Bogkrabbi
| Bogkrabbi | ||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||||
| Vísindaleg flokkun | ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
| Tvínefni | ||||||||||||||||||
| Carcinus maenas (Linnaeus, 1758) [1] |
Bogkrabbi (fræðiheiti: Carcinus maenas), einnig kallaður Strandkrabbi[2], er krabbi af ættbálki skjaldkrabba. Krabbinn á 50 krónu myntinni er bogkrabbi.
Útbreiðsla
[breyta | breyta frumkóða]
Náttúruleg heimkynni hanns eru við strendur Norðaustur-Atlantshafs og Eystrasalts og niður til Norður-Afríku, Marokkó og Máritaníu, einnig lifir hann í kringum eyjar eins og Ísland. En hann er jafnframt á lista yfir 100 hættulegustu aðkomudýr sem geta náð fótfestu í öðrum löndum[3] og hefur numið land á svipuðum búsvæðum í til dæmis Ástralíu, Suður-Afríku, Suður-Ameríku og Kyrrahafsströnd Norður-Ameríku. Útbreiðsla hanns hefur átt sér stað með ýmsum hætti, hann hefur borist með kjölvatni skipa, ýmsum pakkningum, hráefni til fiskeldis og ýmsum öðrum fljótandi búnaði.
Útlit
[breyta | breyta frumkóða]Bogkrabbar, líkt og aðrir skjaldkrabbar, eru með tíu fætur en fremsta parið er ummyndað í gripklær og öftustu sex fæturnir eru frekar flatir og með þeim geta skjaldkrabbar synt einir af kröbbum. Þeir geta orðið um sex sentimetrar á lengd og níu sentimetrar á breidd. Oftast eru þeir dökkgrænir eða gráir en einnig brúnir, grænleitir og gulir og elstu dýrinn einnig appelsínugul. Einkum ung dýr eru einnig oft með hvítar skellur. Það má greina bogkrabba frá öðrum kröbbum á því að þeir hafa fimm gadda á hvorri hlið skeljarinnar að framanverðu og þrjá hnúða milli augnanna.[2]
Lifnaðarhættir
[breyta | breyta frumkóða]Bogkrabbar halda sig við strendur og finnast allt frá fimm til sextíu metra dýpi þó algengast sé að þeir séu á tíu metra dýpi. Þeir færa sig til eftir sjáfarföllum, ofar í fjöruna á flóði og neðar á fjöru. Þeir kunna best við sig í þaragróðri, grjóti, sandi og á leirum. Þeir nota grjótið til að fela sig en einnig geta þeir grafið sig hálfa ofan í sandbotn. Þeir þola miklar hitabreytingar sem hefur auðveldað þeim að aðlagast nýjum heimkinnum en þeir þola allt frá 0° til 33° á selsíus. Sama á við um seltu og súrefni. Þeir þola seltu frá 54 ppt niður í 4 ppt og geta lifað á þurru landi allt upp undir fimm daga og eykst þol þeirra fyrir hita við það að vera ekki í vatni.[2]
Fæða
[breyta | breyta frumkóða]Bogakrabbar lifa á mjög fjölbreyttri fæðu. Mest þó á plöntum og dýrum með mjúka skel meðann hann er að vaxa úr grasi en þegar hann er orðinn stærri ræðst hann á önnur krabbadýr, skrápdýr og aðra hryggleysingja en þó leggst hann mest á samlokur. Tegundin flokkast sem "kannibalísk", borðar ósjaldan eintaklinga sömu tegundar, þá venulega stærri krabbar sem geta ráðið við þá minni. Þessi fjölbreytni í fæðuvali hefur líka auðveldað þeim að dreifa sér svona víða.
Veiðar
[breyta | breyta frumkóða]Í Evrópu hefur bogkrabbinn verið veiddur lengi og er þá einna helst sóst eftir svokölluðum mjúkskelja krabba en það eru þeir krabbar sem nýbúnir eru að losa sig við gamla skel en sú nýja er ekki almennilega hörðnuð. Einkum eru það Spánverjar og Portúgalir sem neyta hanns en veiðarsvæðin eru allt frá Skotlandi, Frakklandi og Portúgal og hefur heimsaflinn farið jafnvel yfir 1000 tonn á ári.
Tilvísanir
[breyta | breyta frumkóða]- ↑ Peter K. L. Ng, Danièle Guinot & Peter J. F. Davie (2008). „Systema Brachyurorum: Part I. An annotated checklist of extant Brachyuran crabs of the world“ (PDF). Raffles Bulletin of Zoology. 17: 1–286. Afrit af upprunalegu (PDF) geymt þann 6. júní 2011. Sótt 11. apríl 2013.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 „Vannýttar auðlindir? - Bogkrabbi“. Háskólinn á Akureyri.[óvirkur tengill]
- ↑ „100 of the World's Worst Invasive Alien Species“. Invasive Species Specialist Group. Afrit af upprunalegu geymt þann 22. maí 2015. Sótt 11. apríl 2013.
Heimildir
[breyta | breyta frumkóða]Fyrirmynd greinarinnar var að hluta til „Carcinus maenas“ á ensku útgáfu Wikipedia. Sótt 11. apríl 2013.