|Басшы қызметі = [[Панама президенттерінің тізімі|Президенті]]<br />[[Панама вице-президенті|Вице-президенті]]
|area_magnitude = 1 E8
|Басшылары = [[Хуан Карлос Варела]]<br />[[Исабель Сен Мало]]
|area = 75,517 <!--UN data-->
|Жер аумағы бойынша орны = 116-шы
|areami² = 29,157 <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]-->
|Жер аумағы = 75 417
|percent_water = 2.9
|Судың үлесі = 2,9
|population_estimate = 3,420,000 <!--UN WPP-->
|Этнохороним =
|population_estimate_rank = 133rd
|Халық саны бойынша орны =
|population_estimate_year = Jul 2010
|Жұрты = 4 034 119
|population_census = 2,839,177
|Сарап жылы = 2016
|population_census_year = May 2000
|Санақ бойынша халық саны = 3 405 813<ref>{{cite report|url=https://www.contraloria.gob.pa/inec/archivos/P6691Distribuci%C3%B3n%20Territorial%20y%20Migraci%C3%B3n%20Interna%20en%20Panam%C3%A1-Censo2010_F.pdf |title=Distribución territorial y migración interna en Panamá: Censo 2010 |language=es |publisher=[[National Institute of Statistics and Census of Panama|INEC]] |page=2 |date=2014 |accessdate=December 22, 2015}}</ref>
|population_density = 43
|Санақ жылы = 2010
|population_densitymi² = 111 <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]-->
|Халық тығыздығы = 56
|population_density_rank = 156th
|Тығыздық бойынша орны = 162-ші
|GDP_PPP = $26.250 billion
|ЖІӨ (АҚТ) = 121,545 млрд.<ref name=imf2>{{cite web|url=https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2018/02/weodata/weorept.aspx?pr.x=63&pr.y=8&sy=2016&ey=2020&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=283&s=NGDPD%2CPPPGDP%2CNGDPDPC%2CPPPPC&grp=0&a= |title=World Economic Outlook Database, October 2018 |publisher=[[International Monetary Fund]] |website=IMF.org |access-date=7 March 2019}}</ref>
|GDP_PPP_rank = 105th
|ЖІӨ (АҚТ) сараптаған жылы = 2019
|GDP_PPP_year = 2007
|ЖІӨ (АҚТ) орны = 79-шы
|GDP_PPP_per_capita = $8,000
|Жан басына шаққандағы ЖІӨ (АҚТ) = 28,810<ref name=imf2/>
|GDP_PPP_per_capita_rank = 83rd
|Жан басына шаққандағы ЖІӨ (АҚТ) орны = 57-ші
|HDI = {{increase}} 0.809
|ЖІӨ (номинал) = 72,215 млрд.<ref name=imf2/>
|HDI_rank = 58th
|ЖІӨ (номинал) сараптаған жылы = 2019
|HDI_year = 2004
|ЖІӨ (номинал) бойынша орны = 72-ші
|HDI_category = <font color="#009900">high</font>
|Жан басына шаққандағы ЖІӨ (номинал) = 17,117<ref name=imf2/>
|Gini = 56.4
|Жан басына шаққандағы ЖІӨ (номинал) орны = 51-ші
|Gini_year = 2002
|АДИ = {{өсім}} 0,789<ref name="HDI">{{cite web |url=http://www.hdr.undp.org/en/2018-update |title=2018 Human Development Report |year=2018 |accessdate=14 September 2018 |publisher=United Nations Development Programme }}</ref>
|АДИ деңгейі = <span style="color:#090;">жоғары</span>
|country_code =
|Әуе компаниясы =
|time_zone =
|Валютасы = [[Бальбоа (валюта)]]
|utc_offset = -5
|Интернет үйшігі = [[.pa]]
|time_zone_DST =
|ISO = PA
|utc_offset_DST = -5
|Телефон коды = 507
|cctld = [[.pa]]
|Уақыт белдеулері = -5
|calling_code = 507
|Түсініктемелер =
}}
}}
{{мағына|Панама (айрық)}}
'''Панама''', '''Панама Республикасы''' ({{lang-es|República de Panamá}} {{IPA|[re̞ˈpuβ̞lika ð̞e̞ panaˈma]}}) — [[Орталық Америка]]дағы Панама мойнағында орналасқан мемлекет. Жерінің аумағы '''77,1 мың км².''' Халқы '''3,4 млн.''' (Қазіргі уақытта 4,3 млн адам тұрады) (2010). Халқы негізінен '''метистер''' (60%), байырғы тұрғындары – '''үндістер'''. Олардан басқа көрші елдерден қоныс аударғандар, қытайлықтар тұрады.
* Жоғарғы заң шығарушы органы – '''бір палаталы ассамблея'''.
* Әкімшілік жағынан '''9 провинция''' мен арнайы аумаққа бөлінеді.
* Ақша бірлігі – [[бальбоа]]
Панама аумағы Орталық Американың ең жіңішке бөлігін алып жатыр. Жағалауы аласа, абразиялы және абразиялы-аккумулятті, солтүстік-батысы лагуналы. Тынық мұхит жағалауы тілімделген, шығанақты (Панама, Монтихо), аралды (Інжу, Койба, т.б.) келеді. Бүкіл аумағын бойлай тау жоталары созылып жатыр. Тау аралық ойыстар мен жағалық бөлігін ойпатты өңірлер алған. Жер сілкіністері жиі болып тұрады.
== Климаты ==
'''Панама Республикасы''' – Орталық [[Америка|Америкадағы]] Панама мойнағында орналасқан мемлекет. Жерінің аумағы '''77,1 мың км2.''' Халқы '''3,4 млн.''' (2010). Халқы негізінен '''метистер''' (60%), байырғы тұрғындары – '''үндістер'''. Олардан басқа көрші елдерден қоныс аударғандар, қытайлар тұрады.
Климаты субэкваторлық, ыстық және ылғалды. Орташа айлық температурасы 25 – 28°С. Жауын-шашынның жылдық мөлш. 3500 мм.
* Жоғарғы заң шығарушы органы – '''бір палаталы ассамблея'''.
* Әкімшілік жағынан '''9 провинция''' мен арнайы аумаққа бөлінеді.
* Ақша бірлігі – [[бальбоа]]
Панама аумағы Орталық Американың ең жіңішке бөлігін алып жатыр. Жағалауы аласа, абразиялы және абразиялы-аккумулятті, солтүстік-батысы лагуналы. Тынық мұхит жағалауы тілімделген, шығанақты (Панама, Монтихо), аралды (Інжу, Койба, т.б.) келеді. Бүкіл аумағын бойлай тау жоталары созылып жатыр. Тау аралық ойыстар мен жағалық бөлігін ойпатты өңірлер алған. Жер сілкіністері жиі болып тұрады.
==Климаты==
Климаты субэкваторлық, ыстық және ылғалды. Орташа айлық темп-расы 25 – 28ӘС. Жауын-шашынның жылдық мөлш. 3500 мм.
[[Испания]] отарына айналғанға дейін Панама жерін 60-тан астам [[үндіс]] тайпалары мекендеген. Батысында [[чибча]] тілдер тобына жататын үндістер, шығысында кариб тайпалары, оңтүстік-шығысында [[чоко]] тайпалары өмір сүрді. Бұлардың бәрі алғашқы қауымдық құрылыс сатысында болды. Панама жерін 1501 ж. испан конкистадоры [[Родриго де Бастидас]] ашты. Осы кезден бастап Панама Испанияның отарына айналды. 1542 – 65 ж. Панама [[Гватемала]] генерал-капитандығының, содан соң 1718 жылға дейін [[Перу]] вице-корольдігінің құрамына кірді. 17 ғасырдан бастап испандар банан плантациялары мен кеніштерінде жұмыс істеу үшін [[Африка|Африкадан]] негр-құлдарды әкелді. 1821 ж. қарашада Панама тәуелсіздігін жариялап, Жаңа [[Гранада]] құрамында [[Ұлы Колумбия]] федерациялық респуб ликасының құрамына енді. 1830 ж. [[Ұлы Колумбия]] құлап, Панама департамент құқында [[Жаңа Гранада]] республикасы (1886 жылдан [[Колумбия]]) құрамында қалды. 1903 ж. 3 қарашада [[Панама]] Колумбиядан бөлініп шығып, өзін тәуелсіз республика деп жариялады. 2-дүниежүз. соғыс кезінде [[АҚШ]] әскери базасын Панамаға орналастырды. Жаппай халық көтерілістері мен бейбіт шерулерден кейін 1968 ж. мемлекеттік төңкеріс болып, әскери диктатура орнады. 1989 ж. желтоқсандағы [[АҚШ]] қарулы интервенциясы нәтижесінде әскери жүйе құлады. 1990 ж. ақпан айында [[АҚШ]] әскери күшінің Панамадан шығарылуы жаңа мемлекеттік құрылыстың қалыптасуымен аяқталды. 1994 ж. 8 мамырдағы сайлауда Рев.-демокр. партияның өкілдері жеңіске жетті.
[[Испания]] отарына айналғанға дейін Панама жерін 60-тан астам [[үндіс]] тайпалары мекендеген. Батысында [[чибча]] тілдер тобына жататын үндістер, шығысында кариб тайпалары, оңтүстік-шығысында [[чоко]] тайпалары өмір сүрді. Бұлардың бәрі алғашқы қауымдық құрылыс сатысында болды. Панама жерін 1501 ж. испан конкистадоры [[Родриго де Бастидас]] ашты. Осы кезден бастап Панама Испанияның отарына айналды. 1542 – 65 ж. Панама [[Гватемала]] генерал-капитандығының, содан соң 1718 жылға дейін [[Перу]] вице-корольдігінің құрамына кірді. 17 ғасырдан бастап испандар банан плантациялары мен кеніштерінде жұмыс істеу үшін [[Африка]]дан негр-құлдарды әкелді. 1821 ж. қарашада Панама тәуелсіздігін жариялап, Жаңа [[Гранада]] құрамында [[Ұлы Колумбия]] федерациялық респуб ликасының құрамына енді. 1830 ж. [[Ұлы Колумбия]] құлап, Панама департамент құқында [[Жаңа Гранада]] республикасы (1886 жылдан [[Колумбия]]) құрамында қалды. 1903 ж. 3 қарашада Панама Колумбиядан бөлініп шығып, өзін тәуелсіз республика деп жариялады. 2-дүниежүз. соғыс кезінде [[АҚШ]] әскери базасын Панамаға орналастырды. Жаппай халық көтерілістері мен бейбіт шерулерден кейін 1968 ж. мемлекеттік төңкеріс болып, әскери диктатура орнады. 1989 ж. желтоқсандағы [[АҚШ]] қарулы интервенциясы нәтижесінде әскери жүйе құлады. 1990 ж. ақпан айында [[АҚШ]] әскери күшінің Панамадан шығарылуы жаңа мемлекеттік құрылыстың қалыптасуымен аяқталды. 1994 ж. 8 мамырдағы сайлауда Рев.-демокр. партияның өкілдері жеңіске жетті.
==Сауда==
== Сауда ==
'''Панама''' – агр. ел. Егістік жерлерінің көп бөлігін банан плантациялары алып жатыр. [[Банан]], [[цитрустар]], [[қант]], [[кофе]] өсіріледі. Балық ш. дамыған. Ел экономикасында Панама каналының рөлі өте зор. Каналдан түсетін кіріс ұлттық өнімнің 30%-ын құрайды. Экспортқа банан, қант, кофе, [[темекі]] жапырағы, [[креветкалар]] шығарып, сырттан түрлі тұтыну бұйымдарын алады.
'''Панама''' – агр. ел. Егістік жерлерінің көп бөлігін банан плантациялары алып жатыр. [[Банан]], [[цитрустар]], [[қант]], [[кофе]] өсіріледі. Балық ш. дамыған. Ел экономикасында Панама каналының рөлі өте зор. Каналдан түсетін кіріс ұлттық өнімнің 30%-ын құрайды. Экспортқа банан, қант, кофе, [[темекі]] жапырағы, [[креветкалар]] шығарып, сырттан түрлі тұтыну бұйымдарын алады.
* Негізгі сауда серіктестері: [[АҚШ]], [[Жапония]], [[Эквадор]], [[Коста-Рика]], [[Венесуэла]].
* Негізгі сауда серіктестері: [[АҚШ]], [[Жапония]], [[Эквадор]], [[Коста-Рика]], [[Венесуэла]].
==Пайдаланылған әдебиет==
* [[История Латинской Америки]], М., 1993.
== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Template group
{{wikify}}
|title = Geographic locale
{{stub}}
|list =
{{Навигациялық блок
{{Provinces of Panama}}
|тақырып = Панама
{{Countries of Central America}}
|тақырып_стиль = background:{{түс|{{PAGENAME}}}};
{{Countries and territories of Middle America}}
|state = collapsed
{{Солтүстік Америка мемлекеттері}}
|Солтүстік Америка елдері
|Орталық Америка елдері
|Америка мемлекеттері ұйымы
}}
}}
{{Template group
|title = International membership
|list =
{{UN Security Council|state=collapsed}}
{{MSG:Latinunion}}
{{WTO}}
}}
<!--Categories-->
<!--Other languages-->
{{stub}}
{{wikify}}
[[Санат:Орталық Америка елдері]]
[[Санат:Испан тілді елдер]]
[[Санат:Панама|*]]
[[ace:Panama]]
[[af:Panama]]
[[als:Panama]]
[[an:Panamá]]
[[ar:بنما]]
[[arz:باناما]]
[[ast:Panamá]]
[[ay:Panama]]
[[az:Panama]]
[[bat-smg:Panama]]
[[bcl:Panama]]
[[be:Панама]]
[[be-x-old:Панама]]
[[bg:Панама]]
[[bm:Panama]]
[[bn:পানামা]]
[[bo:པ་ན་མ།]]
[[bpy:পানামা]]
[[br:Panamá]]
[[bs:Panama]]
[[ca:Panamà]]
[[ce:Панама]]
[[ceb:Panama]]
[[ckb:پاناما]]
[[crh:Panama]]
[[cs:Panama]]
[[cv:Панама]]
[[cy:Panama]]
[[da:Panama]]
[[de:Panama]]
[[diq:Panama]]
[[dsb:Panama]]
[[dv:ޕެނަމާ]]
[[ee:Panama]]
[[el:Παναμάς]]
[[en:Panama]]
[[eo:Panamo]]
[[es:Panamá]]
[[et:Panama]]
[[eu:Panama]]
[[ext:Panamá]]
[[fa:پاناما]]
[[fi:Panama]]
[[fiu-vro:Panama]]
[[fo:Panama]]
[[fr:Panama]]
[[frp:Panama]]
[[frr:Panama]]
[[fy:Panama]]
[[ga:Panama]]
[[gag:Panama]]
[[gd:Panama]]
[[gl:Panamá]]
[[gn:Panama]]
[[gu:પનામા]]
[[gv:Yn Phanamaa]]
[[hak:Pâ-nâ-mâ]]
[[haw:Panamā]]
[[he:פנמה]]
[[hi:पनामा]]
[[hif:Panama]]
[[hr:Panama]]
[[hsb:Panama]]
[[ht:Panama (peyi)]]
[[hu:Panama]]
[[hy:Պանամա]]
[[ia:Panama]]
[[id:Panama]]
[[ie:Panamá]]
[[ilo:Panama]]
[[io:Panama]]
[[is:Panama]]
[[it:Panamá]]
[[ja:パナマ]]
[[jbo:panamas]]
[[jv:Panama]]
[[ka:პანამა]]
[[ki:Panama]]
[[kn:ಪನಾಮಾ]]
[[ko:파나마]]
[[ku:Panama]]
[[kw:Panama]]
[[la:Panama]]
[[lad:Panama]]
[[lb:Panama]]
[[li:Panama]]
[[lij:Panamá]]
[[lmo:Panama]]
[[ln:Panama]]
[[lt:Panama]]
[[lv:Panama]]
[[mg:Panama]]
[[mhr:Панама]]
[[mk:Панама]]
[[ml:പനാമ]]
[[mn:Панам]]
[[mr:पनामा]]
[[mrj:Панама]]
[[ms:Panama]]
[[my:ပနားမားနိုင်ငံ]]
[[nah:Panama]]
[[nds:Panama]]
[[ne:पानामा]]
[[new:पनामा]]
[[nl:Panama (land)]]
[[nn:Panama]]
[[no:Panama]]
[[nov:Panama]]
[[nrm:Panama]]
[[oc:Panamà (país)]]
[[or:ପାନାମା]]
[[os:Панамæ]]
[[pam:Panama]]
[[pap:Panama]]
[[pih:Panama]]
[[pl:Panama]]
[[pms:Panamà]]
[[pnb:پانامہ]]
[[ps:پاناما]]
[[pt:Panamá]]
[[qu:Panama]]
[[ro:Panama]]
[[ru:Панама]]
[[rw:Panama]]
[[sa:पानामा]]
[[sah:Панама]]
[[scn:Panamà]]
[[sco:Panama]]
[[se:Panama]]
[[sh:Panama]]
[[simple:Panama]]
[[sk:Panama (štát)]]
[[sl:Panama]]
[[so:Banama]]
[[sq:Panamaja]]
[[sr:Панама]]
[[ss:IPhanama]]
[[stq:Panama]]
[[su:Panama]]
[[sv:Panama]]
[[sw:Panama]]
[[szl:Panama]]
[[ta:பனாமா]]
[[tg:Панама]]
[[th:ประเทศปานามา]]
[[tl:Panama]]
[[tpi:Panama]]
[[tr:Panama]]
[[tt:Панама]]
[[ug:پاناما]]
[[uk:Панама]]
[[ur:پاناما]]
[[uz:Panama]]
[[vec:Pànama]]
[[vi:Panama]]
[[vo:Panamän]]
[[war:Panamá]]
[[wo:Panamaa]]
[[wuu:巴拿马]]
[[xal:Панамудин Орн]]
[[yi:פאנאמא]]
[[yo:Panamá]]
[[zh:巴拿马]]
[[zh-classical:巴拿馬]]
[[zh-min-nan:Panamá]]
[[zu:Panama]]
21:23, 2023 ж. қыркүйектің 16 кезіндегі соңғы нұсқа
Басқа мағыналар үшін Панама (айрық) деген бетті қараңыз.
Панама, Панама Республикасы (ис.República de Panamá[re̞ˈpuβ̞lika ð̞e̞ panaˈma]) — Орталық Америкадағы Панама мойнағында орналасқан мемлекет. Жерінің аумағы 77,1 мың км². Халқы 3,4 млн. (Қазіргі уақытта 4,3 млн адам тұрады) (2010). Халқы негізінен метистер (60%), байырғы тұрғындары – үндістер. Олардан басқа көрші елдерден қоныс аударғандар, қытайлықтар тұрады.
Панама жері
Астанасы – Панама қаласы.
Ресми тілі – испан тілі.
Халқының көпшілігі христиан-католиктер.
Мемлекет және үкімет басшысы президент.
Жоғарғы заң шығарушы органы – бір палаталы ассамблея.
Әкімшілік жағынан 9 провинция мен арнайы аумаққа бөлінеді.
Панама аумағы Орталық Американың ең жіңішке бөлігін алып жатыр. Жағалауы аласа, абразиялы және абразиялы-аккумулятті, солтүстік-батысы лагуналы. Тынық мұхит жағалауы тілімделген, шығанақты (Панама, Монтихо), аралды (Інжу, Койба, т.б.) келеді. Бүкіл аумағын бойлай тау жоталары созылып жатыр. Тау аралық ойыстар мен жағалық бөлігін ойпатты өңірлер алған. Жер сілкіністері жиі болып тұрады.
Испания отарына айналғанға дейін Панама жерін 60-тан астам үндіс тайпалары мекендеген. Батысында чибча тілдер тобына жататын үндістер, шығысында кариб тайпалары, оңтүстік-шығысында чоко тайпалары өмір сүрді. Бұлардың бәрі алғашқы қауымдық құрылыс сатысында болды. Панама жерін 1501 ж. испан конкистадоры Родриго де Бастидас ашты. Осы кезден бастап Панама Испанияның отарына айналды. 1542 – 65 ж. Панама Гватемала генерал-капитандығының, содан соң 1718 жылға дейін Перу вице-корольдігінің құрамына кірді. 17 ғасырдан бастап испандар банан плантациялары мен кеніштерінде жұмыс істеу үшін Африкадан негр-құлдарды әкелді. 1821 ж. қарашада Панама тәуелсіздігін жариялап, Жаңа Гранада құрамында Ұлы Колумбия федерациялық респуб ликасының құрамына енді. 1830 ж. Ұлы Колумбия құлап, Панама департамент құқында Жаңа Гранада республикасы (1886 жылдан Колумбия) құрамында қалды. 1903 ж. 3 қарашада Панама Колумбиядан бөлініп шығып, өзін тәуелсіз республика деп жариялады. 2-дүниежүз. соғыс кезінде АҚШ әскери базасын Панамаға орналастырды. Жаппай халық көтерілістері мен бейбіт шерулерден кейін 1968 ж. мемлекеттік төңкеріс болып, әскери диктатура орнады. 1989 ж. желтоқсандағы АҚШ қарулы интервенциясы нәтижесінде әскери жүйе құлады. 1990 ж. ақпан айында АҚШ әскери күшінің Панамадан шығарылуы жаңа мемлекеттік құрылыстың қалыптасуымен аяқталды. 1994 ж. 8 мамырдағы сайлауда Рев.-демокр. партияның өкілдері жеңіске жетті.
Панама – агр. ел. Егістік жерлерінің көп бөлігін банан плантациялары алып жатыр. Банан, цитрустар, қант, кофе өсіріледі. Балық ш. дамыған. Ел экономикасында Панама каналының рөлі өте зор. Каналдан түсетін кіріс ұлттық өнімнің 30%-ын құрайды. Экспортқа банан, қант, кофе, темекі жапырағы, креветкалар шығарып, сырттан түрлі тұтыну бұйымдарын алады.
Басқа мағыналар үшін Панама (айрық) деген бетті қараңыз.
.svg)
Басқа мағыналар үшін Панама (айрық) деген бетті қараңыз.
