]
[[Categoria:Auctores Latini antiqui]]
[[Categoria:Augustus]]
[[Categoria:Constantia (Romania)]]
[[Categoria:Epici]]
[[Categoria:Erotici]]
[[Categoria:Poetae Latini Romae antiquae]]
[[Categoria:Publius Ovidius Naso|!]]
[[Categoria:Scriptores mythologici]]
[[Categoria:Scriptores Italiae antiquae]]
[[Categoria:Sulmo]]
{{1000 paginae}}
{{FA stella}}

{{Myrias|Homines}}