Ксенон бетінің кодын көру

{{Химиялық элемент|нөмірі=54|тор құрылымы=Текше бетке бағытталған|тығыздық=3,52 (-107,05&nbsp;°C кезінде);<br>
0,005894 (0&nbsp;°C кезінде)|балқу температурасы=161,3 К (-111,85&nbsp;°C)|қайнау температурасы=166,1 К (-107,05&nbsp;°C)|балқу жылуы=2,27|булану жылуы=12,65|жылусыйымдылығы=20,79|молярлық көлем=22,4{{e|3}}|Тор құрылымы=Текше бетке бағытталған|иондалу энергиясы 3=3099.4|тор параметрлері=6,197<ref name=ХЭ/>|жылуөткізгіштік=0,0057|CAS тіркелу нөмірі=7440-63-3|қб қысымы 1=83|қб қысымы 10=92|қб қысымы 100=103|қб қысымы 1 k=117|қб қысымы 10 k=137|фаза=Газ|иондалу энергиясы 2=2046.4|үсті=[[Криптон|Kr]]|атомдық масса=131.293(6)|асты=[[Радон|Rn]]|символ=Xe|сыртқы түрі=электр өрісіне орналастырылған кезде көгілдір жарқылды көрсететін түссіз газ|атауы=Ксенон|топ=18|период=5|блок=p|конфигурация=[Kr] 4d<sup>10</sup>5s<sup>2</sup>5p<sup>6</sup>|иондалу энергиясы 1=1170.4|электрондық қабықшасы=2, 8, 18, 18, 8|ковалентті радиус=140±9|Ван-дер-Ваальс радиусы=216|ион радиусы=190<ref name="sizes"/>|электртерістілігі=2,6|электродты потенциал=0|Электродты потенциал=0|тотығу дәрежелері=0, +2, +4, +6, +8 ( сирек 0-ден көп; аздап қышқыл оксиді)|қб қысымы 100 k=165|сурет=Xenon discharge tube.jpg|сурет анықтамасы=Ксенонмен толтырылған разряд түтігі ашық көк жарықпен жарқырайды|тип=[[Инертті газдар]]}}
[[Сурет:Xenon.svg|солға|нобай|147x147 нүкте|Ксенон]]
[[File:Ксенон атомы.jpeg|thumb|Ксенон атомы]]
'''Ксенон''' ([[Латын тілі|латын]]. ''Xenonum''; '''Xe''') — элементтердің периодтық жүйесінің VІІІ тобындағы хим. элемент, инертті газ. Ксенонді 1898 ж. ағылшын химиктері У.Рамзай мен М.Траверс алғаш рет криптонды зерттеу кезінде ашқан, сондықтан оны “К.” (''грек. xenos – бөтен'')  деп атаған. 

Тұрақты 9 изотопы бар, [[радиоактив]]ті [[изотоп]]тары жасанды жолмен алынған. Сыртқы 8 [[электрон]]дық қабаты тұрақты болғандықтан [[реакция]]ға тек ерекше жағдайларда түседі. Молекулааралық күштер әсерінен ғана қосылыстар түзеді. Көп зерттелгені – фторлы қосылыстары: XeF2, XeF4 сұйық ауаны ректификациялау арқылы алынады. 

[[Техника]]да электр [[вакуум]]дарда және медицинада әр түрлі зерттеу жұмыстарында қолданылады. Ксенонның фторидын әр түрлі процестер мен аппараттарда, ракеталық техникада тотықтырғыш ретінде, ал оксидтерін қопарғыш зат ретінде пайдаланады.

== Алынуы ==
Ксенон металлургиялық зауыттарда сұйық оттегі өндірісінің жанама өнімі ретінде шығарылады.

Өнеркәсіпте ксенон ауаны оттегі мен азотқа бөлудің қосымша өнімі ретінде алынады. Әдетте ректификация арқылы жүзеге асырылатын бұл бөлуден кейін алынған сұйық оттегінің құрамында аз мөлшерде криптон мен ксенон болады. Әрі қарай түзету сұйық оттегін силикагельге адсорбциялау немесе айдау арқылы бөлінетін криптон-ксенон қоспасының 0,1–0,2% мөлшеріне дейін байытады. Болашақта ксенон-криптон концентратын криптонға және ксенонға айдау арқылы бөлуге болады.

Төмен көптігінің арқасында ксенон жеңіл инертті газдарға қарағанда әлдеқайда қымбат. 2009 жылы ксенонның бағасы стандартты қысымда газ тәрізді заттың литріне шамамен 20 еуроны құрады.

{{Менделеевтің периодтық кестесі}}

[[Санат:1898 жыл]]
[[Санат:Химиялық элементтер]]
[[Санат:Бейметаллдар]]
[[Санат:Ксенон]]


{{Chem-stub}}