„Geðröskun“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við

Innfellt

Nýjasta útgáfa síðan 13. nóvember 2022 kl. 02:52

Geðröskun (eða geðrænn kvilli) er truflun í andlegu lífi einstaklings eða hegðunarmynstri hans sem veldur honum vanlíðan eða dregur úr getu hans inna verk af hendi.^[1]

Meðal algengra geðraskananna eru þunglyndi, geðhvarfasýki, elliglöp, geðklofi, áfallastreituröskun, átraskanir, félagsfælni, og athyglisbrestur.^[2]^[3]

Alvarlegar geðraskanir eru oft nefndar geðsjúkdómar eða geðveiki, og er þá vísað til mikilla truflana í andlegu lífi sem einkennast af ranghugmyndum, ofskynjunum og skertu veruleikaskyni^[4] og sem valda vanlíðan eða afbrigðilegri hegðun, jafnvel fötlun. Algengir geðsjúkdómar eru geðhvarfasýki og geðklofi, hugsýki og persónuleikaröskun.

Sérfræðinga greinir á hvort flokka beri geðraskanir sem sjúkdóma en það viðhorf nýtur mikillar hylli.^[4] Orsakir alvarlegra geðraskana geta verið líffræði- eða lífeðlisfræðilegar. Uppeldi, umhverfi og persónuleiki geta skipt máli en einnig erfðafræðilegir þættir.^[4]^[5] Til dæmis er vitað að geðhvarfasýki er að miklu leyti arfgengur sjúkdómur sem á sér líffræðilegar orsakir enda þótt genin sem valda sjúkdómnum séu enn óþekkt.^[5] Sömu sögu er að segja um geðklofa.

Tilvísanir

↑ Bolton D (2008). What is Mental Disorder?: An Essay in Philosophy, Science, and Values. OUP Oxford. bls. 6. ISBN 978-0-19-856592-5.
↑ „Mental Disorders“. World Health Organization. World Health Organization. Sótt 20. júlí 2020.
↑ opex. „Geðraskanir“. Geðhjálp (bandarísk enska). Afrit af upprunalegu geymt þann 27. nóvember 2020. Sótt 2. nóvember 2020.
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 Heiðdís Valdimarsdóttir. „Hvað er geðveiki? “. Vísindavefurinn 11.12.2005. http://visindavefur.is/?id=5476. (Skoðað 3.5.2009).
↑ ^5,0 ^5,1 Gylfi Ásmundsson. „Eru geðsjúkdómar ættgengir?“. Vísindavefurinn 12.3.2002. http://visindavefur.is/?id=2179. (Skoðað 3.5.2009).

Tenglar

Þessi sálfræðigrein er stubbur. Þú getur hjálpað til með því að bæta við greinina.

[1] Bolton D (2008). What is Mental Disorder?: An Essay in Philosophy, Science, and Values. OUP Oxford. bls. 6. ISBN 978-0-19-856592-5.

[WHO2019-2] „Mental Disorders“. World Health Organization. World Health Organization. Sótt 20. júlí 2020.

[3] x. „Geðraskanir“. Geðhjálp (bandarísk enska). Afrit af upprunalegu geymt þann 27. nóvember 2020. Sótt 2. nóvember 2020.

[heiðdís-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 Heiðdís Valdimarsdóttir. „Hvað er geðveiki? “. Vísindavefurinn 11.12.2005. http://visindavefur.is/?id=5476. (Skoðað 3.5.2009).

[gylfi-5] 5,0 ^5,1 Gylfi Ásmundsson. „Eru geðsjúkdómar ættgengir?“. Vísindavefurinn 12.3.2002. http://visindavefur.is/?id=2179. (Skoðað 3.5.2009).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

@@ Lína 1: / Lína 1: @@
+'''Geðröskun''' (eða '''geðrænn kvilli''') er truflun í andlegu lífi einstaklings eða hegðunarmynstri hans sem veldur honum vanlíðan eða dregur úr getu hans inna verk af hendi.<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=Ohzt1HBilXcC&pg=PA6|title=What is Mental Disorder?: An Essay in Philosophy, Science, and Values|last1=Bolton|first1=Derek|date=2008|publisher=OUP Oxford|isbn=978-0-19-856592-5|page=6|name-list-style=vanc}}</ref>
-'''Geðsjúkdómur''' (áður kallað '''geðveiki''') er hugtak, sem er notað til að vísa til alvarlegra [[Geðröskun|geðraskana]], þ.e. truflana í andlegu lífi einstaklings, sem einkennast af ranghugmyndum, ofskynjunum og skertu veruleikaskyni<ref>Heiðdís Valdimarsdóttir. „Hvað er geðveiki? “. Vísindavefurinn 11.12.2005. http://visindavefur.is/?id=5476. (Skoðað 3.5.2009).</ref> og veldur vanlíðan eða afbrigðilegri [[hegðun]], jafnvel [[fötlun]]. Algengir geðsjúkdómar eru [[geðhvarfasýki]] og [[geðklofi]], [[hugsýki]] og [[persónuleikaröskun]].
+Meðal algengra geðraskananna eru [[Þunglyndi (geðröskun)|þunglyndi]], [[geðhvarfasýki]], [[elliglöp]], [[geðklofi]], [[áfallastreituröskun]], [[Átröskun|átraskanir]], [[félagsfælni]], og [[athyglisbrestur]].<ref name="WHO2019">{{cite web|url=https://www.who.int/en/news-room/fact-sheets/detail/mental-disorders|title=Mental Disorders|website=World Health Organization|publisher=World Health Organization|accessdate=20 July 2020}}</ref><ref>{{cite web|url=https://gedhjalp.is/fraedsla/gedraskanir/|title=Geðraskanir|last=opex|website=Geðhjálp|language=en-US|access-date=2020-11-02|archive-date=2020-11-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20201127092432/https://gedhjalp.is/fraedsla/gedraskanir/|url-status=dead}}</ref>
-Sérfræðinga greinir á hvort flokka beri geðraskanir sem [[sjúkdómur|sjúkdóma]]<ref>Heiðdís Valdimarsdóttir. „Hvað er geðveiki? “. Vísindavefurinn 11.12.2005. http://visindavefur.is/?id=5476. (Skoðað 3.5.2009).</ref> en það viðhorf nýtur mikillar hylli.<ref>Heiðdís Valdimarsdóttir. „Hvað er geðveiki? “. Vísindavefurinn 11.12.2005. http://visindavefur.is/?id=5476. (Skoðað 3.5.2009).</ref> Orsakir alvarlegra geðraskana geta verið [[líffræði]]- eða [[lífeðlisfræði]]legar. [[Uppeldi]], [[umhverfi]] og [[persónuleiki]] geta skipt máli en einnig erfðafræðilegir þættir.<ref>Heiðdís Valdimarsdóttir. „Hvað er geðveiki? “. Vísindavefurinn 11.12.2005. http://visindavefur.is/?id=5476. (Skoðað 3.5.2009).</ref><ref>Gylfi Ásmundsson. „Eru geðsjúkdómar ættgengir?“. Vísindavefurinn 12.3.2002. http://visindavefur.is/?id=2179. (Skoðað 3.5.2009).</ref> Til dæmis er vitað að geðhvarfasýki er að miklu leyti arfgengur sjúkdómur sem á sér líffræðilegar orsakir enda þótt genin sem valda sjúkdómnum séu enn óþekkt.<ref>Gylfi Ásmundsson. „Eru geðsjúkdómar ættgengir?“. Vísindavefurinn 12.3.2002. http://visindavefur.is/?id=2179. (Skoðað 3.5.2009).</ref> Sömu sögu er að segja um geðklofa.
+Alvarlegar geðraskanir eru oft nefndar '''geðsjúkdómar''' eða '''geðveiki''', og er þá vísað til mikilla truflana í andlegu lífi sem einkennast af ranghugmyndum, [[Ofskynjun|ofskynjunum]] og skertu veruleikaskyni<ref name="heiðdís">Heiðdís Valdimarsdóttir. „Hvað er geðveiki? “. Vísindavefurinn 11.12.2005. http://visindavefur.is/?id=5476. (Skoðað 3.5.2009).</ref> og sem valda vanlíðan eða afbrigðilegri [[hegðun]], jafnvel [[fötlun]]. Algengir geðsjúkdómar eru [[geðhvörf|geðhvarfasýki]] og [[geðklofi]], [[hugsýki]] og [[persónuleikaröskun]].
-== Neðanmálsgreinar ==
+Sérfræðinga greinir á hvort flokka beri geðraskanir sem [[sjúkdómur|sjúkdóma]] en það viðhorf nýtur mikillar hylli.<ref name="heiðdís"/> Orsakir alvarlegra geðraskana geta verið [[líffræði]]- eða [[lífeðlisfræði]]legar. [[Uppeldi]], [[umhverfi]] og [[persónuleiki]] geta skipt máli en einnig erfðafræðilegir þættir.<ref name="heiðdís"/><ref name="gylfi">Gylfi Ásmundsson. „Eru geðsjúkdómar ættgengir?“. Vísindavefurinn 12.3.2002. http://visindavefur.is/?id=2179. (Skoðað 3.5.2009).</ref> Til dæmis er vitað að geðhvarfasýki er að miklu leyti arfgengur sjúkdómur sem á sér líffræðilegar orsakir enda þótt genin sem valda sjúkdómnum séu enn óþekkt.<ref name="gylfi"/> Sömu sögu er að segja um geðklofa.
+== Tilvísanir ==
 <div class="references-small"><references/></div>
@@ Lína 12: / Lína 16: @@
 {{stubbur|sálfræði}}
-[[Flokkur:Geðsjúkdómar| ]]
+[[Flokkur:Geðraskanir| ]]
-[[an:Malautía mental]]
-[[ar:مرض عقلي]]
-[[bat-smg:Psikėkas sotrėkėms]]
-[[ca:Malaltia mental]]
-[[cs:Duševní porucha]]
-[[cy:Afiechyd meddwl]]
-[[da:Psykisk sygdom]]
-[[de:Psychische Störung]]
-[[en:Mental disorder]]
-[[eo:Psika malsano]]
-[[es:Enfermedad mental]]
-[[et:Psüühika- ja käitumishäired]]
-[[eu:Buruko gaitza]]
-[[fa:بیماری روانی]]
-[[fi:Psyykkinen häiriö]]
-[[fiu-vro:Meelehaigus]]
-[[fr:Maladie mentale]]
-[[gl:Enfermidade mental]]
-[[he:הפרעה נפשית]]
-[[hi:मानसिक रोग]]
-[[hr:Duševna bolest]]
-[[id:Penyakit mental]]
-[[it:Disturbo mentale]]
-[[ja:精神疾患]]
-[[ko:정신 질환]]
-[[la:Morbus mentalis]]
-[[lt:Psichikos sutrikimas]]
-[[nl:Psychische aandoening]]
-[[nn:Psykisk liding]]
-[[no:Psykisk lidelse]]
-[[pl:Zaburzenie psychiczne]]
-[[pt:Transtorno mental]]
-[[qu:Waq'ayay]]
-[[ro:Boală mentală]]
-[[ru:Психическое расстройство]]
-[[sh:Duševna bolest]]
-[[simple:Mental illness]]
-[[sk:Duševná porucha]]
-[[sl:Duševna motnja]]
-[[sr:Душевна болест]]
-[[sv:Psykisk störning]]
-[[ta:உளப் பிறழ்ச்சி]]
-[[tl:Sakit sa pag-iisip]]
-[[tr:Psikopati]]
-[[uk:Психічні захворювання]]
-[[ur:اضطراب عقلی]]
-[[uz:Ruhiy kasallik]]
-[[war:Lurong]]
-[[yi:מח-קרענק]]
-[[zh:精神疾病]]
-[[zh-min-nan:Cheng-sîn-pēⁿ]]