Fontem paginae Lausanna inspicere

{{Capsa urbis Vicidata}}
'''Lausanna''',<ref>[http://www.ancientlibrary.com Hazlitt, ''The Classical Gazetteer'']</ref> rarius '''Lausonium''' ([[Francogallice]]: ''Lausanne''), est urbs [[Helvetia|Helvetica]] 122 284 (anno [[2008]]) incolarum, caput Reipublicae et Pagi Valdensis, et statio in [[via Francigena]], quae [[peregrinus|peregrinos]] [[Roma]]m ducit.

== Geographia ==
Urbs ad septentrionem [[Lacus Lemanus|Lacus Lemani]] sita est.

== Historia ==
=== Aevum antiquum ===
[[Romani antiqui]] ad [[litus]] Lacus Lemani vicum [[Lousonna (vicus Romanus)|Lousonnam]]{{dubsig}} condiderunt.
Vide: [[Museum Romanum Lousonna-Vidy]].{{dubsig}}

=== Fons ===
[[Hofmann]]i verba in [[Lexicon Universale]]:
<blockquote> LAUSANNA, al. LAUSONA, et LAUSONIUM, Gall. LAUSANNE urbs est insignis [[Helvetia]]e, regionis [[pagus Valdensis|Vaudi]] caput, ad lacus [[Lemannus|lacum Lemannum]], qui Lausannensis hinc quoque dicitur, semihora inde distans. Nomen habe, Stumpfio teste, a duobus rivulis Losa et Anna. illam perluentibus. Sed hanc originem ineptam esse docet Ioh. Bapt. Plantin. Helvet. Antiq. et Nov. olimque lacui propior fuisse videtur, ex multis murorum ruderibus, lapidibus sepulchralibus, et urnis in agro Vidiano repertis, nec non variis vett. Impp. numismatibus, aliisque monumentis, inter quae memoratu dignissima est parva bovis cum Sacerdore effigies, haud pridem ibi reperta, quam insigni commentario illustravit Depetra Pastor Lausannensis, apud modo dictum Plantin. Fundatam illam ab Arpentino, Herculis centurione, sub Arpentinae nomine, A. M. 2790. quod immuratum dein, urbe super montem translatâ, citca A. C. 593. ex vett. Chronicis refert Merc. Ex Arpentinae ruina Lausannam aedisicâsse Valer. Aurelian. habent Vaudi Chronica, de quo vide auctorem retro laudatum. Guillimannus ex 12. oppidis [[Caesar]]is tempore incensis fuisse, idemque esse, quod apud Ptol. Diasanium pro Lausanium corrupte legitur, censet. Ponitur in Aethici Itin, inter Coloniam Equestrem et urbem, quo tempore vicus forre aut arx celebris fuit ipsaque plateam s. vicum Equestrem habet, privilegiis ornatum, in quo Romanorum Reges certis cerimoniis excipere, priscus mos fuit. Sedes urbs olim Episcopatus, ei forte incrementa debuit. Primus Lausannae Ep. Marius fuisse legitur, quem regnante apud Austrasios [[Childebertus|Childeberto]], [[Aventicum|Aventico]] huc transtulisse sedem, refert Hadr. Valse. quam bene, vide Stumpf. l. 8. c. 23. de regione Vaudi. Ex eius successoribus Arricus interfuit. Conc. Cabillonensi iussu Chlodovei iun. habito, A. C. 650. Burchardus, novum opp. Aventicum, condidit, A. C. 1076. Amedeus urbem ab Amedeo Com. [[Genava (urbs)|Genevensi]] obsellam, fortiter defendit, circa A. C. 1141. etc. Primas tenuit, post Metropolim Vesontionem primo, mox Basilea Lausannae praelata est, Belica tertia remanente. Advocatos ab Imp. Episcopatus Zeringios Duces, Kyburgios com. et Sabaudos Principes, diversis temporibus accepit, congressu Greg. X. et Rudolphi I. Imp. A. C. 1273. clara. Bellum [[Burgundicum|Bello Burgundico]], cum Sabaudiae Princeps Car. Duci adhaereret, Helvetii irruptione in reg. Vaudi s. Valdensem, facta, Lausannam occuparunt, mox tamen ab hostibus receptam. Iterum A. C. [[1476]]. post [[proelium Moratense]] ab Helvetiis capta et direpta est: a quo tempore licet cum tota regione pace inita reddita esset A. C. [[1477]]. Domino priori, nihilominus cives amicitiam cum Bernatibus imprimis coluere: donec A. C. [[1536]]. in illorum potestatem, cum tota ditione urbs pervenit. Mittunt hi eo Praefectum, qui eadem iura, quae Ep. olim, exercet, salvis urbi privilegiis suis et immunitatibus; Iidem insignem hic Academiam instituerunt, doctissimorum Virorum genitricem: Episcopali sede, postquam et huic urbi Euangelium affulsit, Friburgum a Latinis translata. Insignia hîc templa, Cathedrale inprimis, etc. Vide Auctores retro memoratos, et infra in voce Lausonium.''</blockquote>

== Instituta ==
; Universitates
* [[Schola Superior Polytechnica Foederalis Lausannensis]]
* [[Universitas Lausannensis]]

; Instituta internationalia
* [[Consilium Olympicum Internationale]]
* [[Museum Olympicum]]

== Regiones urbanae ==
[[Fasciculus: Karte Lausanne Stadtteil 90.png|thumb|Tabula regionum urbanarum]]
Numerus incolarum (anno 2008 recensus) adiungitur:
{{div col|3}}
* Beaulieu/Grey/Boisy: 5841
* Borde/Bellevaux: 9539
* Bossons/Blécherette: 6516
* Chailly/Rovéréaz: 8882
* Florimont/Chissiez: 5210
* Maupas/Valency: 12662 
* Media Urbs: 11763
* Montchoisi: 3431
* Montoie/Bourdonnette: 7313
* Montriond/Cour: 7840
* Mousquines/Bellevue: 2240
* Sallaz/Vennes/Séchaud: 12393
* Sauvabelin: 735
* Sébeillon/Malley: 9406
* Sous-Gare/Ouchy: 10523
* Vallon/Béthusy: 6154
* Vinet/Pontaise: 6903
* Zones foraines: 3152
{{div col end}}

== Incolae ==
* [[Georgius Andreas Chevallaz]], praefectus urbis ([[1957]]–[[1973]]) ac [[consiliarius foederalis]];
* [[Ioannes Paschalis Delamuraz]], praefectus urbis ([[1974]]–[[1981]]) ac [[consiliarius foederalis]]
* [[Mauritius Béjart]], illustris [[saltator]] quae Lausonii claram saltationis scholam condidit

{{NexInt}}
* [[Pactum Lausannense]]

== Pinacotheca ==
<gallery>
Fasciculus:Cathedral on a hill in Lausanne.jpg|[[Ecclesia cathedralis]] Lausannensis.
Fasciculus:Cathedrale cite.JPG|Despectus in ecclesiam cathedralem Lausannensis.
Fasciculus:Lausanne Cathedrale Orgue.jpg|Interna ecclesiae cathedralis Lausannensis pars novum [[organum]] [[Civitates Foederatae Americae|Americanum]] monstrat.
Fasciculus:Lausanne 1.jpg|Flon.{{dubsig}}
</gallery>

== Notae ==
<references/>

== Nexus externi ==
{{Fontes geographici}}
{{CommuniaCat|Lausanne}}
* [http://www.lausanne.ch Situs publicus urbis Lausannae] 
* {{LHH|2408}}

[[Categoria:Lausonium|!]]
[[Categoria:Lacus Lemanus]]
[[Categoria:Loci in itinerario Sigerici]]
[[Categoria:Pagus Valdensis]]
[[Categoria:Sedes episcopales Helvetiae]]
[[Categoria:Urbes Helvetiae]]
[[Categoria:Via Francigena]]