Ֆրիդրիխ Շելինգ

Ֆրիդրիխ Շելինգ; Friedrich Schelling
Ծնվել է	հունվարի 27, 1775[…] Լեոնբերգ, Բյոբլինգեն, Շտուտգարտի ադմինիստրատիվ օկրուգ, Բադեն-Վյուրթեմբերգ
Մահացել է	օգոստոսի 20, 1854[…] (79 տարեկան) Բադ Ռագաց, Սանկտ Գալլեն, Շվեյցարիա
Քաղաքացիություն	Վյուրտեմբերգի թագավորություն
Դավանանք	լյութերականություն
Ուղղություն	գերմանական իդեալիզմ
Մասնագիտություն	փիլիսոփա, համալսարանի դասախոս և գրող
Հաստատություն(ներ)	Լյուդվիգ Մաքսիմիլիանի Մյունխենի համալսարան, JMU, Ենայի համալսարան, HU Berlin և Էրլանգեն-Նյուրնբերգի համալսարան
Գործունեության ոլորտ	Բնափիլիսոփայություն, բնագիտություն, էսթետիկա, մետաֆիզիկա և իմացաբանություն
Պաշտոն(ներ)	պրոֆեսոր
Անդամակցություն	Բավարիական գիտությունների ակադեմիա, Հունգարիայի գիտությունների ակադեմիա և Պրուսիայի գիտությունների ակադեմիա
Ալմա մատեր	Թյուբինգենի համալսարան, Լայպցիգի համալսարան և Tübinger Stift?
Տիրապետում է լեզուներին	գերմաներեն
Եղել է գիտական ղեկավար	Ludwig Wihl? և Գեորգ Վիլհելմ Ֆրիդրիխ Հեգել
Ազդվել է	Պլատոն, Ջորդանո Բրունո, Յակոբ Բյոմե, Բենեդիկտ Սպինոզա, Լայբնից Գոթֆրիդ Վիլհելմ, Իմանուիլ Կանտ, Ժան Ռոբինե, Friedrich Heinrich Jacobi?, Յոհան Գոթֆրիդ Հերդեր, Յոհան Վոլֆգանգ ֆոն Գյոթե, Ֆրիդրիխ Հյոլդեռլին և Յոհան Գոտլիբ Ֆիխտե
Պարգևներ	և
Ամուսին(ներ)	Պաուլինե Գոտտեր և Կարոլինա Շելինգ
Երեխա(ներ)	Կլարա Վայց, Hermann Schelling? և Julie von Eichhorn?
Ուսուցիչ	Յոհան Գոտլիբ Ֆիխտե, Ludwig Joseph Uhland?, Gottlob Christian Storr?, Johann Friedrich LeBret?, Johann Friedrich Flatt? և Christian Friedrich von Schnurrer?
Աշակերտներ	Ֆելիքս Ռավեսսոն և Johann Erich Berger?
	Ներշնչվել է
	Ստորագրություն;
	Friedrich Wilhelm Schelling Վիքիպահեստում

Ֆրիդրիխ Վիլհելմ Ժոզեֆ Շելինգ (գերմ.՝ Friedrich Wilhelm Joseph von Schelling, հունվարի 27, 1775(1775-01-27)^[1]^[2]^[3]^[…], Լեոնբերգ, Բյոբլինգեն, Շտուտգարտի ադմինիստրատիվ օկրուգ, Բադեն-Վյուրթեմբերգ^[4] - օգոստոսի 20, 1854(1854-08-20)^[1]^[2]^[3]^[…], Բադ Ռագաց, Սանկտ Գալլեն, Շվեյցարիա), գերմանացի փիլիսոփա, գերմանական իդեալիզմի ներկայացուցիչ։

Կենսագրություն

Ավարտել է Տյուբինգենի աստվածաբանական ինստիտուտը։ Բարեկամական կապեր է պահպանել Յոհան Գյոթեի, Յոհան Ֆիխտեի, Յոհան Շիլլերի, Ֆրիդրիխ Շլեգելի հետ։ Ենայի (1798-1803), Էռլանգենի (1820-1826), Մյունխենի (1827-1841), Բեռլինի (1841 թվականից) համալսարանների պրոֆեսոր, 1806 թվականից՝ Մյունխենի գեղարվեստի ակադեմիայի գլխավոր քարտուղարը։ Եղել է Բավարիայի Մաքսիմիլիան 2 թագավորի դաստիարակը։

Շելինգի փիլիսոփայական զարգացումը

Շելինգի փիլիսոփայական զարգացման առաջին շրջանում նկատելի է Ֆիխտեի ազդեցությունը, որը հատկապես զգացվում է նրա «Ես-ի մասին որպես փիլիսոփայության սկզբունքի կամ անպայմանականի մասին մարդկային գիտելիքում» (1795) երկում, ուր զարգացնում է Ֆիխտեի ուսմունքը աշխարհը կառուցող գործուն սուբյեկտի մասին։ Ֆիխտեի հաղթահարումը սկսվում է Շելինգի բնափիլիսոփայական աշխատություններով («Բնության փիլիսոփայության գաղափարները», 1797, «Համաշխարհային հոգու մասին», 1798 ևս), որոնցում նա անցնում է օբյեկտիվ տեսակետին և բնությունը դիտում է որպես իրերի անգիտակից բանականությունից գիտակցության ի հայտ գալու պրոցես։ Երկրորդ շըրջանում, ի տարբերություն նախորդի, Շելինգը ջանում է բացատրել անցումը սուբյեկտիվից օբյեկտիվին («Տրանսցենդենտալ իդեալիզմի համակարգ», 1800)։ Այդ անցումը, որն անհնար է բանախոհության համար՝ նրան հատուկ տրամաբանական ձևերով, իրականանում է «ինտելեկտուալ ինտուիցիայի» միջոցով, որի բարձրագույն արտահայտությունը Շելինգը ռոմանտիկների նման տեսնում է արվեստի մեջ։ Այդ պատճառով գեղագիտությունը Շելինգի համար ոչ թե մասնավոր գիտակարգ է, այլ ընդհանրապես ճանաչողության բարձրագույն օրգանոնը, որը պսակում է տրանսցենդենտալ իդեալիզմի համակարգը (տես նաև «Արվեստի Փիլիսոփայությունը» դասընթացը՝ կարդացված 1802-03 թվականին, հրատարակվել է 1907)։

Բնափիլիսոփայական հետազոտություններ

Բնափիլիսոփայությունն ու տրանսցենդենտալ իդեալիզմը կապակցվում են նույնության Փիլիսոփայության մեջ («Փիլիսոփայության իմ համակարգի շարադրանքը», 1801)։ Համաշխարհային երևույթների հիմքում, ըստ Շելինգի, ընկած է բացարձակ բանականությունը կամ ոգու և բնության միասնությունը, որը ինքնաճանաչման պրոցեսում երկատվում է սուբյեկտիվ և օբյեկտիվ նախասկիզբների բևեռայնության, որոնք նոր միացում են որոնում։ Այսպիսով, Շելինգի հիմնավորում է «երկմիասնական իդեալ-ռեալիզմ» որը հանգեցնում է նրան սկզբում ազատության պրոբլեմին («Փիլիսոփայական հետազոտություններ մարդկային ազատության էության մասին», 1809), ապա՝ «հայտնության Փիլիսոփայությանը»։ Այստեղ Շելինգը, հեռանալով իմաստասիրման ավանդական եղանակից, մշակում է թեոսոֆիայի համակարգ, որը կազմված է «առասպելաբանության փիլիսոփայությունից և «հայտնության փիլիսոփայությունից»։ Առասպելաբանությունը, ըստ Շելինգի, ունի օբյեկտիվ նշանակություն համընկնում է աստվածարարման պրոցեսի հեա․ այդ պատճառով առասպելի այլաբանական և վերլուծական մեկնաբանությունը պետք է փոխարինվի դրանց ներքին վերապրումով ու համադրական ըմբռնումով։ Այս կերպ հասկացված առասպելաբանությունը դառնում է հայտնություն կամ աշխարհի սրբագործված պատմություն՝ որպես Աստվածության լքում և վերադարձ դեպի Աստվածությունը քրիստոնեության մեշ։ Կ․ Մարքսը և Ֆ․ Էնգելսը բարձր են գնահատել Շելինգի բնափիլիսոփայության դիալեկտիկան և զարգացման ուսմունքը, միաժամանակ քննադատել «պոզիտիվ փիլիսոփայությունը»՝ դրա մեջ տեսնելով Շելինգի դավաճանությունը իր փիլիսոփայական անցյալին։ Վաղ շրջանի Շելինգի ազդեցությունը նկատելի է Գ․ Հեգելի ուսմունքում։ Նրա բնափիլիսոփայությունը նպաստել է Լ․ Օկենի, Հ․ Ստեֆենսի, Հ․ Էրստեդի հայացքների ձևավորմանը, արժանացել Գյոթեի բարձր գնահատականին։ Առասպելաբանության տեսությունը, որի սկզբնավորողն ըստ էության Շելինգն է, հզոր խթան է եղել է․ Կասիրերի առասպելաբանական ըմբռնման ստեղծման համար։ Նրա ազդեցությունն ակնհայտ է Կ․ Յունգի «խորքային հոգեբանության» մեջ և Ա․ Ֆ․ Լոսևի 1820-ական թվականների աշխատություններում։

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Kunstindeks Danmark (դան.)
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 Deutsche Nationalbibliothek Record #118607057 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
↑ CONOR.Sl
↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.

Վիքիքաղվածքն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ֆրիդրիխ Շելինգ» հոդվածին։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ֆրիդրիխ Շելինգ» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 8, էջ 476)։

[_d7879b0852b5dbdc-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.

[_7ed669b74d38e736-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Kunstindeks Danmark (դան.)

[_99b8fa3ab1973093-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)

[_b9908902c86e8a97-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 Deutsche Nationalbibliothek Record #118607057 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.

[_969cde444306544a-5] CONOR.Sl

[_a828ecee72ad427b-6] Mathematics Genealogy Project — 1997.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]