رەفلەکس

رەفلەکسئا ن ژی پەرچەکردار (بئی نگلیزی: رەفلەخ) بەرتەکێن بێهەمدی یێ لاش.

درکەپەتک ناڤەندا سەرەکی یە ژ بۆ رەفلەکسان.

ل دژ کارتێکران، بەرتەکنیشاندانا ماسوولکەیانئا ژ نشکە ڤەئوو بێهەمدی، وەکی رەفلەکس (پەرچەکردار) تێ ناڤکرن. ناڤەندا کۆنترۆلکرنا رەفلەکسان درکەپەتکئوو قەدێ دەماخئە . درکەپەتک دەمارەراگهادنان ژ لاش بەر ب دەماخێ دشینە،ئا ن ژی ژ دەماخێئا رەستەیێ لاش دکە، لێ یەک ژ کارێ سەرەکە یێ درکەپەتکێ کۆنترۆلکرنا چالاکیا رەفلەکسانئە . دئە ندامێن هەستێ دە وەرگرێن هەستێ هەنە. ژ هاوردۆر کارتێکر ب ناڤبەینکاریا وەرگرێن هەستێ تێن گرتنئوو بەر ب دەمارەخانەیێن هەستە ڤە تێن شاندن. حەستەدەمارەخانە بێیی کۆ دەمارەراگهادنان بشینێ دەماخێ، د درکەپەتکێ دە، راستە راستئا راستەیێ دەمارەخانەیێن لڤینێ دکن، لۆما ب ناڤبەینکاریا رەفلەکسان بەرتەکنیشاندان هێ لەزتر چێدبە. ژ بەر کۆ بەرتەکێن رەفلەکسی نە د بن کۆنترۆلا مەژی دە نە، رەفلەکس بێیی کۆ مرۆڤ بفکرە، شیرۆڤە بکەئوو بریار بدە روو ددە. لۆما ماسوولکە، ل دژ کارتێکرەک دیارکری، هەر تم ب هەمان شێوەیێ بەرتەک نیشان ددە،ئا نگۆ ل دژ جۆرەک کارتێکر بەرسیڤا لاش نەگوهەربارئە . وەکی میناک; هەر جارا کۆ دەستێ مرۆڤ بێزانەیی ل تشتەک گەرم بکەڤە، مرۆڤ هەر تم دەستێ خوە ژ ویئا لیێ دکشینەئا ن ژی دلۆپەکئا ڤ بکەڤە جۆگا هەناسەیا مرۆڤ، مرۆڤ دەست ب کوخکێ دکە. ل گەل درکەپەتکێ، دەماخێ ناڤەراستئوو لاکێشەمۆخ ژی هن رەفلەکسان کۆنترۆل دکن.

د جۆگا هەرسێ دەئا ن ژی د جۆگا هەناسەدانێ دە هەبوونا تشتەکئا ن ژی مادەیەک کۆ نەرەهەتی ددە لاشێ مرۆڤ، ناڤەندا رەفلەکسانئا لاکێشەمۆخێ چالاک دکە. لاکێشەمۆخ ب رەفلەکسێن ڤەرشینێ، کوخکێئا ن ژی بێهنژینێ بەرتەک نیشان ددەئوو هەول دکە کۆئە و تشتێ نەرەهەتی ددە مرۆڤ ژ لاش دوور بخە.

رەفلەکس نە تەنێ ژ بۆ لڤینا ماسوولکەیانئە ، هن جاران ژی دبە کۆ رەفلەکس رژێنان ژی چالاک بکە ژ بۆ دەردانێ. وەکی میناک، گاڤا یەک ل جەم مرۆڤەک کەریەک لیمۆنێ بگوڤشینە، رژێنێن لیکێ یێ مرۆڤ گرژ دبنئوو لیک (تووک) دەر ددن .

رەفلەکس، لاشێ مرۆڤ ل هەمبەر رەوشێن خەتەری دپارێزە. وەکی میناک رەفلەکسا چاڤنقاندنێ، یەک ژ رەفلەکسێن زکماکی یە کۆ لاشێ مرۆڤ هەری زێدە ب کار تینە ژ بۆ پاراستنا چاڤان. حەکە مێشەکئا ن ژی تۆزەک بەر ب روویێ مرۆڤ ڤە وەرەئوو نێزکێ چاڤێ مرۆڤ ببە، هەتا کۆ مرۆڤ ژ تۆزێئا ن ژی ژ مێشێئا گاهدار ببە، پالکێن چاڤێ مرۆڤ دنقن. حێ کۆ مەژی ژ خەتەریا سەر چاڤانئا گاهدار نەبوویە، رەفلەکسا چاڤنقاندنێ روو ددە، پاشێ مەژی پێ ژ خەتەریێئوو چاڤنقاندنێ دهەسە.ئا نگۆ چاڤنقاندن بئە سلێ خوە رەفلەکسئە ، لێ مرۆڤ هن جاران دکارە بهەمدێ خوە ژی چاڤێن خوە بنقینە.

جۆرێن رەفلەکسان ل گۆر پەیدابوونێ

رەفلەکسێن زکماکی

رەفلەکسێن بۆماوەیی (گەنەتیک) ن. حەوجە ب فێربوونێ نینئە . وەکی میناک دەرگووش ب رەفلەکسا مژینێ ژ دایک دبە، کەس دەرگووشێ هینێ مژینا شیر ناکە. چێلکێن وەردەکێ پشتێ ژ هێکێ دەردکەڤە، بهەسانی دکارەئا ڤژەنی بکە.ئا نگۆ چێلکێن وەردەکێئا ڤژەنیێ پاشێ هن نابن،ئا ڤژەنی رەفلەکسا زکماکی یە ژ بۆ چێلکان. جۆرا رەفلەکسێن زکماکی تایبەتئە ژ بۆ جۆرا زیندەوەران.

رەفلەکسێن دەستکەتی (رەفلەکسێن هاتنا فێربوونێ)

رەفلەکسێن دەستکەتی، پشتێ چەندان جەریباندنان ب فێربوونێ پەیدا دبە. وەکی میناک دیلان گرتن،ئا ژۆتنائە رەبەیێ.ئە ڤان رەفلەکسان ب چالاکیا مەژی دەست پێ دکن، پاشێ دکەڤین بن کۆنترۆلا درکەپەتکێ.

جۆرا رەفلەکسان ل گۆر هێژمارا گەهینکەیان

حێژمارا دەمارەخانەیێن ژ بۆ رەفلەکسێ راگهاندن دگوهەزینن، کێمئە ، لۆما بەرتەکنیشانکرن ب رەفلەکسێن درکەپەتکێ گەللەک ب لەزئە .

رەفلەکسێن یەکگەهینکەیی

حن ژ رەفلەکسان، بئا لکاریا دو دەمارەخەنە، دەمارەخانەیا هەستێئوو یا لڤینێ پەیدا دبە. وەکی میناک رەفلەکسائە ژنوو (رەفلەکسا چۆکێ). د رەفلەکسائە ژنوو دە، دەمارەخانەیێن هەستێ یێن ژ چۆکێ تێن د درکەپەتکێ دە، راستە راست ب دەمارەخانەیێن لڤینێ یێن دچن ماسوولکەیان ڤە گەهینکەئا ڤا دکن. ژ بەر کۆ د کەڤانێ رەفلەکسائە ژنوو دە تەنێ یەک گەهینکە هەیە،ئە ڤ جۆر رەفلەکس، وەکی رەفلەکسێن یەکگەهینکەیی (بئی نگلیزی: مۆنۆسیناپتج رەفلەخەس) تێن ناڤکرن.

رەفلەکسێن فرەگەهینکەیی

د پرانیا رەفلەکسێن درکەپەتکێ دە د ناڤبەرا دەمارەخانەیا هەستێئوو یا لڤینێ دە، دەمارەخانەیا ناڤێ (ناڤبەرێ) جه دگرە.ئا نگۆ کەڤانێ رەفلەکسێ ژ سێ جۆر دەمارەخانە پێک تێ. ژ ڤان رەفلەکسان رە رەفلەکسێن فرەگەهینکەیی (بئی نگلیزی: پۆلیسیناپتج رەفلەخەس)تێ گۆتن. رەفلەکسا دەستکشاندنێ ژ تشتەک گەرم،ئا ن ژی رەفلەکسا چاڤنقاندنێ میناک ن ژ بۆ رەفلەکسێن فرەگەهینکەیی.

کەڤانێ رەفلەکسێ

بەرتەک نیشاندانا ب رێیا رەفلەکسان، گەللەک ب لەزئە ، لێ چالاکیا پرانیا رەفلەکسان گەللەکئا لۆزئە .

ژ هاوردۆرێ وەرگرتنا کارتێکرێ، د درکەپەتکێ دە تەکوزکاریکرنا دەمارەراگهاندنێئوو بەرتەک نیشاندانا بێهەمدی وەکی کەڤانێ رەفلەکسێ(بئی نگلیزی: رەفلەخئا رج) تێ ناڤکرن.

گاڤێن کەڤانێ رەفلەکسێ:

1. کارتێکر ژ هاوردۆرێ ب ناڤبەینکاریا هەستەوەرگرێن لئە ندامێنێن هەستێ دە تێ وەرگرتن.
2. حەستەوەرگر، کارکرێ ب شێوەیێ دەمارەراگهاندن دگوهەزینە دەمارەخانەیا هەستێ.
3. دەمرەخانەیێن هەستێ دەمارەراگهاندنێ دگوهەزینن بۆ دەمارەخانەیا ناڤێ یا ل درکەپەتکێ.
4. تەکووزکاریا دەمارەراگهاندنێ ل درکەپەتکێ دە چێدبە.
5. ب ناڤبەینکاریا دەمارەخانەیا لڤینە، دەمارەراگهاندن تێن شاندن ژ بۆ ماسوولکەئا ن ژی رژێنێ گونجاڤ.
6. وەکی بەرسیڤ ژ بۆ دەمارەخانەیا لڤینێ، ماسوولکەیا گونجاڤ گرژ دبەئا ن ژی رژێنێ گونجاڤ دەست ب دەردانێ دکە.

کەڤانێ رەفلەکسا دەستکشاندنێ.

کەڤانێ رەفلەکسا دەستکشاندنێ

دەئە م ببێژن دەستێ مرۆڤەک ب شاشی ل سۆبەیا سۆر (گەرم) کەت، کەڤانێ رەفلەکسا دەستکشاندنێ ژ سۆبەیا سۆر، ب هەڤکاریا سێ جۆر دەمارەخانەیان پێک تێ.

گاڤا دەستێ مرۆڤ بێهەمدی ل سۆبەیا سۆر دکەڤە، هەما د هەمان دەمێ دە بێ کۆ مرۆڤ ژ گەرماهیا سۆبێئا گاهدار ببەئا ن ژیئێ شا شەواتا دەستێ خوە هەست بکە، رەفلەکسا دەستکشاندنێ روو ددە. پشتێ رەفلەکسێ، هایا مرۆڤ ژ خەتەرێ تێ.

کەڤانێ رەفلەکسا دەستکشاندنێ ب ڤان گاڤێن ل ژێر چێدبە.

1. گاڤا چەرمێ دەست ل سۆبێ دکەڤە، گەرمیهەوەرگر (وەرگرا گەرماهیێ)ئوو ئێ شانەوەرگرێن (وەرگرائێ شێ) ناڤ چەرمێ، گەرماهیا سۆبێئوو ئێ شا شەواتا چەرمێ وەردگرنئوو دگوهەزینن دەمارەخانەیا هێستێ.
2. دەمارەخانەیا هەستێ دەمارەراگهاندنێن ژ وەرگران تێ،ئا راستەیێ درکەپەتکێ دکە.
3. د ناڤ درکەپەتکێ دە دەمارەخانەیا هێستێ دەمارەراگهاندنێ دگوهەزینە دەمارەخانەیا ناڤێ.
4. دەمارەخانەیا ناڤێ تەکووزکاریا دەمارەراگهاندنێ دکە، پاشێ ب شەوەیێ دەمارەراگهاندنێ سنیال ددە دەمارەخانەیا لڤینێ یا مل.
5. دەمارەخانەیا دەرکەڤتی (لڤینێ) راگهاندنا گرژبوونێ دشینە ماسوولکەیێن ملێ.
6. ب گرژبوونا ماسوولکەیێن مل، مرۆڤ دەستێ خوە ژ سۆبەیا سۆر دوور دخە.

پاشێ دەمارەخانەیا ناڤێ د گەهینکەیێن خوە یێن ب دەمارەخانەیێن دن ڤە دەمارەراگهاندن دشنە مەژیێئوو مەژیێ ژ رەوشێئا گاهدار دکە، هەروسا هەکە دەست شەوتی بە،ئێ شا شەواتێ ژی تێ شاندن ژ بۆ بەشائێ شێ یا مەژیێ.