„Geðröskun“: Munur á milli breytinga
Efni eytt Efni bætt við
Ekkert breytingarágrip |
Snaevar-bot (spjall | framlög) |
||
| (48 millibreytinga eftir einn annan notanda ekki sýndar) | |||
| Lína 1: | Lína 1: | ||
'''Geðröskun''' (eða '''geðrænn kvilli''') er truflun í andlegu lífi einstaklings eða hegðunarmynstri hans sem veldur honum vanlíðan eða dregur úr getu hans inna verk af hendi.<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=Ohzt1HBilXcC&pg=PA6|title=What is Mental Disorder?: An Essay in Philosophy, Science, and Values|last1=Bolton|first1=Derek|date=2008|publisher=OUP Oxford|isbn=978-0-19-856592-5|page=6|name-list-style=vanc}}</ref> |
|||
'''Geðsjúkdómur''' eða '''geðröskun''' (áður kallað '''geðveiki''') er hugtak, sem er notað til að vísa til [[lífeðlisfræði]]legs eða [[sálarfræði]]legs mynsturs í einstaklingi, sem veldur vanlíðan eða afbrigðilegri [[hegðun]], jafn vel [[fötlun]]. Sérfræðinga greinir á hvort rétt sé að kalla slíkt ástand [[sjúkdómur|sjúkdóm]]. |
|||
Meðal algengra geðraskananna eru [[Þunglyndi (geðröskun)|þunglyndi]], [[geðhvarfasýki]], [[elliglöp]], [[geðklofi]], [[áfallastreituröskun]], [[Átröskun|átraskanir]], [[félagsfælni]], og [[athyglisbrestur]].<ref name="WHO2019">{{cite web|url=https://www.who.int/en/news-room/fact-sheets/detail/mental-disorders|title=Mental Disorders|website=World Health Organization|publisher=World Health Organization|accessdate=20 July 2020}}</ref><ref>{{cite web|url=https://gedhjalp.is/fraedsla/gedraskanir/|title=Geðraskanir|last=opex|website=Geðhjálp|language=en-US|access-date=2020-11-02|archive-date=2020-11-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20201127092432/https://gedhjalp.is/fraedsla/gedraskanir/|url-status=dead}}</ref> |
|||
Alvarlegar geðraskanir eru oft nefndar '''geðsjúkdómar''' eða '''geðveiki''', og er þá vísað til mikilla truflana í andlegu lífi sem einkennast af ranghugmyndum, [[Ofskynjun|ofskynjunum]] og skertu veruleikaskyni<ref name="heiðdís">Heiðdís Valdimarsdóttir. „Hvað er geðveiki? “. Vísindavefurinn 11.12.2005. http://visindavefur.is/?id=5476. (Skoðað 3.5.2009).</ref> og sem valda vanlíðan eða afbrigðilegri [[hegðun]], jafnvel [[fötlun]]. Algengir geðsjúkdómar eru [[geðhvörf|geðhvarfasýki]] og [[geðklofi]], [[hugsýki]] og [[persónuleikaröskun]]. |
|||
Sérfræðinga greinir á hvort flokka beri geðraskanir sem [[sjúkdómur|sjúkdóma]] en það viðhorf nýtur mikillar hylli.<ref name="heiðdís"/> Orsakir alvarlegra geðraskana geta verið [[líffræði]]- eða [[lífeðlisfræði]]legar. [[Uppeldi]], [[umhverfi]] og [[persónuleiki]] geta skipt máli en einnig erfðafræðilegir þættir.<ref name="heiðdís"/><ref name="gylfi">Gylfi Ásmundsson. „Eru geðsjúkdómar ættgengir?“. Vísindavefurinn 12.3.2002. http://visindavefur.is/?id=2179. (Skoðað 3.5.2009).</ref> Til dæmis er vitað að geðhvarfasýki er að miklu leyti arfgengur sjúkdómur sem á sér líffræðilegar orsakir enda þótt genin sem valda sjúkdómnum séu enn óþekkt.<ref name="gylfi"/> Sömu sögu er að segja um geðklofa. |
|||
== Tilvísanir == |
|||
<div class="references-small"><references/></div> |
|||
== Tenglar == |
== Tenglar == |
||
| Lína 7: | Lína 16: | ||
{{stubbur|sálfræði}} |
{{stubbur|sálfræði}} |
||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
[[ar:مرض عقلي]] |
|||
[[bat-smg:Psikėkas sotrėkėms]] |
|||
[[ca:Malaltia mental]] |
|||
[[cs:Duševní porucha]] |
|||
[[cy:Afiechyd meddyliol]] |
|||
[[da:Psykisk sygdom]] |
|||
[[de:Psychische Störung]] |
|||
[[en:Mental disorder]] |
|||
[[eo:Psika malsano]] |
|||
[[es:Enfermedad mental]] |
|||
[[et:Psüühika- ja käitumishäired]] |
|||
[[eu:Buruko gaitza]] |
|||
[[fa:بیماری روانی]] |
|||
[[fi:Psyykkinen häiriö]] |
|||
[[fr:Maladie mentale]] |
|||
[[gl:Enfermidade mental]] |
|||
[[he:הפרעה נפשית]] |
|||
[[hi:मानसिक रोग]] |
|||
[[id:Penyakit mental]] |
|||
[[ja:精神疾患]] |
|||
[[ko:정신 질환]] |
|||
[[lt:Psichikos sutrikimas]] |
|||
[[nl:Psychische aandoening]] |
|||
[[no:Psykisk lidelse]] |
|||
[[pl:Zaburzenie psychiczne]] |
|||
[[pt:Doença mental]] |
|||
[[qu:Waq'ayay]] |
|||
[[ro:Boală mentală]] |
|||
[[ru:Психическое расстройство]] |
|||
[[sh:Duševna bolest]] |
|||
[[simple:Mental illness]] |
|||
[[sk:Duševná porucha]] |
|||
[[sl:Duševna motnja]] |
|||
[[sr:Душевна болест]] |
|||
[[sv:Psykisk störning]] |
|||
[[ta:உளப் பிறழ்ச்சி]] |
|||
[[tr:Psikopati]] |
|||
[[uk:Психічні захворювання]] |
|||
[[ur:اضطراب عقلی]] |
|||
[[uz:Ruhiy kasallik]] |
|||
[[yi:מח-קרענק]] |
|||
[[zh:精神疾病]] |
|||
[[zh-min-nan:Cheng-sîn-pēⁿ]] |
|||
Nýjasta útgáfa síðan 13. nóvember 2022 kl. 02:52
Geðröskun (eða geðrænn kvilli) er truflun í andlegu lífi einstaklings eða hegðunarmynstri hans sem veldur honum vanlíðan eða dregur úr getu hans inna verk af hendi.[1]
Meðal algengra geðraskananna eru þunglyndi, geðhvarfasýki, elliglöp, geðklofi, áfallastreituröskun, átraskanir, félagsfælni, og athyglisbrestur.[2][3]
Alvarlegar geðraskanir eru oft nefndar geðsjúkdómar eða geðveiki, og er þá vísað til mikilla truflana í andlegu lífi sem einkennast af ranghugmyndum, ofskynjunum og skertu veruleikaskyni[4] og sem valda vanlíðan eða afbrigðilegri hegðun, jafnvel fötlun. Algengir geðsjúkdómar eru geðhvarfasýki og geðklofi, hugsýki og persónuleikaröskun.
Sérfræðinga greinir á hvort flokka beri geðraskanir sem sjúkdóma en það viðhorf nýtur mikillar hylli.[4] Orsakir alvarlegra geðraskana geta verið líffræði- eða lífeðlisfræðilegar. Uppeldi, umhverfi og persónuleiki geta skipt máli en einnig erfðafræðilegir þættir.[4][5] Til dæmis er vitað að geðhvarfasýki er að miklu leyti arfgengur sjúkdómur sem á sér líffræðilegar orsakir enda þótt genin sem valda sjúkdómnum séu enn óþekkt.[5] Sömu sögu er að segja um geðklofa.
Tilvísanir
[breyta | breyta frumkóða]- ↑ Bolton D (2008). What is Mental Disorder?: An Essay in Philosophy, Science, and Values. OUP Oxford. bls. 6. ISBN 978-0-19-856592-5.
- ↑ „Mental Disorders“. World Health Organization. World Health Organization. Sótt 20. júlí 2020.
- ↑ opex. „Geðraskanir“. Geðhjálp (bandarísk enska). Afrit af upprunalegu geymt þann 27. nóvember 2020. Sótt 2. nóvember 2020.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Heiðdís Valdimarsdóttir. „Hvað er geðveiki? “. Vísindavefurinn 11.12.2005. http://visindavefur.is/?id=5476. (Skoðað 3.5.2009).
- ↑ 5,0 5,1 Gylfi Ásmundsson. „Eru geðsjúkdómar ættgengir?“. Vísindavefurinn 12.3.2002. http://visindavefur.is/?id=2179. (Skoðað 3.5.2009).
