Bilêvkirin

biguhêre

Rengdêr

biguhêre
Pozîtîv Komparatîv Sûperlatîv
xav xavtir herî xav
xavtirîn

xav

  1. xag, nekelandî, neqelandî, nebiraştî
    Ew goştê xav dixwe.
  2. bêxwê, ne sûr
    Ev birinc xav e.
  3. sist, ne xurt, ne zîrek, ne çist, ne çeleng, ne fêris, neşidayî
    Kurrik xav e, tiştek jê nayê.
  4. nepaqijkirî, nepakkirî
    nefta xav
  5. paqij, bijûn, pak, temîz, ne pîs, ne gemarî, ne genî, ne herimî, ne lewitî

Etîmolojî

biguhêre

Herwiha forma negunciyayî (unadapted) xam, ji farisî خام(xam). Tê xuya ku nû ketiye zimanê kurdî, heta di Mem û Zînê (1692) de jî wek xam hatiye tomarkirin û guherîna /m/>/v/'a guncanî zimanê kurdî çênebûye. Lê ev ji ber forma din a wek xam tê gotin, di serdema îranîkiya navîn de jî guherîna h>x pêk hatiye û çima nayê zanîn. Dibe ku cihê a xwemalî *hav vegirtibe. Ji proto-hindûewropî *om- (*ḫamel) / *h₃emos, *h₂eh₃mos (xav), hevreha xam ya pehlewî, zazakî û farisî, xaw ya soranî, belûçî ameg, hameg, xom ya osetî, आम (āmá) ya sanskrîtî, hum ya ermenî, ὠμός (omos) ya yûnaniya kevn, amarus ya latînî > amer ya fransî, amargo ya spanî... proto-hindûewropî *om- (xav, negihiştî, tirş)

proto-îranî:
pehlewî: xam ("xav")
somalî: x'm ("xav")
hotenî: hame ("xav")
farisî: xām ("xav")
belûçî: hameg ("xav")
kurmancî: xav ("xav")
osetî: xom ("xav") ...
zazakî: xam ("xav")
sanskrîtî: āmá ("xav, tirş")
ermenî: hum ("xav, nekelandî")
yûnanî: ōmos ("xav")
latînî: amarus ("tirş: negihiştî")
Çavkanî:
  • Horn, Paul. (1893): Grundriss der neupersischen Etymologie [Bingehê etîmolojiya farisî] (bi almanî). Strassburg r. 103.,
  • Watkins, CalvertThe American Heritage Dictionary of Indo-European Roots [arşîv], Houghton Mifflin Co., 2007, çapa 2em, r. 60,
  • Lubotsky, Alexander. Indo-Aryan inherited lexicon . University of Leiden.
  • Pokorny, JuliusFerhenga etîmolojî ya hindûewropî ["Indogermanisches etymologisches Wörterbuch (bi almanî)"], Bern, 1959, r. 777

Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhertoya gotara wekhev a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.