Deleng sumberé Candhi Gunung Wukir

{{Infobox Historic building
|image=
|caption= 
|name= Candhi Gunung Wukir
|latitude=-7.634266
|longitude= 110.296801
|location_town= [[Kabupatèn Magelang]], [[Jawa Tengah]]. 
|location_country=[[Indonésia]]
|architect=
|client=
|engineer=
|construction_start_date=  
|completion_date=
|date_demolished=
|cost=
|structural_system=
|style=[[Candhi Jawa Tengahan]]
|size=
}}
[[Gambar:Candhi Gunung Wukir.jpg|thumb|Candhi Gunung Wukir]]
'''Candhi Gunung Wukir''', '''Candhi Canggal''', utawi '''Siwalingga''' inggih punika alah satunggaling candhi [[Hindhu]] ingkang dumunung wonten ing Dhusun Canggal, Kalurahan [[Kadiluwih, Salam, Magelang|Kadiluwih]], Kacamatan [[Salam, Magelang|Salam]], [[Kabupatèn Magelang]], [[Jawa Tengah]].<ref name="internet 1">[http://www.yacob-ivan.com/2012/01/candi-gunung-wukir.html] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120401201755/http://www.yacob-ivan.com/2012/01/candi-gunung-wukir.html |date=2012-04-01 }} (dipunundhuh tanggal 13 Novèmber 2012)</ref> Candhi punika mapan wonten ing nginggil bukit Wukir saking lèrèng [[gunung Merapi]]. Candhi punika dipunyasa nalika jumeneng nata raja [[Sanjaya]] jaman [[karajan Mataram Kuno]], ing warsa 732 M (654 taun [[Saka]]).

[[Gambar:Yoni ing Candhi Gunung Wukir.jpg|thumb|yoni ing salebeting candhi gunung wukir]]
== Sajarah ==
Komplèk guguranipun candhi gunung wukir ukuranipun 50 m x 50 m ingkang dipundamel saking jinis watu [[andesit]]. Ing taun 1879 kapanggih [[prasasti Canggal]] ingkang sampun misuwur ing masarakat ageng. Miturut prasasti punika, kala rumiyin candhi punika gadhah nama asli ''"Shiwalingga"'' utawi ''"Kunjarakunja"''.<ref name="internet 2">[http://yogyaonline.net/candi-gunung-wukir.html] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120328122310/http://yogyaonline.net/candi-gunung-wukir.html |date=2012-03-28 }} (dipunudhuh tanggal 13 Novèmber 2012)</ref> Wonten ing candhi gunung wukir punika, kala rumiyin ugi kapanggih altar [[yoni]], patung [[lingga]] (lambang Déwa [[Siwa]]), lan arca lembu wadon ingkang asring kasebat [[lembu Andini]].<ref name="internet 3">[http://www.dnaberita.com/berita-73542-candi-gunung-wukir.html] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121104065749/http://dnaberita.com/berita-73542-candi-gunung-wukir.html |date=2012-11-04 }} (dipunudhuh tanggal 13 Novèmber 2012)</ref>

== Papan dunungipun ==
Candhi Gunung Wukir punika mapan ing sanginggiling Bukit Wukir, ingkang kaliyan masarakat bukit punika dipunsebat [[Gunung Wukir]], wonten ing pèrèng sisih [[kulon]] [[Gunung Merapi]]. Èstunipun candhi gunung wukir mapan wonten ing sisih [[wétan]] kutha [[Muntilan, Magelang|Muntilan]]. Manawi badhé dhateng Candhi Gunung Wukir saged mawi angkudan umum tumuju arah Kacamatan [[Ngluwar, Magelang|Ngluwar]] ngantos désa Kadiluwih, lajeng mlampah ndaki bukit.

== Kompleks Candhi ==
Candhi Gunung Wukir punika inggih gadhah kompleks candhi ingkang wiyar. Candhi Gunung Wukir kapérang dados candhi induk lan candhi perwara. Nanging yasan candhi induk wiwit kala sapisan kapanggih dumugi wekdal sapunika dèrèng jangkep bangunanipun. Ingkang sampun kapanggih saha saged dipuntingali déning para wisatawan sapunika inggih namung pérangan ngandhap (sukunipun) kemawon sarta namung [[watu]] ing lebetipun kemawon ingkang katingal. Ing pérangan tengah [[candhi]] ingkang kalebet candhi utama wonten satunggal [[yoni]] ingkang ukuranipun ageng. Manawi dipuntelisik, bilih yoni kasebat kala rumiyin inggih awujud satunggaling lingga ing candhi gunung wukir. Saking kapanggih yoni kasebat, punika ingkang dados titikan bilik Candhi Gunung Wukir punika kalebet candhi corak agami Hindhu.
Posisinipun candhi perwara saha candhi induk ing candhi gunung wukir inggih kados makaten. Bilih tigang candhi perwara mapan ing satunggaling renteran ing ngajeng candhi induk lan posisinipun mandhep [[kilèn]]. Candhi perwara ing pérangan sisih [[lor]] kalebet candhi kanthi wujud ingkang paling wutuh lan jangkep tinimbang candhi perwara sanèsipun. Ing candhi perwara kasebat sampun kapasang satunggaling lawang candhi ing ngajengipun, nanging panci dèrèng sampurna wujudipun. Déné ing salebeting candhi perwara kasebat wonten satunggaling yoni kanthi ukuran ingkang langkung alit tinimbang yoni ingkang mapan ing salebeting candhi induk.
Candhi perwara pérangan tengah punika posisinipun adhep ajeng kaliyan candhi induk. Déné ingkang saged dipuntingali ing salebeting candhi perwara punika inggih satunggal reca Nandi kanthi posisi badhé ngrauk. Ukuranipun reca Nandi punika inggih dawanipun 1,5 [[mèter]] lan dhuwuripun 60 centimeter.
Candhi perwara ing pérangan [[kidul]] wujudipun inggih ingkang paling boten wutuh malih. Pérangan kulit candhi sampun kathah ingkang sami ical lan ingkang saged katingal namung kantun watu kanggé ngisi pérangan sikil candhi. Wonten ing salebeting bilik utawi ruangan candhi punika sampun boten kapanggih malih papan kanggé srana ngibadah saha dèrèng cetha kados pundi sajatosipun wujud objek papan ngibadah punika.
Ing salebeting kompleks candhi gunung wukir punika, wonten satunggaling yoni ingkang papanipun kapisah saking candhi. Papanipun yoni kasebat inggih ing sisih [[wétan]] candhi perwara pérangan kidul. Manawi kepareng dipunanalisis, bilih yoni kasebat ing wekdal rumiyin dipun-ginakaken kanggé upacara-upacara tartamtu ing zamanipun. Déné boten tebih saking candhi induk wonten satunggaling lumpang watu. Lumpang watu punika sami kaliyan lumpang watu ingkang kapanggih ing sanginggiling kali ingkang mapan ing sangandhaping bukit Candhi Gunung Wukir punika mapan.

[[Gambar:Candhi perwara 1.jpg|thumb|Candhi perwara 1]]
[[Gambar:Yoni ing candhi perwara.jpg|thumb|Yoni ing salebeting candhi perwara 1]]
[[Gambar:Candhi perwara 2.pg|thumb|candhi perwara 2]]
== Ugi Delengen ==
* [[Candhi]]
* [[Kabupatèn Magelang]]

== Cathetan suku ==
{{Reflist}}

{{Candhi ing Jawa Tengah}}

[[Kategori:Candhi ing Jawa Tengah]]
[[Kategori:Situs Warisan Donya ing Indonésia]]