Jump to content

Նատուրալիզմ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Ջորջ Սանտայանա

Նատուրալիզմ, գաղափար կամ հավատ է, համաձայն որի միայն բնության օրենքներն ու ուժերն են (ֆիզիկայի օրենք)(ի տարբերություն գերբնականին և հոգևորին) իշխում աշխարհի վրա. գաղափար կամ հավատ՝ բնական աշխարհից այն կողմ ոչինչ չկա[1]։ Նատուրալիզմի հետևորդները (նատուրալիստներ) պնդում են՝ բնական տիեզերքի կառուցվածքը և վարքագիծը ձևավորում են բնական օրենքները և որ յուրաքանչյուր փուլում փոփոխվող տիեզերքը այս օրենքների արդյունքն է[2]։

Նատուրալիզմը ինտուիտիվ կերպով կարելի է բաժանել մետաֆիզիկական և մեթոդաբանական բաղադրիչների[3]։ Մետաֆիզիկական բաղադրիչը այս դեպքում վերաբերում է իրականության բնույթի փիլիսոփայական ուսումնասիրությանը։ Փիլիսոփա Պոլ Կուրցը վիճում է՝ ասելով, որ բնությունը լավագույնս բացատրվում է նյութական սկզբունքներով։ Այս սկզբունքներից են զանգվածը, էներգիան և ֆիզիկական և քիմիական այլ հատկություններ, որոնք ընդունվում են գիտական հասարակության կողմից։ Համաձայն նատուրալիզմի նման տեսանկյան՝ հոգիները, աստվածները և ոգիները իրական չեն և որ բնության մեջ ոչ մի «նպատակ չկա»։ Նատուրալիզմում նման բացարձակ հավատը սովորաբար նշանակում է մետաֆիզիկական նատուրալիզմ[4]։ Ի տարբերություն, ենթադրական նատուրալիզմը աշխատանքային մեթոդներում առանց անպայմանորեն հաշվի առնելու նատուրալիզմը որպես բացարձակ հավատ՝ փիլիսոփայության մասնակցությամբ, կոչվում է մեթոդաբանական նատուրալիզմ[5]։ Թեման ընկալվող գիտելիքի փիլիսոփայությունն է։

Բացառությամբ պանթեիստների, որոնք հավատում են, որ Բնությունը և Աստված մեկն է և միևնույն բանն է, թեիստները խաղարկում են այն գաղափարը, որ բնության մեջ է ամբողջ իրականությունը։ Համաձայն որոշ թեիստների, բնական օրենքները կարելի է տեսնել որպես այսպես կոչված աստծու (աստվածների) երկրորդական պատճառներ։ 20-րդ դարում Վիլիարդ Վան Օրման Քյունը, Ջորջ Սանտայանան և այլ փիլիսոփաներ պնդում էին, որ նատուրալիզմի հաջողությունը գիտության մեջ նշանակում էր՝ գիտական մեթոդները պետք է նույնպես կիրառվեն փիլիսոփայության մեջ։ Համաձայն այս տեսակետի գիտությունը և փիլիսոփայությունը պետք է ձևավորեն շարունակական բնույթ։

Սկզբնակետ և պատմություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Փիլիսոփայական նատուրալիզմի գաղափարները և ենթադրությունները առաջին անգամ երևան են եկել հոնիական նախասոկրատեսյան փիլիսոփաների աշխատանքներում։ Նրանցից մեկը Թեյլսն է, որը համարվում էր գիտության հայրը, քանի որ նա առաջինն էր բացատրություն տվել բնական երևույթներին՝ առանց կիրառելու գերբնական պատճառներ։ Վաղ շրջանի այս փիլիսոփաները համաձայնում էին փորձառական ուսումնասիրություններին, որոնք զարմանալի կերպով կանխատեսում էին նատուրալիզմը[6]։

Մեթոդաբանական նատուրալիզմում առկա ժամանակակից ընդգծումները առաջին հերթին ծագել են միջնադարյան գիտնականների, մտածողների մոտ 12-րդ դարի Վերածնունդի շրջանում։ Մինչև ուշ միջնադար բնական պատճառների վերաբերյալ ուսումնասիրությունները դարձան քրիստոնյա նատուրալիստ փիլիսոփաների խորհրդանիշը։ Չնայած բնութագրորեն բաց պատուհան թողնելով աստծո ուղղակի միջամտության հնարավորության համար, նրանք հաճախ արհամարհանքով են վերաբերվել այն ժամանակակիցների նկատմամբ, ովքեր հավատում էին հրաշքներին՝ բնական բացատրություններ փնտրելու փոխարեն։ Փարիզի Համալսարանի հոգևորական Ժան Բուրիդանը, ով համարվել է թերևս միջին դարերի արվեստի ամենավառ ներկայացուցիչը համադրել է համապատասխան բնական պատճառների ուսումնասիրությունները անսովոր աստղագիտական երևույթները գերբնականին վերագրելու ընդհանուր ժողովրդական սովորությանը։ 14-րդ դարում նատուրալիստ փիլիսոփա Նիկոլ Օրեսմեն, ով դառնալու էր նաև հռոմեական կաթոլիկ եպիսկոպոս, հորդորում էր, որ բնության տարբեր հրաշալիքներ քննարկելով՝ ոչ մի պատճառ չկա օգնություն խնդրելու երկնքից, որը տկարի վերջին ապաստանն է, կամ սատանայից, կամ մեր փառավոր Աստծուց, կարծես թե նա ստեղծել է այս ամենը ավելի ուղղակիորեն, քան այն երևույթները, որոնց պատճառները, մեր կարծիքով հայտնի է մեզ"։

Բնության նատուրալիստական ուսումնասիրությունների վերաբերյալ խանդավառությունը աճեց 16-րդ և 17-րդ դարերում, երբ քրիստոնյաները ավելի ու ավելի շեղեցին իրենց հետաքրքրությունը հայտնաբերելու այսպես կոչված երկրորդական պատճառները, որոնք Աստված կիրառել է աշխարհը ստեղծելուց։ Իտալացի կաթոլիկ Գալիլեո Գալիլեին (1564–1642) նոր փիլիսոփայության առաջին ջատագովներից մեկը, պնդում էր, որ "բնությունը երբեք չի խախտում օրենքները, որոնք դրված են նրա առջև"[7]։

Հետագա գիտական հեղափոխությունները բացատրական եղանակներ էին առաջարկում ոչ թեիստական բնույթի՝ կենսաբանության, երկրաբանության, ֆիզիկայի և բնական այլ գիտությունների համար։ Երբ Պիեռ Սիմոն դե Լապլասեին հարցրեցին, թե ինչու մեխանիզմների վերաբերյալ իր աշխատանքներում ոչինչ չկա Աստծու մասին նշված, նա պատասխանեց, որ այդ հիպոթեզի կարիքը չունի[8]։

Համաձայն Թեքսասի գիտությունների քաղաքացիներ կազմակերպության նախագահ Ստիվեն Շաֆերսմենի մեթոդաբանական նատուրալիզմի շարունակական որդեգրումը, ավելի ուշ նաև մետաֆիզիկական նատուրալիզմը գիտության մեջ նվաճումներ ունեցավ և իր բացատրական ուժի աճ[9][10]։ Այս նվաճումները նույնպես պատճառ հանդիսացան դիրքերի ցրման՝ կապված մետաֆիզիկական նատուրալիզմի հետ, ինչպիսին է օրինակ իկզիստենցիալիզմը[11]։

Նատուրալիզմ տերմինի ընթացիք կիրառումը ծագում է Ամերիկայում տեղի ունեցող բանավեճերից վերջին դարավերջի առաջին կեսին։ Այս շրջանի ինքնահռչակ նատուրալիստներ են Ջոն Դեվեյը, Էռնեստ Նեյջելը, Սիդնեյ Հուքը և Ռոյ Վուդ Սելլարսը։ Նրանց համար միակ իրականությունը բնությունն է։ Չկա գերբնական ոչինչ։ Գիտական մեթոդը ամբողջ իրականությունը ուսումնասիրել կարողանալն է՝ ներառյալ մարդկային հոգին։ "Այսպես ասած, նատուրալիզմը մասնավորապես տեղեկատվական տերմին չէ...Ժամանակակից փիլիսոփաների մեծամասնությունը հոժարակամ կմերժեր գերբնական երևույթները և կթողներ միայն գիտությունը, որը մարդկության հոգու մասին կարևոր ճշմարտությունը տանող հնարավոր ճանապարհ է (եթե ոչ միակը)"[12]։

Ստուգաբանություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մեթոդաբանական նատուրալիզմ տերմինը ծագել է վերջերս։ Համաձայն Ռոնալդ Նամբերսի այն հորինել է Պոլ դե Վրիեսը (Վիթոնի Քոլեջի պրոֆեսոր)1983 թվականին։ Նա տարբերում էր, ինչպես ինքն էր կոչում Մեթոդաբանական նատուրալիզմ, (կարգապահական մեթոդ, որը չի խոսում Աստծու գոյության մասին) և մետաֆիզիկական նատուրալիզմ(հերքում է մշտագո Աստծու գոյությունը )[13]։ Մեթոդաբանական նատուրալիզմ տերմինը օգտագործվել է 1937 թվականին Էդգար Բրայթմենի կողմից "Փիլիսոփայական ակնարկ " հոդվածում ի հակադրություն նատուրալիզմին առհասարակ, սակայն այստեղ գաղափարը ամբողջապես ձևավորված չէ[14]։

Մետաֆիզիկական նատուրալիզմ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մետաֆիզիկական նատուրալիզմը, որը նաև կոչվում է օնթոլոգիական նատուրալիզմ և փիլիսոփայական նատուրալիզմ, փիլիսոփայական աշխարհայացք է և հավատական համակարգ, համաձայն որի չկա ոչինչ բացի բնական տարրերից, օրենքներից և նման փոխհարաբերությունները ուսումնասիրվում են բնական գիտությունների կողմից, այսինքն նրանք հասկանում են մեր ֆիզիկական շրջակայքը մաթեմատիկական մոդելի շնորհիվ։ Մեթոդաբանական նատուրալիզմը, մյուս կողմից, վերաբերում է բացառապես գիտության մեթոդաբանությանը, որի համար մետաֆիզիկական նատուրալիզմը նախատեսում է միայն մեկ հնարավոր օնթոլոգիական հիմք։ Համաձայն մետաֆիզիկական նատուրալիզմի՝ գիտակցության և մտքի հետ կապված բոլոր հատկությունները նվազեցվում են կամ կատարվում են բնության կողմից։ Ընդհանուր առմամբ, համապատասխան աստվածաբանական պատկերը կրոնական նատուրալիզմ կամ հոգևոր նատուրալիզմ է։ Մետաֆիզիկական նատուրալիզմը հատկապես հերքում է մի շարք կրոնների մաս կազմող գերբնական գաղափարներն ու բացատրությունները։

Մեթոդաբանական նատուրալիզմ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մեթոդաբանական նատուրալիզմը առնչվում է ոչ թե գոյություն ունենալուն, այլ բնության էության ուսումնասիրության մեթոդներին։ Բացառապես բոլոր գիտական աշխատանքները (վարկածներն ու իրադարձությունները) պետք է բացատրվեն և ստուգվեն բնական պատճառներին և իրադարձություններին համաձայն։ Բնության ծագումը պարզ չէ։ Նատուրալիզմի այս երկրորդ իմաստը միայն փորձում է ապահովել մի շրջանակ, որի շրջանակներում կառավարելի լինի բնության օրենքների գիտական ուսումնասիրությունը։ Մեթոդաբանական նատուրալիզմը գիտելիք ստանալու ձև է։ Սա մտքի անջատ համակարգ է, որը կապված է իրականության ճանաչողական մոտեցման հետ և այսպիսով գիտելիքի փիլիսոփայություն է։ Սոցիոլոգ Էլեն Էքլանդի ուսումնասիրությունները առաջարկում են այն տեսակետը, որ կրոնական գիտնականները գործնականում դիմում են մեթոդաբանական նատուրալիզմին։ Նրանք զեկուցում են, որ իրենց կրոնական հավատները ազդում են հետևանքների վրա, բայց ոչ գիտական փորձերի վրա[15][16]։

1996 թվականից այն կողմ թողարկված հոդվածներում և գրքերում Ռոբերտ Փեննոքը գրել է՝ կիրառելով մեթոդաբանական նատուրալիզմ տերմինը հստակեցնելու համար, որ գիտական մեթոդը սահմանափակվում է բնական բացատրություններով առանց ենթադրելու գերբնականի առկայությունը կամ ոչ առկայությունը և հիմնված չէ դոգմատիկ մետաֆիզիկական նատուրալիզմի վրա (ինչպես որ պնդում են ինտելեկտուալ նախագծման ստեղծողներն ու հետևորդները)։ Պեննոկի վկայությունը որպես փորձագետ վկա Կիզմիլլերում ընդդեմ Դովերի շրջանի դպրոցի դատի ժամանակ դատավորի կողմից վկայակոչվել է նրա "Հուշագիր տեսակետ"-ում՝ "Մեթոդաբանական նատուրալիզմը գիտության հիմունքային օրենքն է այսօր"[17][18]։

Տեսակետներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ռոբերտ Պեննոկ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ռ. Պեննոկը պնդում է՝ քանի որ գերբնական գործոններն ու ուժերը բնական աշխարհի վերևում և ներքևում են և դրա գործոններն ու ուժերն են և սահմանափակված չեն բնական օրենքներով, միայն տրամաբանական անհնարինություններն են սահմանափակում այն, ինչ գերբնական գործոնները չեն կարող իրականացնել[19]։ Նա ասում է, "Եթե մենք կարող էինք ստանալ բնական գիտելիք գերբնական ուժերը հասկանալու համար, ապա սահմանումով դրանք չէին լինի գերբնական"։ Քանի որ գերբնականը մեզ համար համարվում է առեղծված, ապա այն ոչ մի հիմքեր չի կարող ապահովել՝ գիտական մոդելները դատելու համար։ Փորձարարությունը պահանջում է փոփոխականների դիտարկում և վերահսկում... Սակայն ելնելով սահմանումից մենք ոչ մի վերահսկողություն չունենք գերբնական սուբյեկտների կամ ուժերի նկատմամբ։ Գիտությունը ոչ մի գործ չունի իմաստի հետ. գիտական պատճառաբանման փակ համակարգը չի կարող կիրառվել այն սահմանելու համար։ Թողնելով որ գիտությունը դիմի անփորձարկելի գերբնական ուժերին, գիտնականի գործը կդարձներ անիմաստ՝ խաթարելով կարգապահությունը, որի շնորհիվ գիտությունը վերելք է ապրում։ Այս տեսակի նատուրալիզմում ոչինչ չկա գերբնականի առկայության կամ ոչ առկայության վերաբերյալ, որը համաձայն այս սահմանման՝ բնական փորձարկումից դուրս է։

Որպես գործնական քննարկում, գերբնական բացատրությունների հերքումը կարող է պարզապես պրագմատիկ լինել, սակայն այնուամենայնիվ այն կարող է հնարավոր լինել օնթոլոգիական սուպերնատուրալիստի համար՝ ընդունելու և փորձարկելու մեթոդաբանական նատուրալիզմը։ Օրինակ, գիտնականը կարող է հավատալ Աստծուն միաժամանակ կիրառելով մեթոդաբանական նատուրալիզմը իր գիտական աշխատանքներում։ Այս կերպ չի բացառվում գիտելիքը, որը ինչ որ կերպ կապված է գերբնականի հետ։ Ընդհանուր առմամբ այն, ինչ կարելի է գիտականորեն ուսումնասիրել և բացատրել չի կարող գերբնական լինել՝ պարզապես ելնելով սահմանումից։

Ալվին Պլատինգա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ալվին Պլատինգան, ով փիլիսոփայության դասախոս էր Նոտրե Դամում, ինչպես նաև քրիստոնյա, հայտնի է որպես նատուրալիզմի քննադատ[20][21]։ Նատուրալիզմի վերաբերյալ իր էվոլյուցիոն բանավեճում նա ասում է, որ հավանականությունը, ըստ որի էվոլյուցիան ստեղծվել է մարդկանց վստահելի ճշմարիտ համոզմունքներով, փոքր է կամ անհասկանալի, մինչև որ նրանց էվոլյուցիան չի հետաքննվում։ Համաձայն Դեյվիդ Կահանի (Գլազգոյի Համալսարան)՝ որպեսզի պարզ դառնա հավատի արդարացումը. այն պետք է փնտրել գերբնական թեիզմի կոնտեքստում[22][23][24] (See also supernormal stimuli)։ Պլանտինգան պնդում է, որ նատուրալիզմը և էվոլյուցիան միասին հաղթահարում են այն հավատաը, որ մեր ճանաչողական ընդունակությունները վստահելի են։

Կիզմիլլերի դատավարության ժամանակ, նա բնութագրում է մեթոդաբանական նատուրալիզմը որպես "առաջարկվող հարկադրում " գիտության վրա և պնդում է, որ գիտությունը կարհամարհի գերբնական պատճառի վերաբերյալ յուրաքանչյուր հավատ[25]։

Վ.Վ. Քուին

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քուինը նկարագրում է նատուրալիզմը որպես մի դիրքը, որտեղ ճշմարտության համար չկա ավելի բարձր դատարան, քան բնական գիտությունն է։ Գիտության պնդումները դատելու համար չկա ավելի լավ մեթոդ, քան գիտական մեթոդն է։ Ինչպես նաև չկա կարիք կամ տեղ "առաջին փիլիսոփայի" համար, ինչպիսին է աբստրակտ մետաֆիզիկան կամ Էպիստեմոլոգիան, որը կարող է հիմնավորել գիտությունը կամ գիտական մեթոդը։

Այսպիսով փիլիսոփայությունը պետք է օգտվի գիտնականների հայտնագործություններից՝ միաժամանակ քննադատելով, եթե այդ պնդումները անհիմն են, շփոթեցուցիչ կամ հակասական։ Քուինի կարծիքով, փիլիսոփայությունը շարունակական է գիտությանը զուգահեռ և երկուսն էլ էմպիրիկ են[26]։ Նատուրալիզմը դոգմատիկ հավատ չէ գիտության ժամանակակից տեսանկյան լիարժեք ճշգրտության մասին։ Այլ այն պարզապես պնդում է, որ գիտությունը լավագույն միջոցն է տիեզերքի գործընթացների բացահայտման համար և որ այս գործընթացները այն է, ինչ ժամանակակից գիտությունը փորձում է հասկանալ։ Սակայն Քուինի "Փոխարինող նատուրալիզմը" քիչ թվով աջակիցներ ունի փիլիսոփաների շրջանակներում[27]։

Կարլ Պոպպեր

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պոպպերը նատուրալիզմը հավասարեցնում է գիտության ինդուկտիվ թեորիայի։ Նա հերքում է, որ այն հիմնված է իր ընդհանուր ինդուկցիայի քննադատության վրա, միաժամանակ ճանաչելով նրա օգտակարությունը հիպոթեզներ հորինելու միջոց։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ Oxford English Dictionary Online naturalism Subscription needed, possibly via a library.
  2. ↑ «CATHOLIC ENCYCLOPEDIA: Naturalism». 2009 թ․ նոյեմբերի 21. Վերցված է 2012 թ․ մարտի 6-ին. «Naturalism is not so much a special system as a point of view or tendency common to a number of philosophical and religious systems; not so much a well-defined set of positive and negative doctrines as an attitude or spirit pervading and influencing many doctrines. As the name implies, this tendency consists essentially in looking upon nature as the one original and fundamental source of all that exists, and in attempting to explain everything in terms of nature. Either the limits of nature are also the limits of existing reality, or at least the first cause, if its existence is found necessary, has nothing to do with the working of natural agencies. All events, therefore, find their adequate explanation within nature itself. But, as the terms nature and natural are themselves used in more than one sense, the term naturalism is also far from having one fixed meaning.»
  3. ↑ Papineau, David "Naturalism", in "The Stanford Encyclopedia of Philosophy" Papineau used the term "ontological" instead of "metaphysical."
  4. ↑ Kurtz, Paul (Spring 1998). «Darwin Re-Crucified: Why Are So Many Afraid of Naturalism?». Free Inquiry. 18 (2).
  5. ↑ Schafersman, Steven D. (1996). «Naturalism is Today An Essential Part of Science». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ հուլիսի 5-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունիսի 14-ին. «Methodological naturalism is the adoption or assumption of naturalism in scientific belief and practice without really believing in naturalism.»
  6. ↑ Jonathan Barnes's introduction to Early Greek Philosophy (Penguin)
  7. ↑ Ronald L. Numbers (2003). "Science without God: Natural Laws and Christian Beliefs." In: When Science and Christianity Meet, edited by David C. Lindberg, Ronald L. Numbers. Chicago: University Of Chicago Press, p. 267.
  8. ↑ Rouse Ball, W. W. [1908] (2003) "Pierre Simon Laplace (1749–1827)", in A Short Account of the History of Mathematics, 4th ed., Dover, ISBN 0-486-20630-0
  9. ↑ Williams, Sally (2007 թ․ հուլիսի 4). «The God curriculum». London: The Telegraph. Վերցված է 2008 թ․ դեկտեմբերի 26–ին-ին.(չաշխատող հղում)
  10. ↑ Schafersman, Steven D. (1996). «Naturalism is Today An Essential Part of Science». Section "The Origin of Naturalism and Its Relation to Science". Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ հուլիսի 5-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունիսի 14-ին. «Naturalism did not exist as a philosophy before the nineteenth century, but only as an occasionally adopted and non-rigorous method among natural philosophers. It is a unique philosophy in that it is not ancient or prior to science, and that it developed largely due to the influence of science.»
  11. ↑ Schafersman, Steven D. (1996). «Naturalism is Today An Essential Part of Science». Section "The Origin of Naturalism and Its Relation to Science". Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ հուլիսի 5-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունիսի 14-ին. «Naturalism is almost unique in that it would not exist as a philosophy without the prior existence of science. It shares this status, in my view, with the philosophy of existentialism.»
  12. ↑ Papineau, David "Naturalism", in "The Stanford Encyclopedia of Philosophy"
  13. ↑ Nick Matzke: On the Origins of Methodological Naturalism Արխիվացված 2006-09-03 Wayback Machine. The Pandas Thumb (March 20, 2006)
  14. ↑ «ASA March 2006 – Re: Methodological Naturalism». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ օգոստոսի 1-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունիսի 14-ին. {{cite web}}: More than one of |archivedate= and |archive-date= specified (օգնություն); More than one of |archiveurl= and |archive-url= specified (օգնություն)
  15. ↑ Belief Net, "What do scientists say"
  16. ↑ Elaine Ecklund's book "Science versus Religion: What do scientists really think"
  17. ↑ Kitzmiller trial: testimony of Robert T. Pennock
  18. ↑ Kitzmiller v. Dover: Whether ID is Science
  19. ↑ Robert T. Pennock, Supernaturalist Explanations and the Prospects for a Theistic Science or "How do you know it was the lettuce?"
  20. ↑ http://philosophy.nd.edu/people/alvin-plantinga/
  21. ↑ Beilby, J.K. (2002). Naturalism Defeated?: Essays on Plantinga's Evolutionary Argument Against Naturalism. G - Reference,Information and Interdisciplinary Subjects Series. Cornell University Press. էջ 9. ISBN 9780801487637. LCCN 2001006111.
  22. ↑ «Gifford Lecture Series - Warrant and Proper Function 1987-1988». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հունվարի 4-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունիսի 14-ին. {{cite web}}: More than one of |archivedate= and |archive-date= specified (օգնություն); More than one of |archiveurl= and |archive-url= specified (օգնություն)
  23. ↑ Plantinga, Alvin (2010 թ․ ապրիլի 11). «Evolution, Shibboleths, and Philosophers — Letters to the Editor». The Chronicle of Higher Education. «...I do indeed think that evolution functions as a contemporary shibboleth by which to distinguish the ignorant fundamentalist goats from the informed and scientifically literate sheep.

    According to Richard Dawkins, 'It is absolutely safe to say that, if you meet somebody who claims not to believe in evolution, that person is ignorant, stupid, or insane (or wicked, but I'd rather not consider that).' Daniel Dennett goes Dawkins one (or two) further: 'Anyone today who doubts that the variety of life on this planet was produced by a process of evolution is simply ignorant—inexcusably ignorant.' You wake up in the middle of the night; you think, can that whole Darwinian story really be true? Wham! You are inexcusably ignorant.

    I do think that evolution has become a modern idol of the tribe. But of course it doesn't even begin to follow that I think the scientific theory of evolution is false. And I don't.»
  24. ↑ Plantinga, Alvin (1993). Warrant and Proper Function. Oxford: Oxford University Press. Chap. 11. ISBN 0-19-507863-2.
  25. ↑ Plantinga, Alvin (2006 թ․ մարտի 7). «Whether ID is science isn't semantics». Science & Theology News. Արխիվացված օրիգինալից 2006 թ․ սեպտեմբերի 27-ին. Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 20-ին.
  26. ↑ Lynne Rudder (2013). Naturalism and the First-Person Perspective. Oxford University Press. էջ 5. ISBN 0199914745.
  27. ↑ Feldman, Richard (2012). «Naturalized Epistemology». In Zalta, Edward N. (ed.). The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Summer 2012 ed.). Վերցված է 2014 թ․ հունիսի 4-ին. «Quinean Replacement Naturalism finds relatively few supporters.»

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Նատուրալիզմ» հոդվածին։
 ⛭ 
  Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 8, էջ 200)։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Նատուրալիզմ&oldid=10109755» էջից