Берлин
Къалэ
|
Берлин (джэр-бз. Berlin) — Курыт Еуропэм ит къалэ, Джэрмэным и къалэ нэхъышъхьэ.
Тхыдэр
Япэреуэ Берлиным и хъыбар къыщаӀохур 1244 гъэм. Шпрее псыхъуэм и къуэкӀыпӀэ лъэныкъуэм хэта. ТӀуанэ къалу Берлин хущыта Кёллныр Шпрее и хы тӀыгум тетт. 1307 гъэм къалитӀыр зыуэ зэхагъэхьа.
1415 гъэм курфиурст Фридрих I макрограф хэку Бранденбург хелъхьэ, Берлиныр абым и къалэ нэхъышъхьэ мэхъур.
Зауэ Илъэспшъыщым яуж Берлиным и унэхэм и щанэ фӀэкӀуэда, и джылэм и ныкъуэ хэкӀуэда.
1701 гъэм Берлиныр Прусиэм и къалэ нэхъышъхьэ мэхъур. 1709 гъэм, Берлин къыбгъэдэлъ хьэблэхэр хеубыдэ - Колныр, Фридрихсвердыр, Доротеенштадтыр, Фридрихштадтыр джоуэ.
1760 гъэм Берлыным урызыдзэр дохьэ, граф дзэзэшэ Чернышов З. яшъхьэщыту.
1806 гъэм Берлиныр фрэнджыдзэм яубыд, 1813 аргуэру урысыдзэм.
1871 гъэм Берлиныр Джэрмэн империэ зэгуэтым и къалэ нэхъышъхьэ мэхъур.
ЕтӀуанэ дунейпсо зауэм щыгъуэ къалэр зы къэмыну зэхэкъутат. Къэрал-текӀуахэм я унафэкӀэ — Фрэнджым, Британиэшхуэм, АШЗ-м, РССЗ-м джоуэ, къалэр, Джэрмэным и шӀыпӀэри хуэду, оккупациэм и хэкуиплӀу ягуэча. Америкэ, британиэ, фрэндж хэкухэм КъуэхьэпӀэ Берлин джоуэ зэхагъэхьэ. Советхэм я оккупэциэм къыхэнэр КъуэкӀыпӀэ Берлиныра, яужым ДДжР-м и къалэ нэхъышъхьэ хъуар. 1961 гъэм ДДжР-м и ӀэнатӀэ унафэмкӀэ КъуэхьэпӀэ Берлиным и хъуреягъкӀэ Берлин блын яшъыр, яужым куэдрэ «шӀыӀэ зауэм» и дэмыгъу къэнар. Блыныр щыӀуахыжьар 1989 гъэм.
Джыпсту Берлиныр Джэрмэн зэгуэтым и къалэ нэхъышъхьу щыт, индустиэмкӀэ, шъэныгъэмкӀэ, артымкӀэ къэралыи и пӀэшхуэ иӀыгъу.
Джылэр
Берлиныр лъэпкъ бжыгъэ зэхэс къалу щыт. Джэрмэнхэм щымыхъукӀэ иджыри тыркухэр, япэрей РССЗ-м щыщ лъэпкъхэр, пэмыкӀхэр джоуэ дэс.
| Гъэр | Джылэр |
|---|---|
| 1650 | 6 500 |
| 1750 | 90 000 |
| 1800 | 72 000 |
| 1850 | 420 000 |
| 1900 | 1 890 000 |
| 1950 | 3 340 000 |
| 1987 | 3 250 000 |
| 1997 | 3 425 000 |
| 2007 | 3 370 000 |
| 2009 | 3 431 420 |
Хьэуар
| Хьэуар Берлиным | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Къигъэлъагъуэр | ЩӀыш | Маз | Гъатх | Мэл | Накъ | Мэкъу | Бадз | Шыщхь | ФокӀ | Жэп | ЩакӀу | Дыгъ | Гъэ |
| Абсолут максимумыр, °C | −21 | −26 | −16.5 | −6.7 | −2.9 | 0.8 | 5.4 | 4.7 | −0.5 | −9.6 | −16.1 | −20.2 | −26 |
| Максимум курытыр, °C | 2.9 | 4.2 | 8.5 | 13.2 | 18.9 | 21.6 | 23.7 | 23.6 | 18.8 | 13.4 | 7.1 | 4.4 | 13.4 |
| Температурэ курытыр, °C | 0.6 | 1.0 | 4.7 | 8.3 | 13.9 | 16.8 | 18.8 | 18.6 | 14.6 | 9.6 | 4.9 | 2.0 | 9.5 |
| Минимум курытыр, °C | −1.9 | −1.5 | −1.3 | 4.2 | 9.0 | 12.3 | 14.3 | 14.1 | 10.6 | 6.4 | 2.2 | −0.4 | 5.7 |
| Абсолут минимумыр, °C | 15.2 | 18.6 | 25.1 | 30.9 | 33.2 | 35.0 | 37.2 | 37.7 | 34.2 | 27.5 | 19.5 | 15.7 | 37.7 |
| Къехым я нормэр, мм | 42 | 33 | 41 | 37 | 54 | 69 | 56 | 58 | 45 | 37 | 44 | 55 | 515 |
| Къызхэхар: World Weather, Дунемрэ Хьэуамрэ | |||||||||||||
Администрациэ гуэшыгъуэр
АдминистрациэмкӀэ Берлиныр хэку 12 гуэчауэ щыт (джэр-бз. Bezirk ахэр я кӀуэцӀми куейкӀэ гуэчыжьху (джэр-бз. Ortsteil, псори - 95).
| Къедзыгъуэхэр: | Инагъыр: | Жылэр: | 
|
|---|---|---|---|
| Bezirk Charlottenburg-Wilmersdorf | 64,72 | 4,944 | |
| Bezirk Friedrichshain-Kreuzberg | 20,26 | 13,357 | |
| Bezirk Lichtenberg | 52,29 | 4,961 | |
| Bezirk Marzahn-Hellersdorf | 61,74 | 4,013 | |
| Bezirk Mitte | 39,47 | 8,456 | |
| Bezirk Neukölln | 44,93 | 6,969 | |
| Bezirk Pankow | 103,01 | 3,543 | |
| Bezirk Reinickendorf | 89,46 | 2,697 | |
| Bezirk Spandau | 91,91 | 2,435 | |
| Bezirk Steglitz-Zehlendorf | 102,50 | 2,867 | |
| Bezirk Tempelhof-Schöneberg | 53,09 | 6,304 | |
| Bezirk Treptow-Köpenick | 168,42 | 1,430 |
Сурэтылъэ
-
Бранденбург дэхьэпӀэ -
Шарлоттенбург пщыунэ -
Берлин нэхъышъхьэ чылисэ -
Рейхстаг -
Берлин блыныр -
Потсдам курыт -
Берлин и зоо -
Тегел пщыунэ
ТехьэпӀэхэр
|
Берлин Уикисурэтылъэм? |
|---|
|
Мыр тхыгъэ нэмгъэсащ хэкумэтхымкӀэ. Проектым удэӀэпыкъуфынущ, бгъэтэрэзу нэхъыбэ иптхэм. Мы псалъашъхьэр зэфӀэкӀыгъуэфкӀэ нэхъ тэрэзымкӀэ зэхъукӀын хуэй. |