مارگیسە

مارگیسە، بووکەلەموون
دابەشاندنا زانستی
جیهان:	ئانمالا
فلووم:	جهۆرداتا
چین:	رەپتلا
کۆم:	سقواماتا
بنەکۆم:	Iگوانا
فامیلە:	جهاماەلەۆنداە
جنسێن مارگیسەیان
برادیپۆدۆن جالومما جهاماەلەۆ فورجفەر کنیۆنگا نادزکامبا برۆۆکەسا رەپپەلەۆن رهامپهۆلەۆن

مارگیسە، بووکەلەموون، پیرکا مەلەکداسئا ن (ب سۆرانی) تێرتێرە (جهاماەلەۆنداە)، فامیلەیەک قرتیشانئە . مارگیسە وەکە گەلەک زندیێن ل خوەزایێ ل گۆری هاوردۆرێ رەنگ دگوهەرینە.ئە ڤ رەنگ گوهەرینا وان بوویەرەکەئە ستەتیکئە ئوو مرۆڤ ماتمایی دهێلە. ل جهێن کو لێ دژین ب گوهەرینا رەنگان خوە هەم ژ دژمنێن خوە دپارێزنئوو هەم ژی ب ڤی رەنگی ب هێسانی نێچیرا خوە دگرن.

بەلاڤبوونئوو ژینگەه

دەردۆری 30 جورەیێن مارگیسەیان ژ جنسێ برۆۆکەسا بچووک ن، پر جاران ب رەنگێ قەهوەیی خویا دکەئوو سەرئە ردێ دژین.

مارگیسە ل هنەک وەلاتێن ئافریکا، ئاسیائوو ئەورۆپایێ دژی، لێ هنەک جنسئوو جورەیان لئا مەرکایا باکورئوو ل گراڤێن حاوایێ تێن دیتن. مارگیسە پر ب گرانی تەڤدگەرن، ل سەر چلۆئوو داران دژین، لێ هنەک مارگیسەیان ل سەرئە ردێ ژی دژین.

شایەس

مارگیسەیێ مادگاسکارێ یێ دێو

مارگیسەیێ بکومک یێئە سووسک

گەلەک گوهەرینان د مەزناهیئوو پێکهاتیا مارگیسەیان چێدبن. درێژیا نێرێ برۆۆکەسا مجرا نێزی 15 ممئوو درێژیا فورجفەرئۆ وستالەت نێزی 65.5 جم.. چەند جورەیێن مارگیسەیان ب دیمۆرفیکا زایەندی تێن ناسین ، کو نێر نە درووڤێ مێیانئە .

چەند مەزناهیێن نموونەیی نە ژ جورەیێن مارگیسەیان کو وەکی دلبەریکان تێن کەدی کرن:

ناڤێ زانستی	ناڤێ ناس	درێژی (نێر)	درێژی (مێ)	رەنگ	تەمەن (ب سالان)
جهاماەلەۆ جالیپتراتوس	مارگیسەیێ رووڤەشارتی (؟)	14–24 ن	10–13 ن	کەسکئوو رەنگێن ڤەکری	دەردۆری 5
ترۆجەرۆس ژاجکسۆن	مارگیسە یێ ژاکسۆن	9–13 ن	10–13 ن	کەسکئوو رەنگێن ڤەکری	5–10
فورجفەر پاردالس	مارگیسەیێ پارس	15–21 ن	9–13 ن	رەنگێن تاریتر	دەردۆری 5 (2–3 ژ مێیێن نووبویی)
رەپپەلەۆن برەڤجاوداتوس	مارگیسەیێئە سووسک یێ بری	2–3 ن	2–3 ن	قەهوەیی، بێژ، کەسک	ابۆوت 3–5
رهامپهۆلەۆن سپەجتروم	مارگیسەیێئە سووسک یێ رەشەیی	3–4 ن	2–4 ن	ئەسمەرئوو گەور	3-5
رهامپهۆلەۆن تەمپۆرالس		2.5–4.0 ن	2.0–3.5 ن	گەورئوو قەهوەیی	5-11

پێیێن مارگیسەیان گەلەک هاتنە گونجاندن کو سەر داران بلەبتە، لێ د هنەک جورەیێن دن وەکی جهاماەلەۆ ناماقوەنسس کو هۆبوویە سەرئە ردێ بلەبتە تەڤی لەباتا سەر داران ژی. ژ بەر کو پر ب گرانی تەڤ دگەرن نکارن ژ دژمنێ خوە برەڤن، لێ ژ بۆ ڤێ کێماسیا خوە ژ هۆلێ راکن تایبەتیەک وان پر باش هەیە.ئە ڤ تایبەتی ژی گوهەرینا رەنگانئە .

گوهەرینا رەنگان

مەکانیزمەیا گوهەرینا رەنگان

ماریگەسەیێ ناماقوایێ د دیار کرنا هەررێشەیێ، کو رنگێ وی رەش دبە.

لێ باوەریەک هەیە کو مارگیسە ل سەر کیژان جهی بە ژ بۆ هەڤسەنگیەکێ پێ رە چێبکە رەنگ دگوهەرینە شاشئە .

ل گۆری باوەریا هەیی گوهەرینا رەنگان ب تەڤاهی نە د بن کۆنترۆلا وان دە یە. یانی کەنگی بخوازن دکارن خوە بخن هەر شەکلێ رەنگی نە راستئە .

مارگیسە گوهەرینا رەنگ ب سایا گەرمئوو رۆناهیێ ب پیگمەنتێن رەنگان دگوهەرینە. د چەرمێ مارگیسەیێ دە پیگمەنتێن هوجرەیێن جودا هەنە.ئە ڤ هوجرە ل گۆری گەرماهی، رۆناهیئوو کیمیاسالێن د بەدەنێ دە ل گۆری گوهەرینان مەزن دبەئا ن ژی بچووک دبە. میناک مادەیێن رەنگێن زەر دەما مەزن دبن تیرێژێن رۆژێ کو دکەڤە سەر بەدەنا وێئوو مارگیسە د رەنگێ زەر دە خویا دکە. د ناڤا رۆژێ دە ل گۆری تیرێژێن رۆژێ رەنگێ وێ تێ گوهارتن. گوهەرینا رەنگان مەکانیزمایا هەریئە ولەکارئا مارگیسەیێ یە.ئە ڤ تایبەتیێن وێ ژئا لیێ سیستەما سینیرێ ڤە تێ کۆنترۆلکرن.

چەند سەدەمێن رەنگ گوهەرینێ

ئە ڤ مارگیسەیێ ناس (جهاماەلەۆ جهاماەلەۆن) رەنگێ خوە رەش دبە

ژ بۆ گەرماهیا بەدەنا خوەئە یار بکن رەنگ دگوهەرینن. حەمووئا ژالێن(هەیوان) ماریژۆک ژ بەر خوینسار ن، گەرماهیا بەدەنا وان گرێدایی دەرڤە یە. رەنگێن تاری گەرماهیێ بێتر دکشینەئوو ژ بۆ گەرماهیا بەدەنا خوە زێدە بکن رەنگێ چەرمێ وان تاری دبە.

ل گۆری تەڤگەرێ ژی گوهەرینا رەنگ ممکوونئە . ب تایبەتی دەما راستی مارگیسەیەکە دن تێن، ژ بۆ هەرێما خوە بپارێزن، راقیبێ خوەئا ن ژی دژمنێ خوە بترسینن د چەرمێ خوە دە نۆقتەئا ن ژی خێزان چێدکنئوو ب ڤی رەنگی رەنگ دگوهەرینن.

د دەما ترس،ئێ ریشئا ن ژی پاراستنێ دە مارگیسە هەتا ژێ تێ دەڤێ خوە ڤەدکەئوو کەزەبا خوە ب هەوایێ تژی دکەئوو خوە مەزن نیشان ددە.

حەر وها ژ بۆ مارگیسە ل هەمبەری هەڤ جیلوەیان بکن، ل سەر هەمجنسێ خوە باندۆرێ بکە رەنگ دگوهەرینەئوو ب زمانێ خوە تێکلیێ داتینە، ب رەنگێن کو باندۆرێ دکە هەستێن خوە ڤەدبێژە.

مارگیسە ب ڤێ تایبەتیا خوە یا گوهەرینێ ژ گەشەدانێن تەکنۆلۆژیک رە ژی بوویە میناک. حەتا فابریکایەکەئا لمانئا جامان ژ ڤێ تایبەتیا مارگیسەیان جامێن کو رەنگ دگوهەرینە چێکرنە.

رەفتار

حێلێن خورتئێ ن قەلس تەمام دکە

حێلێن قەلسئێ ن مارگیسەیێ ب تایبەتیێن خورت ژ هۆلێ هاتیە راکرن. مەسەلا چاڤێن وێ… قاپاخا چاڤێن وێ پر ستوورئە ئوو دەما چاڤێن خوە دگرە د ناڤا وێ دە ڤالاهیەک دمینە. چاڤێن خوە بێیی هەڤ هەر چاڤەک ب سەرێ خوە دکارە هەرەکەت بکە.ئە ڤ یەک ژی تایبەتیەکە مارگیسەیانئە . ژ چاڤێن وان تو کتەکت نارەڤە; یەک دەما ل پێش دنهێرە، یێ دن دکارە پاشیا خوە کۆنترۆل بکە.

رەفتارا پارێزیێ

پێکهاتیا زمێن

مارگیسە نێچیرا خوە ژ مێشئوو موور ب زمانێ خوە کو وەکی تیرەکێ داڤێژە دگەرە. د سەرێ زمانێ وێ دە هجامەکە (ڤانتوز) تایبەت هەیە. دەما زمانێ خوە داڤێژە، ب نێچیرێ ڤە دزەلقەئوو دکێشە دەڤێ خوە، مرۆڤ ب چاڤێن خوە نکارە ببینە.ئە ڤ هەموو د دەمەکە پر کن دە پێک تێ.

پربوون

مارگیسە ب هێکان پر دبە.

گرێدانێن دەرڤە

 ل وکمەدا جۆممۆنس مەدیایێن د وارێ مارگیسە دە هەنە.

 جهاماەلەۆنداە، سەر ویکیجورەیێ.

• ئاگاهیێن سەر مارگیسەیان