Սահմանադրական դատարան
Սահմանադրական դատարան, պետական իշխանության դատական ճյուղին պատկանող սահմանադրական վերահսկողության մարմին, որի իրավասության ներքո է գտնվում սահմանադրությանը իրավական նորմերի համապատասխանության գնահատումը։ Սահմանադրական դատարանը (ի տարբերություն մնացած բոլոր դատարանների) իրավունք ունի ուժը կորցրած ճանաչել օրենքը կամ նորմատիվ իրավական ակտը, եթե այն ճանաչվի հակասահմանադրական։
Պատմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Առաջին անգամ սահմանադրական դատարան ստեղծվել է Ավստրիայում (Ավստրիայի սահմանադրական դատարան) 1920 թվականին։ Նրա կոնցեպցիան մշակել է ավստրիացի իրավաբան Հանս Կելզեն[1]։
Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո սահմանադրական դատարան ստեղծվեց ԳԴՀ-ում (ԳԴՀ-ի սահմանադրական դատարան), այնուհետև Ֆրանսիայում՝ 1958 թվականին Հինգերորդ հանրապետության հիմնադրման ժամանակ (Ֆրանսիայի սահմանադրական դատարանը՝ դատական գործառույթների հետ միասին, սակայն սահմանափակ լիազորություններով), 1980 թվականին Բելգիայում՝ երկրի ֆեդերալիզացման ժամանակ (Բելգիայի սահմանադրական դատարանը, որը սկզբում անվանվել է Արբիտրաժային, սակայն հենց սկզբից ունեցել է սահմանադրական լիազորություններ)։
1963 թվականին ստեղծվեց Հարավսլավիայի սահմանադրական դատարանը, 1986 թվականին Լեհաստանում, իսկ 1990-ական թվականների սկզբին՝ գործնականում բոլոր արևելաեվրոպական պետություններում (այդ թվում Ռուսաստանում՝ Ռուսաստանի սահմանադրական դատարան)։
Խորհրդային միությունում 1989 թվականի դեկտեմբերի 23-ի ԽՍՀՄ № 973-I «ԽՍՀՄ-ում սահմանադրական վերահսկողության մասին» օրենքով սահմանադրական հսկողության գործառույթները հանձնարարվում էին օրենսդիր մարմիններին՝ Ազգային պատգամավորների խորհրդին։ ԽՍՀՄ ազգային պատգամավորների համագումարի ժամանակ ձևավորվեց Սահմանադրական հսկողության հանձնաժողով։ Նմանատիպ հանձնաժողովներ ստեղծվեցին և՛ դաշնակիցների Գերագույն Խորհուրդների օրոք (բացառությամբ Ռուսաստանի Խորհրդային Ֆեդերատիվ Սոցիալիստական Հանրապետության, որտեղ նման հանձնաժողով այդպես էլ չստեղծվեց[2]), և՛ ինքնիշխան հանրապետությունների օրոք։
Գերագույն դատարանը` որպես սահմանադրական դատարան
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Մի շարք պետություններում չկան սահմանադրական դատարաններ, իսկ օրենքների սահմանադրականությունը որոշելու, սահմանադրությանը հակասող օրենքների ուժը կորցրած ճանաչելու լիազորություն ունի Գերագույն դատարանը (օրինակ՝ ԱՄՆ-ի Գերագույն դատարանը, Շվեյցարական գերագույն դատարանը, այդպես էր նաև ԽՍՀՄ-ում՝ 1924 թվականի սահմանադրությամբ)։
Տես նաև
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Սահմանադրություն
- Սահմանադրականություն
- Իրավաբանություն
- Ռուսաստանի Դաշնության սահմանադրական դատարան
- Բելգիայի սահմանադրական դատարան
- Գերմանիայի սահմանադրական դատարան
- Ֆրանսիայի սահմանադրական խորհուրդ
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ Constitutional Court of Austria - History Արխիվացված 2012-08-26 Wayback Machine
- ↑ Авакьян С.А (2000). «Конституция России: природа, эволюция, современность». Сашко. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 8-ին. Վերցված է 2011 թ․ մայիսի 6-ին.