Arvo Pärt

Arvo Pärt (Dublîn, 2008)

Arvo Pärt (jdb. 11ê îlona 1935an, li Paide, Estonya) awazdaner û darêjerekî estonî ye, îroroj yek ji giringtirîn navan e di warê muzîka nûjen de.

Bi 14 saliya xwe Pärt berhemê xwe yê yekê danî. 1954 dest bi xwendina muzîkê kir û li êzgeyê weke endezyarê deng jî xebitî. Ji 1958-63 Pärt li cem Veljo Tormis û Heino Eller komposîsyon li bajarê Tallinnê xwend. Di berhemê xwe yên pêşîn de bandora Bartók, Prokofyêv, Şostakovîç lê dibe, herweha carcaran berhemine li gor dodêkafoniya Schönberg û muzîka suryalî dinîvisîne.

Muzîka Arvo Pärt li xweşiya komunîst û fikrê wan, çawa ji muzîkvanên nûjen ên sedsala 20an dixwestin ku divabe muzîk bi forma xwe weha û weha be, nedihat. Muzîka Arvo Pärt çawa dinîvisand muzîkeke xwedî hinaveke rûhanî bû. Berhema wî ya bi navê Nekrolog pêşîntirîn berhemeke ku li Estonyayê tevî bi teknîka dodêkafoniyê hatiye nivîsandin, di sala 1960î de bi renegeke fermî ji hêla hikûmetê ve hat binpêkirin. Di 1962an de li peymangeheke bi navê Collage Technik ku girêdayî konservatwara Moskowê ye, xwend û li wir (baş di berhema wî ya bi navê Credo de jî dixuye) çawa bi muzîka darêjerine din ve mijûl dibe û berhemê hinekine ji wan (berî herkesî Johann Sebastian Bach) bandoreke baş lê dike û dihêle ku bi nivîsandina wî ji vî rengî re kûrtir biçe. Collage Technik nerîna xwe di vê yekê de dide û bi hevokeke mîna tu bêjî {hêvî tuneye...} an jî {rê girtiye} vê diyardeya ku dibînin, dinirxîne, Arvo Pärt jî dikeve hesteke tu bibêjî "ti sûd ji nivîsandina muzîkê nayê, heger yek ji wê pirtir biaxive".

1970 Pärt tevlî dêra ortodoksa rûsî dibe û jibo nivîsandina muzîkê di wan salan de jî (1968-76) xwe pir bi rengê muzîka Notradamê, şêweyê nîvisandina polîfoniyê, terzê gregoriyeniyê di dengbêjiyê de, ve mijûl dike. Di 1976an de gava berhema xwe ya bi navê Ji bo Alîna ya ku ji piyano re nivîsandibû pêşkêş kir, di wir de stîla xwe eşkere kir û vî rengê muzîka xwe weke Tintinnabuli (ji latînî hatiye, yenî zengil) bi nav kir, ya ku Arvo Pärt bi xwe jî bi vê yekê tê nas kirin.

Di 1980î de ji ber zextên komunîstan tevî malbata xwe koçberî Berlînê-Lankwitz dibe, pişt re piştî ku komunistî li Estlenda dirûxe, carcaran dire welatê xwe jî.

Pärt gelek xelatan wergirtiye. 2005 xelata dêrên ewrupî, 2007 doktora (rûmetî) ji hêla zanîngeha Albert-Ludwigs bajarê Freiburgê, fakulteya xwendinên teylogî, beşê katolîzmê, berendametiya di American Academy of Arts and Letters û Classical Brit Award de, jiboy festîvala Torino Settembre Musica jê hat xwestin berhemekê binîvisîne û li ser karê xwe ya bi navê La Sindone (paçikê gorê) 2006 ji hêla festîvalê bixwe xelata bi navê XX Giochi olimpici invernali wergirt. 2008 xelata Léonie-Sonning ya Muzîkê, Danîmark.

Lidarxistinên ku li ser rûmeta Arvo Pärî bi pêşkêşkirina berhemên wî 2006/2007, di 1 çiriya pêşîn 2006 wan lidarxistinan tev diyarî giyanê rojnamevana jin Anna Polîtkovskaya, ya ku naskiriye bi wê yeka ku ji ber ku siyaseta serokê Rûsyayê Vladîmîr Putîn rexnekir, hat kuştin, kir.

Berhem

• 1956–1957: 4 dîlanên sivik. (muzîk jibo zarokan/ şano) ji piyano re
• 1958/1959: 2 Sonatîn. op. 1 jibo piyano
• 1959: Partita. op. 2 jibo piyano
• 1959/2003: Kantat Meie aed (Bexçê Me)/Our Garden. op. 3 jibo koroya zarokan û orkêstra
• 1956–1964: 5 laulu lastele (5 stranên zaroka). jibo koroya zarokan û piyano
• 1960: Nekrolog. jibo orkêstra
• 1963: Perpetuum mobile. op. 10 jibo orkêstra
• 1964: Sinfonî Nr. 1 op. 9 Polyphonic
• 1964: Collage li ser B-A-C-H. jibo strîng, oboy, çêmbalo û piyano
• 1964: Diagramme. op. 11. jibo piyano
• 1964: Quintettino. jibo filût, oboy, klarînêt, fagot û horn
• 1963: Solfeggio. jibo koro a cappella an jî jibo strîng
• 1964/1994: Concerto Piccolo li ser B-A-C-H. jibo trumpêt, orkêstra kemana, çêmbalo û piyano
• 1966: Pro et contra. konçêrto jibo çêllo û orkêstra
• 1966: Sinfonî Nr. 2
• 1968: Credo. jibo piyano, koroyê û orkêstra
• 1971: Sinfonî Nr. 3
• 1976: Für Alina. jibo piyao
• 1976: Trivium. jibo orgilê
• 1976/1995/2008: Pari Intervallo. jibo orgil/jibo klarînêt, trombon û orkêstra kemana/jibo 2 piyano anjî piyanoyek 4 dest
• 1976/1984/1996: Li ber ava babilê em rûniştin û digiriyan. jibo koro û orgilê/jibo trombon û orkêstraya kammêra/jibo deng û orkêstra înstrûmêntal
• 1976/2001: Heger Bax kelmoz êm bidana. jibo piyano, 5 amûrên pifdanê, orkêstra kemana û pêrkusyon
• 1977/1986: Arbos. jibo bilûr û tryangil ad. lib./jibo 8 amûrên pifdanê û pêrkûsyon
• 1977/1980/1982/2007: Fratres. (bi gelek rengê amûran re heye)
• 1977/2009: Summa. hubi koro an solîstan [a cappella]/jibo 4 saksofonan
• 1977: Tabula rasa. konçêrto jibo 2 kemanan (keman û bratça), piyanoya John Cage û grûpa kemana
• 1977: Varyasyon bi navê Derbasbûyî be Arînûşka. jibo piyano
• 1977/1980: Cantus in Memoriam Benjamin Britten. jibo zengilek û grûpa kemana
• 1977/1990: Sarah was Ninety Years Old. jibo 3 dengan, pêrkûsyon û orgil
• 1977/1996: Cantate Dominum canticum novum. jibo koro an jî solîst û orgil
• 1977/1996: Missa Syllabica. jibo 4 dengan [a cappella] û bi orgil re
• 1978: Spiegel im Spiegel. jibo kemanê û piyano (an jî jibo rengeke din ji kemana- yan jî amûrine pifkirinê solo bi piyano re)
• 1980/2008: De profundis. jibo koroya zilama, pêrkusyon [ad lib]. û orgil/jibo koroya zilama û orkêstra kammera
• 1980: Annum per annum. jibo orgil
• 1982: Johannespassion (Passio Domini nostri Jesu Christi secundum Joannem). jibo solo, koro, 4 amûran re û orgilê
• 1984–1986/1992: Te Deum. jibo 3 koroyan, piyanoya John Cage, orkêstrana kemana û bekere
• 1984: ji zûde distira. jibo alto û kontratênor, keman û bratça
• 1984/1997: 2 Psalmên slovakî. jibo koro [a cappella]
• 1984/2001: Gerra dirêj/Pilgrims’ song. jibo tênor an jî barîton û kwartêya kemana/jibo koroya zilama û orkêstra kemana
• 1984/2004: Hymn to a Great City. jibo 2 piyanoyan
• 1985/1991/1995: Psalom. jibo kwartoya kemana/jibo orkêstra kemana
• 1985/2008: Stabat Mater. jibo Sopran, kontratênor, Tênor, keman, bratça û çêllo/jibo 3 dengan- koro û orkêstra kemana
• 1988/1990: Festina Lente. jibo tîpeke kammera/jibo orkêstra kemana û ceng [ad lib].
• 1988/1991: 7 Magnificat-Antiphone. jibo koro [a cappella]
• 1989: Magnificat. jibo koro [a cappella]
• 1989/1992: Miserere. jibo solo, koro, Ensemble û orgil
• 1989: Nýnje k wam pribjegáju (revidie 1997 jibo Ode IX, ji Kanona Pokajanen)
• 1989/1999/2000: Riya min bi sîpanek û gelek pêlên avên e. jibo orgilê
• 1989/1999/2000: Mein Weg. Für 14 Streicher und Schlagzeug
• 1990/2002: Berliner Messe. (1990–1992, revidie 1997) jibo 4-deng-koro an jî solo û orgil
• 1990/2001: The Beatitudes/Beatitudines. jibo 4-deng-koro û orgil
• 1990: Bogoróditse Djévo. jibo koro [a cappella]
• 1990: Statuit ei Dominus. jibo 2 koro û 2 orgil
• 1990/1996: Beatus Petronius. jibo 4-deng-koro û 2 orgil
• 1990: Memento
• 1990/1991: Summa. jibo keman, 2 keman û orgil/jibo keman kwartê/jibo orkêstra kemana
• 1991: Strana Silouan. Für jibo orkêstra kemana
• 1992: And One of the Pharisees (û yek ji wan ferîsiyan). jibo 3 dengbêjan an jî 3 koroyan [a cappella]
• 1992/1994: Trisagion. jibo orkêstra kemana
• 1992/2005: Mozart-Adagio. jibo kemanê, çêllo û piyano (nach KV 189e)
• 1994/1996: Litany. jibo solo, koro û orkêstra
• 1994/1997: Ode VII (Memento). jibo 4-deng-koro [a cappella]
• 1995/1999: Çêdibe ez…. jibo solokeman, borî [ad lib]. û strîng
• 1996: I am the True Vine. jibo koro [a cappella]
• 1996–1998: Dopo la vittoria. Piccola cantata. jibo koro [a cappella
• 1997: The Woman With the Alabaster Box. Für gemischten Chor a cappella]
• 1997: Tribute to Caesar. jibo koro [a cappella]
• 1997: Kanon pokajanen. jibo koro [a cappella]
• 1997: Oden I, III, IV, V, VI, VIII ji Kanona pokajanen. jibo koro [a cappella]
• 1997: nmêjekê li gor Kanon. jibo koro [a cappella]
• 1998: Triodion. jibo koro [a cappella]
• 1998: 2 Beter. jibo koroya keçikan [a cappella]
• 1998/2002: Como anhiela la cerva/Como sierva sedienta. jibo sopran an jî koroya keçikan û orkêstra
• 1999–2000: Orient & Occident. jibo orkêstra kemana
• 1999/2002: Cantique des degrés. jibo 4-deng-koro û orkêstra
• 2000: Littlemore Tractus. jibo koro û orgil
• 2000: My Heart is in the Highlands. jibo kontratênor an jî alt û orgil
• 2000: Which was the Son of…. jibo 4-deng-koro [a cappella]
• 2000/2002: Cecilia, Vergine Romana. jibo 4-deng-koro û orkêstra
• 2001: Nunc dimittis. jibo 4-deng-koro [a cappella]
• 2001–2002: Salve Regina. jibo 4-deng-koro û orgil
• 2002/2006: 2 stranên xewê. jibo deng ango dengê 2 pîrekan û piyano/jibo koroya pîrekan an dengê 2 pîrekan û orkêstra kemana
• 2002: Peace upon you, Jerusalem (Aştî jibo te, orşlêm). jibo koroya pîreka [a cappella]
• 2002: Lamentate. jibo piyano û orkêstra, (wehî ji hêla Skulptur Marsyas ya Anish Kapoor)
• 2003: In principio. jibo koro û orkêstra
• 2003: Most Holy Mother of God. jibo 4 dengan [a cappella]
• 2003/2007: Passacaglia. jibo keman û piyano/jibo 1 an 2 kemanan, Vîbrafon [ad lib.] û orkêstra kemana
• 2004/2005/2008: L'Abbé Agathon. jibo sopran û 8 çêloyan/jibo sopran, 4 bratçeyan û 4 çêlloyan/jibo sopran, Alto, koroya jinan û orkêstra kemana
• 2004: Anthem of St John the Baptist. jibo 4-deng-koro û orgil
• 2004/2006/2007/2009: Da pacem Domine. jibo deng [a cappella]; jibo koro û orkêstra kemana; jibo kwartêya kemana. -orkêstra; jibo 4-dengan-koro û orkêstra/jibo kwartêya bilûrê/jibo kwartêya saksofonê
• 2005: Bavê me. jibo dengê zarok-sopran (an jî kontratênor) û piyano
• 2005: La Sindone. jibo orkêstra
• 2005: Ji rû bi rû. jibo sopran, barîton, klarînêt, bratça û kontrabas
• 2006: Welatên êstonî. jibo filût
• 2006: Jibo Anna Mariya. jibo piyano
• 2006: Für Lennart in memoriam. jibo orkêstra kemana
• 2006/2009 Veni Creator. jibo koro an jî solîst û orgil/jibo 4-deng-koro û orkêstra kemana
• 2007: The Deer's Cry. jibo 4.deng-koro [a cappella]
• 2007: Morning Star. jibo 4-deng-koro [a cappella]
• 2007: Scala cromatica. (Trio piccolo) jibo kemanê, çêllo û piyano
• 2007: bibe hezkirî, ey dar. jibo barîton, keman, gittern û kontrabas
• 2007–2008: These Words. jibo orkêstra kemana û pêrkusyon
• 2008: Sinfonie Nr. 4 Los Angeles. jibo orkêstra kemana, ceng, dahola orkêstra û pêrkusyon (diyarî Michael Chodorkowski[9])
• 2008: O-Antiphonen. Für acht Violoncelli
• 2008: Alleluja-Tropus. jibo loro (an jî koroya kammera) û 8 çêlo [ad lib].
• 2009: Adams Lament. jibo 4-deng-koro û orkêstra kemana
• 2009: Silhouette (Hommage à Gustave Eiffel). jibo orkêstra kemana û pêrkusyon
• 2009: Missa brevis. jibo 12 çêlo
• 2010: Alleluja-Tropus. jibo 4-deng-koro û orkêstra kemana
• 2010: In spe. jibo 5 amûrên pifdanê û orkêstra kemana
• 2010: Ukuaru valss. jibo piyano

Ferhengok

• darêjer: awazdaner, bestekar, kompozîtor.