Elektromagnetizm

Jasın - túskendegi elektrik magnitlik qubılıs

Elektromagnetizm - elektrik qubılıslar arasında payda bolatuģın elektromagnitlik tásir etiwshi, fizikanıń tarmaģı.

Elektromagnitlik tásir etiwshi elekromagnitlik qır (elektr qırı, magnit qırı) hám jaqtılıqdı bildiredi.

Elektromagnitlik tásir etiwshi, kúshli tásir etiwshi, kúshsiz tásir etiwshi hám gravitatsiya bolıp - tórt túrli fundamental tásir etedi.

Elektromagnetizm sózi - ἤλεκτρον, ēlektron (ģalabalıq) hám μαγνῆτις λίθος magnētis lithos (timer maydanı) yunan sózlerinnen kelip shıqqan.

Elektromagnitizm elektr hám magnit kúshlerin táswirlewshi Lorents kúshin payda etedi.

Elektromagnitlik tásir etiwshi kóndeleń turmıstaģı ayberlerdiń ishki ózliklerinde eń áhmiyetli rol oynaydı: molekulalar arasındaģı kúshlerdi bildiredi.

Elektromagnitizm bar ximik protseslerde top rol oynaydı.

Jaqtılıq tezligine jaqın tezlengendegi elektromagnit kórinislerge Albert Eynshteynnıń bólek shaģıstırmalıq teoriyası dúzbeleri menen súwretlenedi.

Joqarı energiyada elektromagnitlik tásir etiwshi hám kúshsiz tásir etiwshi birlesedi.

Top nızamlar

Elektromagnitlik kórinislerde táswirlewshi top nızamlar:

• Kulon nızamı

${\vec {F}}_{12}=k\cdot {\frac {q_{1}\cdot q_{2}}{r_{12}^{2}}}{\frac {{\vec {r}}_{12}}{r_{12}}}$

• Bio-Savar-Laplas nızamı

$\mathbf {B} (\mathbf {r} _{0})={\mu _{0} \over 4\pi }\int \limits _{\gamma }{\frac {I[d\mathbf {r} \times (\mathbf {r} _{0}-\mathbf {r} )]}{|\mathbf {r} _{0}-\mathbf {r} |^{3}}}={\mu _{0} \over 4\pi }\int \limits _{\gamma }{\frac {I[d\mathbf {r} \times \mathbf {e_{r,r_{o}}} ]}{(\mathbf {r} _{0}-\mathbf {r} )^{2}}},$

• Lorents kúshi

$\mathbf {F} =q\left(\mathbf {E} +[\mathbf {v} \times \mathbf {B} ]\right)$

• Om nızamı

$I\!={\varepsilon \! \over {R+r}}$

Siltemeler

• Баумгарт К. К.,. Электромагнетизм // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
• Ландау Л. Д., Лифшиц Е. М. Краткий курс теоретической физики. В 2-х т. — М.: Наука, 1972. — Т. II. Квантовая механика. — 368 с.