Þjóðleikhúsið
Þjóðleikhúsið er leikhús í Reykjavík sem var vígt árið 1950. Leikhúsið hefur því starfað í meira en hálfa öld og hafa um fjórar milljónir áhorfenda farið á sýningar þess frá upphafi. Leikhúsið er rekið að einum fjórða hluta með sjálfsaflafé en þrem fjórðu hlutum með framlagi af fjárlögum.
Saga
Aðdragandi
Árið 1873, þegar þjóðerniskennd Íslendinga fór sífellt vaxandi, varpaði Indriði Einarsson fyrst fram hugmyndum um byggingu Þjóðleikhúss í símskeyti til Sigurðar Guðmundssonar málara. Indriði greindi svo formlega frá hugmyndum sínum í tímaritinu Skírni árið 1905. Árið 1922 komu fram hugmyndir um að skemmtanaskattur skyldi renna til byggingar þjóðleikhúss. Þær hugmyndir voru lögfestar ári síðar. 1925 skilaði byggingarnefnd af sér fyrstu teikningum. Guðjón Samúelsson hannaði bygginguna.
Húsið reist
Árið 1929 var grunnur hússins tekinn og næstu tvö ár risu útveggir þessa nýja leikhúss. 1932 hættu stjórnvöld að láta skemmtanaskatt renna til leikhússins og stöðvuðust framkvæmdir því til ársins 1941. Eftir það stóðu framkvæmdir svo ekki lengi því sama ár var leikhúsið hernumið af breska hernum sem notaði húsið sem hergagnageymslu. Íslensk stjórnvöld brugðu síðan á sama ráð og voru nokkur ráðuneyti með skjalageymslur þar sem í dag eru rafmagnstöflur fyrir stóra sviðið. Eftir að Bretar yfirgáfu húsið var unnið hörðum höndum að því að breyta því í leikhús og var Þjóðleikhúsið formlega vígt þann 20. apríl árið 1950.
Breytingar á húsnæði
Í upphafi var aðeins eitt leiksvið, stóra sviðið, sem er útbúið snúningssviði sem enn er notað í dag í nánast óbreyttri mynd. Grunnur hringsviðsins er smíðaður úr járni úr gömlu Ölfusárbrúnni sem hrundi 1944. Í stóra salnum voru tvær svalir auk hliðarstúka. Árið 1990 voru aðrar svalirnar fjarlægðar og halli aukinn í salnum. Þessum framkvæmdum lauk ári síðar. Um svipað leyti var öðru leiksviði bætt við, smíðaverkstæðinu, sem er töluvert minna svið, staðsett í kjallara aðalbyggingarinnar. Í dag eru starfrækt fimm leiksvið í Þjóðleikhúsinu, stóra sviðið sem tekur 500 manns í sæti, smíðaverkstæðið með um 140 sæti, leikhúsloftið sem tekur 80 manns, kúlan sem er í kjallara Íþróttahúss Jóns Þorsteinssonar að Lindargötu 7 sem tekur um 100 manns í sæti og í sömu byggingu er nýtt leiksvið sem kallast kassinn, sem rúmar 180 manns.
Þjóðleikhússtjórar frá upphafi
- Guðlaugur Rósinkranz 1949-1972
- Sveinn Einarsson 1972-1983
- Gísli Alfreðsson 1983-1991
- Stefán Baldursson 1991-2005
- Tinna Gunnlaugsdóttir 2005-
Draugagangur
Í turni Stóra sviðsins eru göngubrýr í loftinu til að auðvelda starfsmönnum að athafna sig við ljósavinnu o.fl. Í brúnum er sagt að breskur hermaður hafi slasast á hernámsárunum og að hann gangi aftur og geri blásaklausum ríkisstarfsmönnum lífið leitt. En í húsinu eru líka margir þröngir gangar og dimm herbergi sem furðulegir hlutir geta átt sér stað og telja starfsmenn lítinn vafa á því að allmargir leikhúsdraugar hafi aðsetur í Þjóðleikhúsinu.
