Irez a kontenajo

București: Diferi inter la revizi

Redaktar ligili
De Wikipedio
Deskripto interagiva pri la kronologio dil artiklo
← Plu anciena versionoPlu recenta versiono →
Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
VidalaWikitexto
Nula rezumo di redakto
Edisudo (diskutez | kontributadi)
510 redaktoj
mNula rezumo di redakto
Lineo 27: Lineo 27:
}}
}}
[[Arkivo:Blocuri_Titan.jpg|thumb|250px|left|Rezideyi en la quartero ''Titan'' en Bucarest, proxim la parko Cuza.]]
[[Arkivo:Blocuri_Titan.jpg|thumb|250px|left|Rezideyi en la quartero ''Titan'' en Bucarest, proxim la parko Cuza.]]
'''Bucarest''' (en [[Rumaniana linguo|Rumaniana]]: ''Bucureşti'') esas la chef-urbo ed anke la maxim importanta industriala, financala e kulturala centro di [[Rumania]]. Segun la [[demografiala kontado]] di 2011 ol havis {{formatnum:1883425}} habitanti. Lua tota [[surfaco]] esas 228 km². Ol jacas sud-este de la lando, e distas min kam 60 km del fluvio [[Danubio]] e de la frontiero kun [[Bulgaria]].
'''Bucarest''' (en la [[Rumaniana linguo|Rumaniana]]: ''Bucureşti'') esas la chef-urbo ed anke la maxim importanta industriala, financala e kulturala centro di [[Rumania]]. Segun la [[demografiala kontado]] di 2011 ol havis {{formatnum:1883425}} habitanti. Lua tota [[surfaco]] esas 228 km². Ol jacas sud-este de la lando, e distas min kam 60 km del fluvio [[Danubio]] e de la frontiero kun [[Bulgaria]].


Ol esas la 6ma maxim populizita urbo del [[Europana Uniono]], pos [[London]], [[Berlin]], [[Madrid]], [[Roma]] e [[Paris]], kande on konsideras nur la habitantaro interne la limiti del urbo e ne la [[metropolala regiono]].
Ol esas la 6ma maxim populizita urbo dil [[Europana Uniono]], dop [[London]], [[Berlin]], [[Madrid]], [[Roma]] e [[Paris]], kande on konsideras nur la habitantaro interne di la limiti dil urbo e ne la [[metropolala regiono]].


La Rumaniana nomo ''București'' havas necerta origino. La tradicioni afirmas ke l'urbo fondesis dum la [[15ma yarcento]] da ''Bucur'', qua esabus pastoro, o princo, o bandito, o peskero. En la [[Rumaniana linguo|Rumaniana]] la vorto ''bucurie'' signifikas "joyo", e posible havas Dacian origino.
La Rumaniana nomo ''București'' havas necerta origino. Tradicionale on afirmas ke l'urbo fondesis dum la [[15ma yarcento]] da ''Bucur'', qua esabus pastoro, o princo, o bandito, o peskero. En la [[Rumaniana linguo|Rumaniana]] la vorto ''bucurie'' signifikas "joyo", e posible havas Dacian origino.


== Historio ==
== Historio ==
[[Arkivo:Muzeul de Arta curte.jpg|thumb|250px|left|Nacionala Muzeo pri Arti, en Bucarest.]]
[[Arkivo:Muzeul de Arta curte.jpg|thumb|250px|left|Nacionala Muzeo pri Arti, en Bucarest.]]
Dum l'Antiqueso, la nuna regiono di Bucarest kovrabis per la dika foresti di Codrii Vlăsiei. Homi habitis ibe adminime de [[Paleolitiko]].
Dum l'Antiqueso, la nuna regiono di Bucarest kovresis dal densa foresti di Codrii Vlăsiei. Homi habitis ibe adminime de [[Paleolitiko]].


L'urbo mencionesis unesmafoye en [[1459]], kun la nomo "citadelo di București". Ol divenis rezideyo dil princo [[Vlad la 3ma di Valakia]], anke konocita kom Vlad l'Empalero (Vlad Țepeș) o Vlad Drakula.
L'urbo mencionesis unesmafoye en [[1459]], kun la nomo "citadelo di București". Ol divenis rezideyo dil princo [[Vlad la 3ma di Valakia]], anke konocata kom Vlad l'Empalero (Vlad Țepeș) o Vlad Drakula.


En [[1698]] [[Constantin Brâncoveanu]], princo di [[Valakia]], movis lua korto a Bucarest. L'urbo divenis rezideyo di la korto pos ta dato. Dum la sequanta du yarcenti l'urbo subisis destrukti pri naturala dizastri, epidemio di plago de 1813 til 1814, e multafoye okupesis dal Habsburga imperio (1716, 1737, 1789) e da [[Rusa imperio]] (tri foyi de 1786 til 1806). L'[[Otoman imperio|Otomani]] indikis Greka administristi (''Fanariotes'') por administrar l'urbo pos la 18ma yarcento. En 1821, pos kurta revolto komandita da Tudor Vladimirescu, l'administro dal ''Fanariotes'' finis. Dum la revolto, multa Greki fusilagesis dal Otomani.
En [[1698]] [[Constantin Brâncoveanu]], princo di [[Valakia]], diplasis lua korto a Bucarest. L'urbo divenis rezideyo di la korto pos ta dato. Dum la sequanta du yarcenti l'urbo subisis destrukti lor naturala dizastri, epidemio di plago de 1813 til 1814, e multafoye okupesis dal Habsburga imperio (1716, 1737, 1789) e dal [[Rusa imperio]] (trifoye de 1786 til 1806). L'[[Otoman imperio|Otomani]] nominis Greka administristi (''Fanariotes'') por administrar l'urbo pos la 18ma yarcento. En 1821, pos kurta revolto komandata da Tudor Vladimirescu, l'administro dal ''Fanariotes'' finis. Dum la revolto, multa Greki fusilagesis dal Otomani.


[[Arkivo:Great Fire of Bucharest, 1847.jpg|thumb|250px|left|Incendio di Bucarest en 1847.]]
[[Arkivo:Great Fire of Bucharest, 1847.jpg|thumb|250px|left|Incendio di Bucarest en 1847.]]
Rusi administris Bucarest de [[1828]] til la [[Milito di Krimea]], e dum ta epoko eventis revolto en [[Valakia]] di 1848, kun centro en la urbo. Pos ke la Rusi departis, [[Austrian imperio|Austriani]] okupis ol til marto 1857. Ye la [[23ma di marto]] [[1847]] fairo brulis cirkume 2000 domi, lor 1/3 del urbo.
Rusi administris Bucarest de [[1828]] til la [[Milito di Krimea]], e dum ta epoko eventis revolto en [[Valakia]] di 1848, kun centro en la urbo. Pos ke la Rusi departis, [[Austrian imperio|Austriani]] okupis ol til marto 1857. Ye la [[23ma di marto]] [[1847]] fairo brulis cirkume 2000 domi, lore 1/3 del urbo.


Bucarest divenis la chef-urbo di Rumania en [[1862]], pos ke [[Valakia]] e [[Moldavia]] unionesis por formacar la [[princio di Rumania]]. En [[1881]], sub la regno di [[Carol la 1ma di Rumania|Carol la 1ma]] ol divenis la chef-urbo dil [[Rejio di Rumania]]. Lua habitantaro komencis augmentar rapide, e nova epoko di developo komencis. Bucarest recevis lumizo per gaso, tramveturi tirata per kavali, ed [[elektro]].<ref name=Giurescu>Giurescu, C.C., 1976, History of Bucharest, Bucharest: The Publishing House for Sports and Tourism</ref> La rivero Dâmbovița kanaligesis preske komplete en 1883, por kontrolar l'inundadi.<ref name=Giurescu/> La fortifikuri dil urbo konstruktesis. Pro la extravaganta arkitekturo e kosmopolita kulturo adoptita dum ta epoko, Bucarest surnomizesis "mikra Paris" (''Micul Paris''), e l'avenuo ''Calea Victoriei'' esis lua ''Champs-Élysées''.
Bucarest divenis la chef-urbo di Rumania en [[1862]], pos ke [[Valakia]] e [[Moldavia]] unionesis por formacar la [[princio di Rumania]]. En [[1881]], sub la regno da [[Carol la 1ma di Rumania|Carol la 1ma]] ol divenis la chef-urbo dil [[Rejio di Rumania]]. Lua habitantaro komencis augmentar rapide, e nova epoko di developo komencis. Bucarest recevis lumizo per gaso, tramveturi tirata per kavali, ed [[elektro]].<ref name=Giurescu>Giurescu, C.C., 1976, History of Bucharest, Bucharest: The Publishing House for Sports and Tourism</ref> La rivero Dâmbovița kanalizesis preske komplete en 1883, por kontrolar l'inundadi.<ref name=Giurescu/> La fortifikuri dil urbo konstruktesis. Pro la extravaganta arkitekturo e kosmopolita kulturo adoptita dum ta epoko, Bucarest surnomizesis "mikra Paris" (''Micul Paris''), e l'avenuo ''Calea Victoriei'' esis lua ''Champs-Élysées''.


[[Arkivo:Falkenhayn's_cavalry_entering_Bucuresti_on_December_6,_1916.jpg|thumb|left|250px|Germana kavalrio eniras l'urbo pos la [[batalio di Bucarest]].]]
[[Arkivo:Falkenhayn's_cavalry_entering_Bucuresti_on_December_6,_1916.jpg|thumb|left|250px|Germana kavalrio eniras l'urbo pos la [[batalio di Bucarest]].]]
Pos la [[batalio di Bucarest]] l'urbo okupesis dal Germani de la 6ma di decembro 1916 til novembro 1918, dum l'[[unesma mondomilito]]. La chef-urbo dil rejio trasferesis provizore ad [[Iași]], en [[Moldavia]]. Pos finir la milito ol divenis chef-urbo di la surnomizita "Granda Rumania". La habitantaro duris kreskar, e l'urbo recevis 30.000 nova habitanti omnayare.
Pos la [[batalio di Bucarest]] l'urbo okupesis dal Germani de la 6ma di decembro 1916 til novembro 1918, dum l'[[unesma mondomilito]]. La chef-urbo dil rejio transferesis provizore ad [[Iași]], en [[Moldavia]]. Pos la fino dil milito ol divenis chef-urbo di la surnomizita "Granda Rumania". La habitantaro duris kreskar, e l'urbo recevis 30.000 plusa habitanti omnayare.


[[Arkivo:Grupuri de pogromişti, dintre cei care au bătut, chinuit şi ucis suflete evreeşti.jpg|thumb|250px|Legionani de la Fera Guardo kapitulacas en Bucarest, 1941.]]
[[Arkivo:Grupuri de pogromişti, dintre cei care au bătut, chinuit şi ucis suflete evreeşti.jpg|thumb|250px|Legionani di la Fera Guardo kapitulacas en Bucarest, 1941.]]
En januaro [[1941]] eventis la nomizita "rebeleso dil legionani" (pos ke la membri dil Fera Guardo, qua kreesis dal diktatoro [[Ion Antonescu]] gradope perdis povo) e la "pogromo di Bucarest" (kande la membri de la Fera Guardo komencis mortigar judi). Pro federir kun l'[[Axo Roma-Berlin-Tokio]] dum la [[duesma mondomilito]] e divenir loko por transito di Germana trupi vers l'Estala Fronto, Bucarest subisis intensa bombardi dal Federiti. Ye la [[23ma di agosto]] [[1944]] eventis [[stato-stroko]] komandita dal rejulo [[Mihai la 1ma di Rumania|Mihai la 1ma]], qua revokis la guvernerio pro-Axo. Germani decidis sufokar la stato-stroko e bombardis Bucarest.
En januaro [[1941]] eventis la nomizita "rebelesko dil legionani" (pos ke la membri dil Fera Guardo, qua kreesabis dal diktatoro [[Ion Antonescu|Ion Antonescu,]] gradope perdis povo) e la "pogromo di Bucarest" (kande la membri di la Fera Guardo komencis mortigar judi). Pro federir su kun l'[[Axo Roma-Berlin-Tokio]] dum la [[duesma mondomilito]] e divenir loko por transito di Germana trupi vers l'Estala Fronto, Bucarest subisis intensa bombardi dal Federiti. Ye la [[23ma di agosto]] [[1944]] eventis [[stato-stroko]] komandata da rejulo [[Mihai la 1ma di Rumania|Mihai la 1ma]], qua revokis la guvernerio pro-Axo. Germani decidis sufokar la stato-stroko e bombardis Bucarest.


[[Arkivo:Strada Vasile Conta, a kép bal szélén az un. Olasz templom. Fortepan 9660.jpg|thumb|250px|left|Bucarest en 1958.]]
[[Arkivo:Strada Vasile Conta, a kép bal szélén az un. Olasz templom. Fortepan 9660.jpg|thumb|250px|left|Bucarest en 1958.]]
Lineo 56: Lineo 56:


[[Arkivo:Revolutia Bucuresti 1989 000.JPG|thumb|250px|Protesti dum la revoluciono di 1989.]]
[[Arkivo:Revolutia Bucuresti 1989 000.JPG|thumb|250px|Protesti dum la revoluciono di 1989.]]
La revoluciono di 1989 qua revokis [[Nicolae Ceausescu]] de la povo komencis en [[Timișoara]] e kontinus en Bucarest. En aprilo 1990 eventis protesto di studenti, surnomizita ''Golaniada'' (de ''golan'', qua signifikas "bandito"), kontre la partopreno di ex-membri del Partiso Komunista che l'elekti qui eventis ye la 20ma di mayo ta yaro. La revolto supresesis dal ministi de Valea Jiului, qui kunvokesis dal autoritati por partoprenar en la represo.
La revoluciono di 1989 qua revokis [[Nicolae Ceausescu]] de la povo komencis en [[Timișoara]] e duris en Bucarest. En aprilo 1990 eventis protesto da studenti, surnomizita ''Golaniada'' (de ''golan'', qua signifikas "bandito"), kontre la partopreno da ex-membri del Partiso Komunista che l'elekti qui eventis ye la 20ma di mayo ta yaro. La revolto supresesis dal ministi de Valea Jiului, qui kunvokesis dal autoritati por partoprenar la represo.


Pos la yaro 2000 l'urbo modernigesis kontinue. An la nordala quarteri konstruktabas moderna edifici komercala e rezidala. Altralatere, duras la restauro di lua historiala centro. En 2012 komencis periodo di civila desquieteso qua duris til 2015. Pose en 2017 eventis la maxim granda protesti de la historio dil urbo pos la revoluciono di 1989 kontre la guverno di Rumania.
Pos la yaro 2000 l'urbo modernigesis kontinue. An la nordala quarteri konstruktesis moderna edifici komercala e rezidala. Altralatere, duras la restauro di lua historiala centro. En 2012 komencis periodo di civila desquieteso qua duris til 2015. Pose, en 2017 eventis la maxim granda protesti en la historio dil urbo pos la revoluciono di 1989, kontre la guvernerio di Rumania.


== Geografio ==
== Geografio ==
[[Arkivo:Casa-radio-dambovita (2418315309).jpg|thumb|250px|La rivero Dâmbovița an Bucarest.]]
[[Arkivo:Casa-radio-dambovita (2418315309).jpg|thumb|250px|La rivero Dâmbovița an Bucarest.]]
[[Arkivo:Delta_Vacaresti,_Lacul_Vacaresti,_Bucuresti.jpg|thumb|250px|left|La lago Văcărești esas areo protektita pos 2015.]]
[[Arkivo:Delta_Vacaresti,_Lacul_Vacaresti,_Bucuresti.jpg|thumb|250px|left|La lago Văcărești esas areo protektata de pos 2015.]]
La [[reliefo]] di Bucarest esas plana, jacante an la du rivi dil rivero Dâmbovița. Tamen, tradicionale konsideresas ke Bucarest fondesis sur 7 kolini: ''Mihai Vodă'', ''Dealul Mitropoliei'', ''Radu Vodă'', ''Cotroceni'', ''Spirei'', ''Văcărești'', e ''Sf. Gheorghe Nou''.
La [[reliefo]] di Bucarest esas plana, jacante an la du rivi dil rivero Dâmbovița. Tamen, tradicionale konsideresas ke Bucarest fondesis sur 7 kolini: ''Mihai Vodă'', ''Dealul Mitropoliei'', ''Radu Vodă'', ''Cotroceni'', ''Spirei'', ''Văcărești'', e ''Sf. Gheorghe Nou''.


La lago Văcărești jacas an la sudala parto dil urbo. Ol jacas interne 190-hektara parko protektita per lego, qua gastigas 97 speci di uceli ed adminime 7 speci di mamiferi.<ref>{{cite web|url=http://www.hotnews.ro/stiri-mediu-20841205-fotogalerie-cum-afectata-fauna-din-delta-vacaresti-incendii-distrugeri-dureaza-atat-mult-protejarea-zonei.htm|title=FOTOGALERIE Cum e afectata fauna din Delta Vacaresti de incendii si distrugeri si de ce dureaza atat de mult protejarea zonei|website=HotNewsRo|access-date=20ma di mayo 2016}}</ref> La parko cirkondesas per rezidala edifici e, pos restir abandonita zono dum kelka yari, ol transformesis en nacionala parko.
La lago Văcărești jacas an la sudala parto dil urbo. Ol jacas interne di 190-hektara parko protektata per lego, qua gastigas 97 speci di uceli ed adminime 7 speci di mamiferi.<ref>{{cite web|url=http://www.hotnews.ro/stiri-mediu-20841205-fotogalerie-cum-afectata-fauna-din-delta-vacaresti-incendii-distrugeri-dureaza-atat-mult-protejarea-zonei.htm|title=FOTOGALERIE Cum e afectata fauna din Delta Vacaresti de incendii si distrugeri si de ce dureaza atat de mult protejarea zonei|website=HotNewsRo|access-date=20ma di mayo 2016}}</ref> La parko cirkondesas da rezidala edifici e, pos restir abandonata zono dum kelka yari, ol transformesis a nacionala parko.


La klimato dil urbo esas humida kontinentala (''Dfa'' segun la [[klimatala klasifikuro di Köppen]]). La mezavalora [[temperaturo]] en januaro ([[vintro]]) esas -1,3°C, dum ke la mezavalora temperaturo en julio ([[somero]]) esas 15,4°C.
La klimato dil urbo esas humida kontinentala (''Dfa'' segun la [[klimatala klasifikuro di Köppen]]). La mezavalora [[temperaturo]] en januaro ([[vintro]]) esas -1,3°C, kontre ke la mezavalora temperaturo en julio ([[somero]]) esas 15,4°C.


La mezavalora yarala [[pluvozeso]] esas 643 mm, e la maxim pluvoza monato esas junio, kun mezavalore 83 mm.
La mezavalora yarala [[pluvozeso]] esas 643 mm, e la maxim pluvoza monato esas junio, kun mezavalore 83 mm.
Lineo 76: Lineo 76:
[[Arkivo:Henri_Coandă_International_Airport,_March_2013.jpg|thumb|250px|Aeroportuo Internaciona ''Henri Coandă''.]]
[[Arkivo:Henri_Coandă_International_Airport,_March_2013.jpg|thumb|250px|Aeroportuo Internaciona ''Henri Coandă''.]]
[[Arkivo:Șoseaua_Nicolae_Titulescu_in_Bucharest.jpg|thumb|left|250px|[[Tramveturo]] an l'avenuo ''Nicolae Titulescu''.]]
[[Arkivo:Șoseaua_Nicolae_Titulescu_in_Bucharest.jpg|thumb|left|250px|[[Tramveturo]] an l'avenuo ''Nicolae Titulescu''.]]
Bucarest havas du [[aeroportuo|aeroportui]]. L'Aeroportuo Internaciona ''Henri Coandă'', jacante 16,5 km norde de lua centro, an l'urbeto Otopeni, recevas internaciona flugi. Entote {{formatnum:12807032}} voyajanti uzis ol en 2017.<ref>{{cite web|url = http://www.bucharestairports.ro/files/pages_files/AIHCB_WEBSITE_2016_2017_ROM.pdf|title = CNAB|date = |accessdate = |website = bucharestairports.ro|publisher = |last = |first = }}</ref> L'altra esas l'Aeroportuo ''Aurel Vlaicu'', qua nune recevas nur aferala flugi.
Bucarest havas du [[aeroportuo|aeroportui]]. L'Aeroportuo Internaciona ''Henri Coandă'', jacante 16,5 km norde di lua centro, an l'urbeto Otopeni, recevas internaciona flugi. Entote {{formatnum:12807032}} voyajanti uzis ol en 2017.<ref>{{cite web|url = http://www.bucharestairports.ro/files/pages_files/AIHCB_WEBSITE_2016_2017_ROM.pdf|title = CNAB|date = |accessdate = |website = bucharestairports.ro|publisher = |last = |first = }}</ref> L'altra esas l'Aeroportuo ''Aurel Vlaicu'', qua nune recevas nur aferala flugi.


Bucarest esas koncentro-punto por la precipua chosei de Rumania. La choseo A1 nun esas longa de 400 km, e kande kompleta ligos l'urbo a la frontiero kun [[Hungaria]]. La choseo A2 (''Autostrada A2'') ligas Bucarest a [[Constanța]], an la litoro dil [[Nigra maro]]. La choseo A3, kande kompleta, anke ligos Bucarest a la frontiero kun Hungaria, e havos entote 603 km.
Bucarest esas koncentro-punto por la precipua chosei di Rumania. La choseo A1 nun esas longa de 400 km, e kande kompleta ligos l'urbo a la frontiero kun [[Hungaria]]. La choseo A2 (''Autostrada A2'') ligas Bucarest a [[Constanța]], an la litoro dil [[Nigra maro]]. La choseo A3, kande kompleta, anke ligos Bucarest a la frontiero kun Hungaria, e havos entote 603 km.


Pri [[publika transporto]], Bucarest havas 4 linei di [[metroo]] kun entote 71,35 km e 51 stacioni en 2018.<ref>{{cite web|title=METROREX |url=http://www.metrorex.ro/network_features_p779-2|accessdate=10ma di novembro 2018}}</ref> L'urbo anke havas 23 linei di [[tramveturo|tramveturi]], 85 linei di [[omnibuso|omnibusi]] e 164,1 km di linei di troleobusi. Ank existas 10.000 [[taxio|taxii]] en l'urbo.
Pri [[publika transporto]], Bucarest havas 4 linei di [[metroo]] kun entote 71,35 km e 51 stacioni en 2018.<ref>{{cite web|title=METROREX |url=http://www.metrorex.ro/network_features_p779-2|accessdate=10ma di novembro 2018}}</ref> L'urbo anke havas 23 linei di [[tramveturo|tramveturi]], 85 linei di [[omnibuso|omnibusi]] e 164,1 km di linei di troleobusi. Ank existas 10.000 [[taxio|taxii]] en l'urbo.


== Kelka loki por vizitar ==
== Kelka loki vizitinda ==
[[Arkivo:Romania-1170_-_Palace_of_the_Parliament_(7557749966).jpg|thumb|250px|Palaco dil Parlamento.]]
[[Arkivo:Romania-1170_-_Palace_of_the_Parliament_(7557749966).jpg|thumb|250px|Palaco dil Parlamento.]]
* Palaco dil Parlamento (''Palatul Parliamentului''): l'edifico okupas 330 mil m² e konstruktesis en 1984, dum la rejimo di [[Nicolae Ceauşescu]]
* Palaco dil Parlamento (''Palatul Parliamentului''): l'edifico okupas 330 mil m² e konstruktesis en 1984, dum la rejimo di [[Nicolae Ceauşescu]]
* La historiala centro di Bucarest, kun edifici de la 19ma yarcento, ruini de la Anciena Korto, palaco qua funcionis quale domo por la Mezepokala princi di [[Valakia]] - inkluzite [[Vlad Țepeș]] -, anciena sideyi di banki e kirki, exemple la kirko ''Stavropoleos'', evante cirkume 300 yari, e la kirko di Santa Georgios la Nova, de la yaro 1705.
* La historiala centro di Bucarest, kun edifici de la 19ma yarcento, ruini de la Anciena Korto, palaco qua funcionis quale domo por la Mezepokala princi di [[Valakia]] - inkluzite [[Vlad Țepeș]] -, anciena sideyi di banki e kirki, exemple la kirko ''Stavropoleos'', evanta cirkume 300 yari, e la kirko di Santa Georgios la Nova, de la yaro 1705.
* La Placo di la Revoluciono (''Piaţa Revoluţiei''), ube eventis demonstri dum la Revoluciono di 1989.
* La Placo di la Revoluciono (''Piaţa Revoluţiei''), ube eventis demonstri dum la Revoluciono di 1989.
* L'Arko dil Triumfo (''Arcul de Triumf'') konstruktita en 1936.
* L'Arko dil Triumfo (''Arcul de Triumf'') konstruktita en 1936.
Lineo 94: Lineo 94:
* La Muzeo pri Nacionala Historio (''Muzeul Național de Istorie a României'') en edifico de la fino dil 19ma yarcento, prezervas objekti ed imaji de la prehistorio til nun, inkluzite juvelaro e Bronz-objekti del epoko Romana til la Rejio di Rumania.
* La Muzeo pri Nacionala Historio (''Muzeul Național de Istorie a României'') en edifico de la fino dil 19ma yarcento, prezervas objekti ed imaji de la prehistorio til nun, inkluzite juvelaro e Bronz-objekti del epoko Romana til la Rejio di Rumania.
* La Muzeo pri Historio di Bucarest (''Muzeul Palatul Sutu, Palatul Sutu'') esis resideyo de la familio Sutu til la komenco dil 20ma yarcento. Ol prezervas objekti pri la historio dil urbo.<ref>{{cite web|url=https://muzeulbucurestiului.ro/palatul-sutu.html|title=Palatul Sutu - Muzeo Palatul Sutu|accessdate=10ma di novembro 2018|language={{ro}}}}</ref>
* La Muzeo pri Historio di Bucarest (''Muzeul Palatul Sutu, Palatul Sutu'') esis resideyo de la familio Sutu til la komenco dil 20ma yarcento. Ol prezervas objekti pri la historio dil urbo.<ref>{{cite web|url=https://muzeulbucurestiului.ro/palatul-sutu.html|title=Palatul Sutu - Muzeo Palatul Sutu|accessdate=10ma di novembro 2018|language={{ro}}}}</ref>
* La Muzeo pri Milital Historio (''Muzeul Militar Naţional'') prezervas armi de la prehistorio til recenta epoki, inkluzite materialo pri la Revoluciono di 1989 e moderna armaro, inkluzite kanoni tanki e helikopteri.
* La Muzeo pri Milital Historio (''Muzeul Militar Naţional'') prezervas armi de la prehistorio til recenta epoki, inkluzite materiaro pri la Revoluciono di 1989 e moderna armaro, inkluzite kanoni tanki e helikopteri.
* La Kirko del anciena korto (''Biserica Curtea Veche'') konstruktita cirkum la yaro 1559, ol uzesis por kronizar la princi di Valakia.
* La Kirko del anciena korto (''Biserica Curtea Veche'') konstruktita cirkum la yaro 1559, uzesis por kronizar la princi di Valakia.
* La Patriarkala Katedralo (''Catedrala Patriarhală din București'') esas rezideyo dil Ortodoxa Patriarko di Rumania.
* La Patriarkala Katedralo (''Catedrala Patriarhală din București'') esas rezideyo dil Ortodoxa Patriarko di Rumania.
* La Gardeno Cişmigiu esas la maxim anciena del urbo, konstruktita de 1845 til 1860. Ol uzesas dal habitanti de la somero til la vintro.
* La Gardeno Cişmigiu esas la maxim anciena del urbo, konstruktita de 1845 til 1860. Ol uzesas dal habitanti de la somero til la vintro.

Versiono ye 09:54, 11 nov. 2018

București
Aeral imajo pri Bucarest, kun l'avenuo Kiseleff.
Standardo Blazono
Lando: Rumania
Informo:
Latitudo: 44º25'57" N
Longitudo: 26º06'14" E
Altitudo: 60 til 90 m
Surfaco: 228 km²
Habitanti: 1 883 425 (2011)
Denseso di habitantaro: 8,260 hab./km²
Horala zono: UTC+2
UTC+3 dum la somero
Urbestro: Gabriela Firea
Mapo:
Mapo di București
Oficala retosituo:
pmb.ro
Rezideyi en la quartero Titan en Bucarest, proxim la parko Cuza.

Bucarest (en la Rumaniana: Bucureşti) esas la chef-urbo ed anke la maxim importanta industriala, financala e kulturala centro di Rumania. Segun la demografiala kontado di 2011 ol havis 1 883 425 habitanti. Lua tota surfaco esas 228 km². Ol jacas sud-este de la lando, e distas min kam 60 km del fluvio Danubio e de la frontiero kun Bulgaria.

Ol esas la 6ma maxim populizita urbo dil Europana Uniono, dop London, Berlin, Madrid, Roma e Paris, kande on konsideras nur la habitantaro interne di la limiti dil urbo e ne la metropolala regiono.

La Rumaniana nomo București havas necerta origino. Tradicionale on afirmas ke l'urbo fondesis dum la 15ma yarcento da Bucur, qua esabus pastoro, o princo, o bandito, o peskero. En la Rumaniana la vorto bucurie signifikas "joyo", e posible havas Dacian origino.

Historio

Nacionala Muzeo pri Arti, en Bucarest.

Dum l'Antiqueso, la nuna regiono di Bucarest kovresis dal densa foresti di Codrii Vlăsiei. Homi habitis ibe adminime de Paleolitiko.

L'urbo mencionesis unesmafoye en 1459, kun la nomo "citadelo di București". Ol divenis rezideyo dil princo Vlad la 3ma di Valakia, anke konocata kom Vlad l'Empalero (Vlad Țepeș) o Vlad Drakula.

En 1698 Constantin Brâncoveanu, princo di Valakia, diplasis lua korto a Bucarest. L'urbo divenis rezideyo di la korto pos ta dato. Dum la sequanta du yarcenti l'urbo subisis destrukti lor naturala dizastri, epidemio di plago de 1813 til 1814, e multafoye okupesis dal Habsburga imperio (1716, 1737, 1789) e dal Rusa imperio (trifoye de 1786 til 1806). L'Otomani nominis Greka administristi (Fanariotes) por administrar l'urbo pos la 18ma yarcento. En 1821, pos kurta revolto komandata da Tudor Vladimirescu, l'administro dal Fanariotes finis. Dum la revolto, multa Greki fusilagesis dal Otomani.

Incendio di Bucarest en 1847.

Rusi administris Bucarest de 1828 til la Milito di Krimea, e dum ta epoko eventis revolto en Valakia di 1848, kun centro en la urbo. Pos ke la Rusi departis, Austriani okupis ol til marto 1857. Ye la 23ma di marto 1847 fairo brulis cirkume 2000 domi, lore 1/3 del urbo.

Bucarest divenis la chef-urbo di Rumania en 1862, pos ke Valakia e Moldavia unionesis por formacar la princio di Rumania. En 1881, sub la regno da Carol la 1ma ol divenis la chef-urbo dil Rejio di Rumania. Lua habitantaro komencis augmentar rapide, e nova epoko di developo komencis. Bucarest recevis lumizo per gaso, tramveturi tirata per kavali, ed elektro.[1] La rivero Dâmbovița kanalizesis preske komplete en 1883, por kontrolar l'inundadi.[1] La fortifikuri dil urbo konstruktesis. Pro la extravaganta arkitekturo e kosmopolita kulturo adoptita dum ta epoko, Bucarest surnomizesis "mikra Paris" (Micul Paris), e l'avenuo Calea Victoriei esis lua Champs-Élysées.

Germana kavalrio eniras l'urbo pos la batalio di Bucarest.

Pos la batalio di Bucarest l'urbo okupesis dal Germani de la 6ma di decembro 1916 til novembro 1918, dum l'unesma mondomilito. La chef-urbo dil rejio transferesis provizore ad Iași, en Moldavia. Pos la fino dil milito ol divenis chef-urbo di la surnomizita "Granda Rumania". La habitantaro duris kreskar, e l'urbo recevis 30.000 plusa habitanti omnayare.

Legionani di la Fera Guardo kapitulacas en Bucarest, 1941.

En januaro 1941 eventis la nomizita "rebelesko dil legionani" (pos ke la membri dil Fera Guardo, qua kreesabis dal diktatoro Ion Antonescu, gradope perdis povo) e la "pogromo di Bucarest" (kande la membri di la Fera Guardo komencis mortigar judi). Pro federir su kun l'Axo Roma-Berlin-Tokio dum la duesma mondomilito e divenir loko por transito di Germana trupi vers l'Estala Fronto, Bucarest subisis intensa bombardi dal Federiti. Ye la 23ma di agosto 1944 eventis stato-stroko komandata da rejulo Mihai la 1ma, qua revokis la guvernerio pro-Axo. Germani decidis sufokar la stato-stroko e bombardis Bucarest.

Bucarest en 1958.

Pos l'adopto dil komunismo l'urbo duris kreskar, e nova rezidala edifici konstruktesis. Dum l'administrado di Nicolae Ceaușescu multa anciena edifici an la centro del urbo demolisesis, e nova edifici konstruktesis segun l'arkitekturala normi dil "realismo socialista". Ye la 4ma di marto 1977 eventis ter-tremo kun epicentro en Vrancea, cirkume 135 km de Bucarest. La ter-tremo produktis 1.500 morti e domajis multa historiala edifici. Ye la 19ma di novembro 1979 inauguresis lua unesma lineo di metroo.

Protesti dum la revoluciono di 1989.

La revoluciono di 1989 qua revokis Nicolae Ceausescu de la povo komencis en Timișoara e duris en Bucarest. En aprilo 1990 eventis protesto da studenti, surnomizita Golaniada (de golan, qua signifikas "bandito"), kontre la partopreno da ex-membri del Partiso Komunista che l'elekti qui eventis ye la 20ma di mayo ta yaro. La revolto supresesis dal ministi de Valea Jiului, qui kunvokesis dal autoritati por partoprenar la represo.

Pos la yaro 2000 l'urbo modernigesis kontinue. An la nordala quarteri konstruktesis moderna edifici komercala e rezidala. Altralatere, duras la restauro di lua historiala centro. En 2012 komencis periodo di civila desquieteso qua duris til 2015. Pose, en 2017 eventis la maxim granda protesti en la historio dil urbo pos la revoluciono di 1989, kontre la guvernerio di Rumania.

Geografio

La rivero Dâmbovița an Bucarest.
La lago Văcărești esas areo protektata de pos 2015.

La reliefo di Bucarest esas plana, jacante an la du rivi dil rivero Dâmbovița. Tamen, tradicionale konsideresas ke Bucarest fondesis sur 7 kolini: Mihai Vodă, Dealul Mitropoliei, Radu Vodă, Cotroceni, Spirei, Văcărești, e Sf. Gheorghe Nou.

La lago Văcărești jacas an la sudala parto dil urbo. Ol jacas interne di 190-hektara parko protektata per lego, qua gastigas 97 speci di uceli ed adminime 7 speci di mamiferi.[2] La parko cirkondesas da rezidala edifici e, pos restir abandonata zono dum kelka yari, ol transformesis a nacionala parko.

La klimato dil urbo esas humida kontinentala (Dfa segun la klimatala klasifikuro di Köppen). La mezavalora temperaturo en januaro (vintro) esas -1,3°C, kontre ke la mezavalora temperaturo en julio (somero) esas 15,4°C.

La mezavalora yarala pluvozeso esas 643 mm, e la maxim pluvoza monato esas junio, kun mezavalore 83 mm.

Panoramo pri la bulvardo Unirii.
Panoramo pri la bulvardo Unirii.

Transporto

Aeroportuo Internaciona Henri Coandă.
Tramveturo an l'avenuo Nicolae Titulescu.

Bucarest havas du aeroportui. L'Aeroportuo Internaciona Henri Coandă, jacante 16,5 km norde di lua centro, an l'urbeto Otopeni, recevas internaciona flugi. Entote 12 807 032 voyajanti uzis ol en 2017.[3] L'altra esas l'Aeroportuo Aurel Vlaicu, qua nune recevas nur aferala flugi.

Bucarest esas koncentro-punto por la precipua chosei di Rumania. La choseo A1 nun esas longa de 400 km, e kande kompleta ligos l'urbo a la frontiero kun Hungaria. La choseo A2 (Autostrada A2) ligas Bucarest a Constanța, an la litoro dil Nigra maro. La choseo A3, kande kompleta, anke ligos Bucarest a la frontiero kun Hungaria, e havos entote 603 km.

Pri publika transporto, Bucarest havas 4 linei di metroo kun entote 71,35 km e 51 stacioni en 2018.[4] L'urbo anke havas 23 linei di tramveturi, 85 linei di omnibusi e 164,1 km di linei di troleobusi. Ank existas 10.000 taxii en l'urbo.

Kelka loki vizitinda

Arkivo:Romania-1170 - Palace of the Parliament (7557749966).jpg
Palaco dil Parlamento.
  • Palaco dil Parlamento (Palatul Parliamentului): l'edifico okupas 330 mil m² e konstruktesis en 1984, dum la rejimo di Nicolae Ceauşescu
  • La historiala centro di Bucarest, kun edifici de la 19ma yarcento, ruini de la Anciena Korto, palaco qua funcionis quale domo por la Mezepokala princi di Valakia - inkluzite Vlad Țepeș -, anciena sideyi di banki e kirki, exemple la kirko Stavropoleos, evanta cirkume 300 yari, e la kirko di Santa Georgios la Nova, de la yaro 1705.
  • La Placo di la Revoluciono (Piaţa Revoluţiei), ube eventis demonstri dum la Revoluciono di 1989.
  • L'Arko dil Triumfo (Arcul de Triumf) konstruktita en 1936.
  • L'Ateneo di Rumania (Ateneul Roman): aulo por koncerti inaugurita en 1888, nune esas anke sideyo di la Filharmoniala Orkestro George Enescu, e gastigas omnayare muzikala festivalo internaciona.
  • La Muzeo Nacionala pri Vilaji (Muzeul Național al Satului „Dimitrie Gusti”) inaugurita en 1934 prezervas cirkume 300 originala domi, kirki ed altra edifici de multa rurala regioni di Rumania. Ol anke prezervas ceramiko e vestaro de diferanta regioni de la lando.
Nacionala Muzeo pri Arto.
  • La Nacionala Muzeo pri Arto (Muzeul Național de Artă al României) kontenas exempleri pri Mezepokal e Moderna arti de Rumania, ed anke pikturi da El Greco, Tintoretto, Claude Monet, ed altri. La muzeo kreesis en 1948.
  • La Muzeo pri Nacionala Historio (Muzeul Național de Istorie a României) en edifico de la fino dil 19ma yarcento, prezervas objekti ed imaji de la prehistorio til nun, inkluzite juvelaro e Bronz-objekti del epoko Romana til la Rejio di Rumania.
  • La Muzeo pri Historio di Bucarest (Muzeul Palatul Sutu, Palatul Sutu) esis resideyo de la familio Sutu til la komenco dil 20ma yarcento. Ol prezervas objekti pri la historio dil urbo.[5]
  • La Muzeo pri Milital Historio (Muzeul Militar Naţional) prezervas armi de la prehistorio til recenta epoki, inkluzite materiaro pri la Revoluciono di 1989 e moderna armaro, inkluzite kanoni tanki e helikopteri.
  • La Kirko del anciena korto (Biserica Curtea Veche) konstruktita cirkum la yaro 1559, uzesis por kronizar la princi di Valakia.
  • La Patriarkala Katedralo (Catedrala Patriarhală din București) esas rezideyo dil Ortodoxa Patriarko di Rumania.
  • La Gardeno Cişmigiu esas la maxim anciena del urbo, konstruktita de 1845 til 1860. Ol uzesas dal habitanti de la somero til la vintro.

Bucarest havas multa moderna hoteli, komercala centri, restorerii, noktala klubi e drinkerii por atraktar la turisti. Ol anke konsideresas plu sekura por la turisti kam Berlin, London o Roma.

Referi

  1. ↑ 1,0 1,1 Giurescu, C.C., 1976, History of Bucharest, Bucharest: The Publishing House for Sports and Tourism
  2. ↑ FOTOGALERIE Cum e afectata fauna din Delta Vacaresti de incendii si distrugeri si de ce dureaza atat de mult protejarea zonei.
  3. ↑ CNAB.
  4. ↑ METROREX. URL vidita ye la 10ma di novembro 2018.
  5. ↑ Palatul Sutu - Muzeo Palatul Sutu (Rumana). URL vidita ye la 10ma di novembro 2018.
Commons
Commons
Commons havas kontenajo relatante a:
Chef-urbi di Europana landi

Amsterdam · Andorra la Vella · Athina · Bakı · Beograd  · Berlin · Bern · Bratislava · Bruxel · Budapest · București · Chișinău · Dublin · Helsinki · Kiyiv · København · Lisboa · Ljubljana · London · Luxemburg · Madrid · Minsk · Monako · Moskva · Nikosia · Oslo · Paris · Podgorica · Praha  · Reykjavík · Rīga · Roma · San-Marino · Sarajevo · Skopje  · Sofiya · Stockholm · Tallinn · Tbilisi · Tirane · Vaduz · Valletta  · Warszawa · Vatikano · Wien · Vilnius · Yerevan · Zagreb

Obtenita de "https://io.wikipedia.org/w/index.php?title=București&oldid=942004"