«Մայրենի Լեզուի Միջազգային Օր» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն
No edit summary |
No edit summary |
||
| Տող 1. | Տող 1. | ||
[[Պատկեր:Int-mother-lang-day-monument.jpg|մինի|Մայրենի լեզուի միջազգային օրուան նուիրուած յուշարձանը Աշֆիլտ այգիին մէջ, [[Սիտնի]], [[19 Փետրուար]] [[2006 թուական|2006]] ]] |
|||
'''Մայրենի Լեզուի Միջազգային Օր''', Նոյեմբեր 1999-ին, [[ԵՈՒՆԵՍՔՕ]]-ի Ընդհանուր ժողովի 30-րդ նիստին` լեզուներու եւ մշակոյթներու բազմազանութիւնը պահպանելու եւ զարգացնելու գլխաւոր առաջադրանքով տրուած որոշումն է։ |
'''Մայրենի Լեզուի Միջազգային Օր''', Նոյեմբեր 1999-ին, [[ԵՈՒՆԵՍՔՕ]]-ի Ընդհանուր ժողովի 30-րդ նիստին` լեզուներու եւ մշակոյթներու բազմազանութիւնը պահպանելու եւ զարգացնելու գլխաւոր առաջադրանքով տրուած որոշումն է։ |
||
Միջազգային Մայրենի լեզուի օրը կը յիշատակուի 2000 թուականէն ի վեր։ |
Միջազգային Մայրենի լեզուի օրը կը յիշատակուի 2000 թուականէն ի վեր։ |
||
Պատճառը աշխարհի տարածքին յամեցող խտրականութեանց եւ հալածանքներու հակաքաղաքակրթական «ժառանգութիւն»-ն էր, որուն ամէնէն ահաւոր դրսեւորումներէն էին մայրենի լեզուներու դէմ ցուցաբերուած անհանդուրժողութիւնն ու այլամերժութիւնը: [[Քաղաքակրթութիւն|Քաղաքակրթութեանց]] պատմութեան բազմազգեան բոլոր մատեաններուն մէջ, հազարաւոր տարիներէ ի վեր, մարդկութիւնը դէմ յանդիման գտնուած է բռնակալ ու տիրակալ հզօր ազգերու մայրենի լեզուն, նաեւ` այդ ճամբով անոնց գերիշխող [[Մշակոյթ|մշակոյթ]]ը, փոքր ու տկար ազգերուն պարտադրելու մեղսագործութեան:<ref>[http://www.unesco.org/new/ru/media-services/single-view/news/focus_on_new_information_technologies_for_international_mother_language_day/ |
Պատճառը աշխարհի տարածքին յամեցող խտրականութեանց եւ հալածանքներու հակաքաղաքակրթական «ժառանգութիւն»-ն էր, որուն ամէնէն ահաւոր դրսեւորումներէն էին մայրենի լեզուներու դէմ ցուցաբերուած անհանդուրժողութիւնն ու այլամերժութիւնը: [[Քաղաքակրթութիւն|Քաղաքակրթութեանց]] պատմութեան բազմազգեան բոլոր մատեաններուն մէջ, հազարաւոր տարիներէ ի վեր, մարդկութիւնը դէմ յանդիման գտնուած է բռնակալ ու տիրակալ հզօր ազգերու մայրենի լեզուն, նաեւ` այդ ճամբով անոնց գերիշխող [[Մշակոյթ|մշակոյթ]]ը, փոքր ու տկար ազգերուն պարտադրելու մեղսագործութեան:<ref name=":0">[http://www.unesco.org/new/ru/media-services/single-view/news/focus_on_new_information_technologies_for_international_mother_language_day/ Մայրենի Լեզուի Միջազգային Օրը ԵՈՒՆԵՍՔՕ-ի կայքին վրայ] {{ref-ru}}</ref>։ |
||
Ըստ [[ԵՈՒՆԵՍՔՕ]]-ի գնահատականի՝ աշխարհի վեց հազար լեզուներ կորուստի մատնուելու եզրին են<ref name=":0" />։ |
|||
== Պատմութիւն == |
|||
[[Պատկեր:Shaheed_Minar.JPG|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Shaheed_Minar.JPG|ձախից|մինի|Շահիտ Մինար՝ Նահատակներու յուշարձանը Պանկլատէշի Տակկայի համալսարանին մէջ։ Յարգանքի տուրք կը մատուցուի պենկալերէնի համար պայքարի՝ 21 Փետրուար 19521-ի զոհերու յիշատակին։]] |
|||
[[1947 թուական|1947]]-ին, երբ անգլիացիները վերջապէս կը հեռանան [[Հնդկաստան|Հնդկաստանէն]], կը կազմաւորուի [[Փաքիստան]] պետութիւնը։ Այն կազմուած էր երկու խոշոր տարածաշրջաններէ, որոնք իրարմէ կտրուկ կը տարբերէին մշակոյթով եւ լեզուով. արեւմտեան Փաքիստանին մէջ կ՚իշխէր ուրտու լեզուն, իսկ արեւելեանին մէջ՝ բենգալերէնը։ Չնայած բենգալերէնը միլիոնաւոր մարդկանց մայրենի լեզուն էր, սակայն [[1948 թուական|1948]]-ին Փաքիստանի կառավարութիւնը ամբողջ երկրին համար պետական լեզու կը հռչակէ ուրտուն։ |
|||
Կառավարութեան որոշումը երկրի արեւելեան մասի բնակչութեան մեծ մասը դժգոհութեամբ կ՚ընդունի, բողոքի ցոյցեր տեղի կ՚ունենան։ Կառավարութիւնը ոչ միայն հաշուի չի նստիր արեւելեան տարածաշրջանի բնակիչներու պահանջներուն հետ, այլեւ կը ճնշէ պենկալերէնի պաշտպանութեան ուղղուած ցոյցերը։ Իսկ [[1952 թուական|1952]]-ին Տակկա քաղաքին մէջ կայացած ուսանողական ցոյցը ճնշելու ժամանակ քանի մը մարդ կը զոհուի՝ կը զոհուին յանուն իրենց մայրենի լեզուի իրաւունքի պաշտպանութեան: Այս ողբերգական դէպքերուն հետեւանքով արդէն բողոքի զանգուածային ցոյցեր ծայր կ՚առնենմ։ Հակամարտութեան ընթացքին [[1956 թուական|1956]]-ին պենկալերէնը, ի վերջոյ, պետական լեզուի կարգավիճակ կը ստանայ։ |
|||
Մայրենի լեզուի իրաւունքներու համար մղուող պայքարը նպաստեց պենկալցիներու ազգային ինքնագիտակցութեան աճին։ Ազգային-ազատագրական պատերազմէն ետք Արեւելեան Փաքիստանը առանձնացաւ, եւ [[1971 թուական|1971]]-ին առաջացաւ նոր պետութիւն՝ [[Պանկլատէշ|Պանկլատէշը]]։ |
|||
Պանկլատէշի մէջ [[21 Փետրուար|21 Փետրուարը]] կը նշուի որպէս ազգային տօն՝ Մայրենի լեզուի օր, իսկ մայրաքաղաք Տակկայի մէջ զոհուած ուսանողներու յիշատակին յուշարձան կը կանգնեցուի։ |
|||
Բուռն իրադարձութիւններու յիշատակին [[Նոյեմբեր]] 1999-ին [[ԵՈՒՆԵՍՔՕ]]-ն 21 Փետրուարը Մայրենի լեզուի միջազգային օր կը հռչակէ։ |
|||
== Ծանօթագրութիւններ == |
== Ծանօթագրութիւններ == |
||
| Տող 16. | Տող 31. | ||
[[it:Giornata internazionale della lingua madre]] |
[[it:Giornata internazionale della lingua madre]] |
||
[[ru:Международный день родного языка]] |
[[ru:Международный день родного языка]] |
||
[[Ստորոգութիւն:ՄԱԿ]] |
|||
[[Ստորոգութիւն:Միջազգային օրեր]] |
|||
[[Ստորոգութիւն:Լեզուներ]] |
|||
[[Ստորոգութիւն:Տօներ]] |
|||
08:07, 21 Հոկտեմբեր 2019-ի տարբերակ
Մայրենի Լեզուի Միջազգային Օր, Նոյեմբեր 1999-ին, ԵՈՒՆԵՍՔՕ-ի Ընդհանուր ժողովի 30-րդ նիստին` լեզուներու եւ մշակոյթներու բազմազանութիւնը պահպանելու եւ զարգացնելու գլխաւոր առաջադրանքով տրուած որոշումն է։
Միջազգային Մայրենի լեզուի օրը կը յիշատակուի 2000 թուականէն ի վեր։
Պատճառը աշխարհի տարածքին յամեցող խտրականութեանց եւ հալածանքներու հակաքաղաքակրթական «ժառանգութիւն»-ն էր, որուն ամէնէն ահաւոր դրսեւորումներէն էին մայրենի լեզուներու դէմ ցուցաբերուած անհանդուրժողութիւնն ու այլամերժութիւնը: Քաղաքակրթութեանց պատմութեան բազմազգեան բոլոր մատեաններուն մէջ, հազարաւոր տարիներէ ի վեր, մարդկութիւնը դէմ յանդիման գտնուած է բռնակալ ու տիրակալ հզօր ազգերու մայրենի լեզուն, նաեւ` այդ ճամբով անոնց գերիշխող մշակոյթը, փոքր ու տկար ազգերուն պարտադրելու մեղսագործութեան:[1]։
Ըստ ԵՈՒՆԵՍՔՕ-ի գնահատականի՝ աշխարհի վեց հազար լեզուներ կորուստի մատնուելու եզրին են[1]։
Պատմութիւն
1947-ին, երբ անգլիացիները վերջապէս կը հեռանան Հնդկաստանէն, կը կազմաւորուի Փաքիստան պետութիւնը։ Այն կազմուած էր երկու խոշոր տարածաշրջաններէ, որոնք իրարմէ կտրուկ կը տարբերէին մշակոյթով եւ լեզուով. արեւմտեան Փաքիստանին մէջ կ՚իշխէր ուրտու լեզուն, իսկ արեւելեանին մէջ՝ բենգալերէնը։ Չնայած բենգալերէնը միլիոնաւոր մարդկանց մայրենի լեզուն էր, սակայն 1948-ին Փաքիստանի կառավարութիւնը ամբողջ երկրին համար պետական լեզու կը հռչակէ ուրտուն։
Կառավարութեան որոշումը երկրի արեւելեան մասի բնակչութեան մեծ մասը դժգոհութեամբ կ՚ընդունի, բողոքի ցոյցեր տեղի կ՚ունենան։ Կառավարութիւնը ոչ միայն հաշուի չի նստիր արեւելեան տարածաշրջանի բնակիչներու պահանջներուն հետ, այլեւ կը ճնշէ պենկալերէնի պաշտպանութեան ուղղուած ցոյցերը։ Իսկ 1952-ին Տակկա քաղաքին մէջ կայացած ուսանողական ցոյցը ճնշելու ժամանակ քանի մը մարդ կը զոհուի՝ կը զոհուին յանուն իրենց մայրենի լեզուի իրաւունքի պաշտպանութեան: Այս ողբերգական դէպքերուն հետեւանքով արդէն բողոքի զանգուածային ցոյցեր ծայր կ՚առնենմ։ Հակամարտութեան ընթացքին 1956-ին պենկալերէնը, ի վերջոյ, պետական լեզուի կարգավիճակ կը ստանայ։
Մայրենի լեզուի իրաւունքներու համար մղուող պայքարը նպաստեց պենկալցիներու ազգային ինքնագիտակցութեան աճին։ Ազգային-ազատագրական պատերազմէն ետք Արեւելեան Փաքիստանը առանձնացաւ, եւ 1971-ին առաջացաւ նոր պետութիւն՝ Պանկլատէշը։
Պանկլատէշի մէջ 21 Փետրուարը կը նշուի որպէս ազգային տօն՝ Մայրենի լեզուի օր, իսկ մայրաքաղաք Տակկայի մէջ զոհուած ուսանողներու յիշատակին յուշարձան կը կանգնեցուի։
Բուռն իրադարձութիւններու յիշատակին Նոյեմբեր 1999-ին ԵՈՒՆԵՍՔՕ-ն 21 Փետրուարը Մայրենի լեզուի միջազգային օր կը հռչակէ։